1914 он: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
Мөр 220:
* Наймдугаар сарын 4 - Орон нутгийн цагаар 08:02 цагт Герман улс Бельгид цэрэг оруулав. Улмаар Их Британи улс Германд дайн зарлаж, Бельгийг хамгаалахаар болжээ.
** АНУ Дэлхийн I дайнд оролцох шийдвэрийг албан ёсоор гаргасан байна.
** Германы тэнгисийн цэргийн
* Наймдугаар сарын 5 - Герман улс Бельгид дайн зарлажээ.
** Монтенегрогын хаант улс Австри-
** АНУ-ын Охайо мужийн Кливленд хотын Зүүний 105-р гудамжинд анх удаа гэрлэн дохио суурьлуулжээ. Энэ нь дэлхийн түүхэнд анхны тохиолдол болсон юм.
* Наймдугаар сарын 5 - Наймдугаар сарын 16 - Германы арми Льежийн тулаанд ялалт байгуулав.
* Наймдугаар сарын 6 - Австри-Унгарын эзэнт гүрэн Хаант
** АНУ-ын тэргүүн хатагтай Эллен Аксон Уилсон сохорших өвчний улмаас насан
* Наймдугаар сарын 7 - Германы Альсаке хотод Францын нисэх хүчин дайралт хийсэн ч амжилтгүй болжээ.
** Дэлхийн I дайн: Британийн колониудын арми Британийн Алтан эргийн батальонд нэгдэж Германы Баруун африкын колони Тоголендэд довтлов.
** Их Британичууд дайны цагийн байдалд шилжиж дайны үеэр хэрэглэх мөнгөн тэмдэгтийг гүйлгээнд оруулжээ.
* Наймдугаар сарын 8 - Германы колониудын армийн командлал Камеруны цэргийн жанжин Мартин-Поль Самба гэгчийг цаазаар авчээ.
* Наймдугаар сарын 9 - Мексикийн дайн: Эх гарын арми Мексикийн ерөнхийлөгч Франциско Каравахалтай уулзаж энхийн гэрээ байгуулах эсэх асуудлыг хөндөн ярилцжээ. Ерөнхийлөгч тэдний саналыг нааштайгаар хүлээн авсан юм.
* Наймдугаар сарын 10 - Их Британийн засгийн газар шоронгийн хоригдлуудыг суллан дайнд хүчээр татан, торгуулийн суман байгуулах шийд гаргасан байна.
* Наймдугаар сарын 12 - Дэлхийн I дайн: Бельгийн цэргүүд Хаелены тулаанд Германчуудыг буулган авав.
Мөр 237:
* Наймдугаар сарын 13 - Холбоотны арми Германы мэдэлд байдаг Камерун улсыг чөлөөлжээ.
* Наймдугаар сарын 15 - Панамын суваг албан ёсоор нээгджээ.
** Австралийн сайн дурын эмч нарын нийгэмлэг Дорнод фронтод эмч
* Наймдугаар сарын 15-24 - Дэлхийн I дайн: Сербийн цэргүүд Черийн тулаанд Австри-Унгарын эзэнт гүрний армийг буулган авав.
* Наймдугаар сарын 16 - Дэлхийн I дайн: Няаса нуурын тулаанд Их Британийн тэнгисийн цэргийн хүч Германы тэнгисийн цэргийг буулган авчээ. Энэ нь дайн эхэлснээс хойш Их Британичуудын байгуулсан анхны ялалт байсан юм.
Мөр 252:
** Дэлхийн I дайн: Шинэ Зеландын явган цэргийн анги Германы Самоаг чөлөөлж, хяналтаа тогтоов.
* Наймдугаар сарын 25 - Германы цэргүүд Бельгийн эртний түүхтэй Лойвены Католик их сургуулийг галдан шатаав. Үүний улмаас дундад зууны 300,000 ном, гар бичмэл үгүй болжээ.
