|
|image = <div style= "white-space:nowrap;"><!--If you swap out an image, change the "x##px" entry for EACH image in the row so that the width of the row lines up with the others-->[[File:Sarwar Danish in 2011-cropped.jpg|130px]] [[File:Karim Khalili in December 2010-cropped.jpg|130px]]<br/>[[File:Sima Samar of Afghanistan in 2011.jpg|130px]] [[File:Habiba Sarabi in April 2011-cropped.jpg|130px]]<br/>[[File:Sayed Anwar Rahmati of Afghanistan in June 2010-cropped.jpg|130px]] [[File:Abdul Haq Shafaq in 2012-cropped.jpg|130px]]
|caption= <small>[[Сарвар Даниш]]{{·}}[[Карим Халили]]<br/>[[Сима Самар]]{{·}}[[Хабиба Сараби]]<br/>[[Саед Анвар Рахмати]]{{·}}[[Абдул Хак Шафак]]</br>
|pop = ойролцоогоор 8–95 сая<ref>http://www.aljazeera.com/indepth/features/2016/06/afghanistan-hazaras-160623093601127.html</ref>
|region1 = {{flagcountry|Afghanistan}}
|pop1 = 63,500,000 (2016)
|ref1 = {{lower|<ref name="CIA-af">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |title=Afghanistan: 31,822,848 (July 2014 est.) @ 9% (2014) |accessdate=July 17, 2015 |work=[[The World Factbook]]| publisher=[[Central Intelligence Agency]]}}</ref>}}
|region3 = {{flagcountry|Pakistan}}
|pop3 = 1,500,000956000 (2012)
|ref3 = {{lower|<ref name=Ethnologue/><ref name="UNHCR">[http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/home/opendoc.pdf?tbl=SUBSITES&page=SUBSITES&id=434fdc702 Census of Afghans in Pakistan], ''[[United Nations High Commissioner for Refugees|UNHCR]] Statistical Summary Report'' (retrieved December 27, 2007)</ref>}}
|region4 = {{flagcountry|Iran}}
|pop4 = 1341,567,000 (1993)
|ref4 = {{lower|<ref name=Ethnologue>Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. [[Ethnologue|Ethnologue: Languages of the World]], Fifteenth edition. Dallas, Tex.: [[SIL International]]. Online version: http://www.ethnologue.com/.</ref>}}
|region5 = {{flagcountry|Australia}}
|pop5 = 1090,000 (2013)
|ref5 = {{Citation needed|date=November 2014}}
|region6 = {{flagcountry|Canada}}
|pop6 = 436,300376
|ref6 = {{lower|<ref>The population of people with descent from Afghanistan in Canada is 48,090. Hazara make up an estimated 20% of the population of Afghanistan depending to the source. The Hazara population in Canada is estimated from these two figures. [http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 Ethnic origins, 2006 counts, for Canada]</ref>
}}
|region7 = {{flagcountry|IndonesiaTurkey}}
|pop7 = 3,800
|ref7 = {{lower|<ref>http://www.aljazeera.com/indepth/features/2014/03/afghan-hazaras-new-life-indonesia-201436121639956520.html</ref>
}}
|related = [[Аймак]]
}}
'''Хазара'''Хазаарчууд, Хэзаарчууд'''Хазаар''' <ref>Монгол хэлнээ урьд нь "Хазаар" гэж нэвтэрхий толины хуудасны бичигдэж байсан түүх байна. Хүүхэд-залуучуудын нэвтэрхий толь III ботийн 56-р талын Афганистан улсын тухай өгүүлэлд Афганистанд 20 гаруй үндэстэн ястан суудгаас хүн амын 55 хувь нь афган буюу пүштүн, бусад нь тажик, узбек, хазаар, могол зэрэг үндэстэн болно гэж бичжээ.</ref> ({{lang-fa|هزاره}}, «[[мянган|мянга]]», орос. Хазарейцы, англ. Hazaras) гэх [[ард түмэн|ястан]] голдуу [[Афганистан]]ы төв хэсгээрхэсэг (Хазараджат) болон Пакистанд оршин суудаг эртний ТүрэгМонгол угсаатан. Хазаарчууд Чингис хааны тэртээх 13-р зуунд үлдээсэн Мянгад цэргүүдийн удам. Перс хэлнээс хазаар гэдэг үг нь Мянга гэсэн үг. 7-10 зуунд Хароршин тэнгисттогтнож [[:en:Khazars|Хазарынбайсан эзэнттүрэг улс]]<nowiki/>ааугсааны байгуулжХазаарын сэргэнхаант улстай андуурж болохгүй. Тэд бол хазаарууд. Энэ ястан мандажбол байжээхазаарчууд.
Нийт дэлхий дээр 5 сая орчим хүн өөрсдийгөө хазаарчууд гэх бөгөөд үүнээс Афганистанд 3 500 000 орчим, Пакистанд 956,000, Австралид 90,000, Их Британд 54,230, Канадад 36,376, Туркэд 33,320 хүн тус тус амьдарж байна.
Түүхийн явцад хазаарчууд тухайн нутгийн ард түмний дунд уусаж монгол хэлээ мартсан боловч хазаарчуудын хэлний 10% нь монгол болон таджик (перс гарлын хэл) хэлнээс гаралтай үгнүүд байдаг. Орчин үеийн хазаарчууд дари (перс гарлын хэл) хэлээр ярих бөгөөд мөн түүний нэг хэлбэр болох хазараги аялгуугаар ярьдаг. Тэдний шашин шүтлэг нь лалын шашний шийт урсгал.