* Наймдугаар сарын 26 - Британи-Францын хамтарсан цэргийн хүч Тоголендыг Германы дарлалаас
* Наймдугаар сарын 26-27 - Ла Чатеугын тулаанд Британи, Франц, Бельгийн хамтарсан цэргийн хүч тактикын томоохон ялалт байгуулав.
* Наймдугаар сарын 26-30 - Танненбергын тулаанд Оросын хоёрдугаар арми ялагджээ.
* Наймдугаар сарын 27 - Японы эзэн хааны тэнгисийн цэрэг Германы мэдэлд байдаг Цингтао аралд Британийн тэнгисийн цэргийн хамтаар Германы эсрэг цэргийн ажиллагааг эхлүүлсэн байна.
* Наймдугаар сарын 30 - Францын нийслэл Парис хотод Германы нисэх хүчний бөмбөгдөгч онгоц Францын пуужинд оногдон сөнөжээ. Үүний улмаас нэг энгийн иргэн амиа алдсан гэдэг.
=== Есдүгээр сар ===
* Есдүгээр сарын 1 - Хаант Орос улс Санкт Петербург хотын нэрийг Петроград болгон өөрчлөв.
* Есдүгээр сарын 2 - Дэлхийн I дайн: Францын Моронвилльерс тосгоныг Германчууд булаанэ эзлэжээ.
** Дэлхийн I дайн: Японы 15,000-20,000 цэрэг Хятадын хойд хэсгийн Лонгкоу хотод газарджээ. Энэ нь Германы мэдэлд орших Цингтао аралтай ойрхон байсан бөгөөд олон хоногийн турш бүслэлтэд орсон байна.
** Их Британийн нийслэл Лондон хотод Дайны үеийн үзэл сурталын нууц хороо байгуулагдав. Уг хороонд Уиллиам Арчер, Артур Конан Дойл, Арнольд Беннетт, Жон Галсуорти, Томас Харди, Редярд Киплинг нарын зэрэг зохиолчид багтаж байсан гэдэг.
* Есдүгээр сарын 3 - Ромын папын суудалд XV Бенедикт сууж, тус суудалд суусан 258 дахь пап болов.
** Албанийн хунтайж Виллиам улс оронд нь гарсан бослого, тэмцлээс шалтгаалан эх орноосоо дүрвэжээ.
* Есдүгээр сарын 4 - Оросын гуравдугаар арми Галикийн Лемберг хотыг булаан эзлэв.
* Есдүгээр сарын 5 - Лондонгийн хэлэлцээ: Британи, Франц, Орос улсууд дайныг түргэн хугацаанд дуусгах, энх байдлыг тогтоох талаар хамтран ажиллахаар болов.
** Марнийн анхдугаар тулаан: Францын нийслэл Парис хотоос зүүн-хойд зүгт Францын зургаадугаар арми генерал Мануригийн удирдлага дор Германы цэргүүдтэй тулалдаж эхлэв. Тус тулаанд 2 сая хүн оролцсон бөгөөд 500,000 нь амиа алджээ. Тулаан холбоотнуудын ялалтаар өндөрлөсөн юм.
** Австралид холбооны сонгууль болж Австралийн хөдөлмөрийн нам ялалт байгуулж, олонх болжээ.
** Швед улсад тус жилд хоёр удаагаа сонгууль зохион байгуулагджээ.
* Есдүгээр сарын 7 - Дэлхийн I дайн: Турк улс Бельгид дайн зарлажээ.
* Есдүгээр сарын 8 - Дэлхийн I дайн: Британийн цэрэг Томас Хайгейтыг дайны цагийн үеэр дүрэм журам зөрчиж, эх орноосоо урвасан гэж үзэн цэргийн шүүхээр оруулан цаазаар авав.
* Есдүгээр сарын 9 - Марнийн тулаанд Германы арми ялагдал хүлээснээс шалтгаалан Германы зэвсэгт хүчний жанжин штабын дарга Хельмут фон Молтке үүрэгт ажлаасаа огцорчээ. Дайны дараа тэрээр эзэн хаандаа явуулсан захиандаа "Эрхэм дээдсээ, бид дайнд ялагдчихлаа" гэж уулга алдсан гэдэг.
** Австралийн арми Германы мэдэлд орших Шинэ Гвинейг булаан эзлэжээ.
* Есдүгээр сарын 10 - Өмнөд Африк Германид дайн зарлажээ.
** Албанийн босогчид нийслэл хот Дюрресыг булаан эзлэв. Үүнээс яг нэг сарын дараа хунтайж Уиллиамын хэргэмийг хураан авч, ширээнээс нь зайлуулсан билээ.
** Баварын сэргээх зургаадугаар батальонд Адольф Гитлер татагдан, улмаар дайнд оролцсон байна.
* Есдүгээр сарын 11 - Равагийн тулаанд ялалт байгуулсан Оросын арми Австри-Унгарын 50,000 цэргийг хороож, 70,000 цэргийг шоронд хорив. Оросын талаас 60,000 цэрэг амиа алдсан баримт бий.
* Есдүгээр сарын 13 - Дэлхийн I дайн: Өмнөд Африкийн арми Германы мэдэлд орших Баруун-Өмнөд Африк одоогийн Намибийн цагдаагийн газарт халдан довтлов.
** Швед улсад болсон хоёр дахь удаагийн сонгуульд Социаль Демократ нам ялалт байгуулж олонх болжээ.
** АНУ-ын Вашингтон хотноо Ирландын үндсэрхэг үзэлтэн Рожер Кейсмент болон Германы дипломатч Франц фон Папен нар уулзаж дайнд хамтран оролцох талаар санал солилцов.
* Есдүгээр сарын 15 - АНУ-ын ерөнхийлөгч Вүүдроу Вильсон АНУ-ын цэргүүдийг Мексикийн Веракруз хотоос эргүүлэн татах шийдвэр гаргажээ.
* Есдүгээр сарын 16 - Оросын арми Дорнод Пруссийн Пржемиси хотын бүслэлтийг эхлүүлэв. Улмаар 133 өдрийн дараа Австри-Унгарын арми Оросын талд бууж өгсөн гэдэг.
* Есдүгээр сарын 17 - Австралийн ерөнхий сайдаар Эндрью Фишер томилогдсоноор энэ суудалд гурав удаагаа суужээ.
** Германы Шинэ Гвинейн захирагч Эдуард Хабер Австралийн зэвсэгт хүчинд бууж өгсөнөөр Герман улс хяналтаа алдав.
* Есдүгээр сарын 20 - Серби болон Итали улс Оттоманы эзэнт гүрэнд 10,000 цэргийн туслалцаа үзүүлжээ.
* Есдүгээр сарын 21 - Дэлхийн I дайн: Британийн цагдаагийн бие бүрэлдэхүүн Баруун-Өмнөд Африкийн Шукманссбург хотыг мэдэлдээ авав.
** Германы Шине Гвинейд байрлах Германы зэвсэгт хүчний бүх бие бүрэлдэхүүн Австралийн зэвсэгт хүчинд бууж өгсөн байна.
* Есдүгээр сарын 22 - Дэлхийн I дайн: Германы "U-9" бөмбөгдөгч онгоц Британийн тэнгисийн цэргийн "Абукир", "Кресси", "Хоог" хөлгүүдийг Хойд тэнгист бөмбөгдөв. Үүний улмаас 1,400 цэрэг амиа алджээ.
* Есдүгээр сарын 25 - Дэлхийн I дайн: Францын хоёрдугаар арми, Германы зургаадугаар армийн хооронд болсон Альбертийн тулаан эхлэв.
* Есдүгээр сарын 26 - АНУ-ын Холбооны худалдааны зөвлөл байгуулагджээ.
* Есдүгээр сарын 28 - Дэлхийн I дайн: Германы арми Антверп хотыг бөмбөгдөв.