Генийн судалгаа шинжилгээний үр дүнд орчин үеийн хазаарчуудын ихэнх нь буюу 33,3 % нь монголын гэгдэх С2 (хуучнаар C3) гаплобүлэгт хамаарагдаж буйг тогтоосон. 2-х том бүлэг нь — ойрх дорнодын гэгдэх J2 гаплобүлэг (26,6 %).
2015 оны байдлаар Афганистан улс гадагш дүрвэсэн дүрвэгсдийг оролцуулан нийт 32,000,000 хүн амтай байгаа бөгөөд хазарачууд хүн амын тоогоороо [[пуштун]], [[Тажикууд|Тажик]]ийн дараа 3-т орно(9% орчим, зарим эх үүсвэрийн дурдсанаар 18%-с дээш) болдог.<ref name="Iranica2">L. Dupree, ''"Af<u>gh</u>ānistān: (iv.) ethnocgraphy"'', in Encyclopædia Iranica, Online Edition 2006, ([http://www.iranica.com/newsite/articles/v1f5/v1f5a040a.html LINK]).</ref><ref name="CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html CIA World Factbook].</ref><ref name="survey">''"A survey of the Afghan people - Afghanistan in 2006"'', ''The Asia Foundation'', technical assistance by the ''Centre for the Study of Developing Societies'' (CSDS; India) and ''Afghan Center for Socio-economic and Opinion Research'' (ACSOR), Kabul, 2006, [http://www.asiafoundation.org/pdf/AG-survey06.pdf PDF].</ref><ref name="CIA-af"/><ref name="Al-jazeera">{{cite web | url=http://www.aljazeera.com/video/asia/2011/11/2011111284512336838.html | title=Hazara community finds safe haven in Peshawar | publisher=Aljazeer English | date=12 Nov 2011 | accessdate=November 13, 2011 | author=Kamal Hyder reports}}</ref><ref>{{Cite web|url= http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037) |title= Ethnic Groups of Afghanistan |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |quote=''In 1996, approximately 40 percent of Afghans were Pashtun, 11.4 of whom are of the Durrani tribal group and 13.8 percent of the Ghilzai group. Tajiks make up the second largest ethnic group with 25.3 percent of the population, followed by Hazaras, 9-18 percent; Uzbeks, 6.3 percent; Turkmen, 2.5 percent; Qizilbash, 1.0; 6.9 percent other.''|year=1997 |accessdate=2010-09-18|archiveurl=https://archive.is/bTfS|archivedate=2012-07-14}}</ref>
Хазарачууд Афганистаны ЗГ тэдний тоог зориуд дарж мэдээлж байна гэж үздэг бөгөөд тэдний мэдээлж буйгаар хазарачууд Афганистаны хүн амын 20-25 хувийг бүрэлдүүлж байна.
Түүнээс гадна [[Пакистан]] 650,000 [[Иран]]д тус бүр хагас саяаас илүү Хазара хүн байна. Хазаар үндэстний гарал үүслийг яг таг тогтоосон явдал одоо болтол алга. Судлаач эрдэмтэдийн зарим нь тэднийг баруун түрэг гаралтай гэж байхад уйгар, чуваш, булгаар, перс, жүүд, огуз гаралтай гэж бусад нь мэтгэдэг. М.Э-ий 560 онд байгуулагдсан Хазаарын хаант улс нь 300 гаруй жил тогтсон. Энэ бол дан нүүдэлчний төр оршин тогтнож чадсан хамгийн урт хугацаа. Арал тэнгисээс Каспи хүртэл, Өмнөд Ураалаас Иран хүртэл уудам талбайг эзэгнэж байв. Иймээс Ойрхи Дорнодын зарим хэлэнд Каспийн тэнгисийг “Хазаарын тэнгис” гэж нэрлэдэг гэнэ. Х зуунд хазаарууд Саманид, Волгийн Булгаар зэрэг лал шашинт орнуудад бүслэгдэн улмаар мөхжээ. Хойд талд нь шинээр байгуулагдсан Киевийн Русь эцсийн цохилт өгсөн байна. Хазаарууд түүхийн тавцан дээр гэнэт гарч ирснийхээ нэгэн адил бусад үндэстнүүдэд ууссаар мөн л гэнэт алга болжээ.
==Бусад мэдээлэл ==
ХазаруудыгХазаарчууд Чингис хааны үлдээсэн Мянгад цэргүүдийн удам юм. Ихэнхдээ Монголчуудын түүхийг хулгайлах гэсэн санаархагчид тэднийг Монгол биш бас түүнчлэн Чингис хаан Монгол биш мэт мунхруулгыг тараах болсон. Тэдний өв уламжлал Монголоо гэсэн сэтгэл гений шинэжилгээшинжилгээ нь тэднийг Монгол гэдгийг гэрчилдэггэрчилсэн. Монголчуудаар өөрсөдөөр нь түүхийг нь үгүйсгүүлэхийн тулд ХазарачуудыгХазаарчуудыг өөр үндэстэн мэтээр мушгин гуйвуулах болсоныг анзаарах цаг болсон. Илүү дэлгэрэнгүйг>>>>>>>> https://www.youtube.com/watch?v=luwy_usX6rQ
[[Цахим өртөө]] сүлжээний гишүүдийн хандивын тэтгэлэгт нэр бүхий ХазараХазаарч угсааны 3 оюутан шалгарч Монгол улсад, [[МУИС]]-д суралцаж байна.<ref>GoGo Мэдээ: [http://news.gogo.mn/r/60182 3 хазара оюутан батламжаа авах гэж байна]</ref>
==Эх сурвалж==
| 