=== Аравдугаар сар ===
* Аравдугаар сарын 3 - Дэлхийн I дайн: Канадын засгийн газар галын шугам руу 25,000 цэрэг илгээхээр болов.
** Одоогийн Польшийн нутгийн баруун-өмнөд хэсэгт болсон тулаанд Герман, Австри-Унгарын цэргүүд их хэмжээний хохирол амсчээ. Улмаар дараа өдөр нь Оросын цэргүүд 7,000 цэргийг нэмж илгээн тухайн газар нутгийг булаанэ зэлсэн юм.
* Аравдугаар сарын 4 - АНУ-ын ерөнхийлөгч Вүүдроу Вильсон улсынхаа ард иргэдийг Дэлхийн I дайныг хурдан эцэслүүлэх талаар бурхандаа залбирч, сүм, дуган албан ёсоор залбирал үйлдэхийг уриалжээ.
* Аравдугаар сарын 9 - Дэлхийн I дайн: Антверпийн бүслэлтээс болж Германы цэргүүд бууж өгчээ.
* Аравдугаар сарын 10 - Дэлхийн I дайн: Германчуудын мэдэлд ороод басан Францы Ла Басси тосгоныг Британи, Францын хамтарсан цэргийн хүч эргүүлэн мэдэлдээ авав.
** Румынь улсын хаан I Карол насан эцэслэж, түүний үеэл болох I Фердинанд хаан ширээнд суужээ. Тэрээр 1916 онд сөргөлдөгч талуудаас гарч Холбоотнуудын эгнээнд нэгдэх шийдвэр гаргасан юм.
* Аравдугаар сарын 12 - Дэлхийн I дайн: Германы цэргийн хүч Францын Гент хотыг булаан эзлэв.
* Аравдугаар сарын 13 - Дэлхийн I дайн: Ла Бассигийн тулаанд Германы цэргүүд Британийн анги нэгтгэлийг буулган авч, ялалт байгуулжээ. Энэ тулаанд Британийн тал 1,000 цэргээ алдсан юм.
* Аравдугаар сарын 16-31 - Дэлхийн I дайн: Исерийн тулаанд Бельгийн арми Германы армийг буулган авсан ч маш хүнд хохирол амсав.
* Аравдугаар сарын 17 - Дэлхийн I дайн: Францын арми Арментьересийг эргүүлэн мэдэлдээ авав.
** Дэлхийн I дайн: Германы эзэн хааны бөмбөгдөгч онгоц Японы тэнгисийн цэргийн "Такачихо" онгоцыг бөмбөгдөн сөнөөжээ. Үүний улмаас японы 271 оффицер амь насаа алдсан юм.
* Аравдугаар сарын 22 - Дэлхийн I дайн: Германы цэргийн хүч Ла Бассигийн тулаанд Виолейнес хотыг эцлэн авчээ.
** Дэлхийн I дайн: Арманьетрес хотод Германы арми гэнэтийн дайралт хийв.
* Аравдугаар сарын 23 - Оросын театрын нэрт жүжигчин, найруулагч Евгений Вахтангов театрын урлагийн шинэ сургууль байгуулж, жүжиглэх ур маягыг захаар болжээ. 1917 онд уг сургуулийг "Борис Шушкиний театрын хүрээлэн"-тэй нэгтгэн томоохон урлагийн сургууль болсон байна.
* Аравдугаар сарын 25 - Швейцарьт болон парламентын сонгуульд Чөлөөт ардчилсан нам ялалт байгуулж, олонх болжээ.
* Аравдугаар сарын 27 - Дэлхийн I дайн: Германы арми Умард Эпирусыг булаан эзлэжээ.
* Аравдугаар сарын 28 - Австри-Унгарын эзэнт гүрний их ван Франц Фердинандын амь насанд халдсан Серби гаралтай Гаврило Принсипэд 20 жиийн хорих ял оноов.
* Аравдугаар сарын 29 - Оросын Хар тэнгис орчимд Оттоманы эзэнт гүрний байлдааны хөлөг онгоцууд нэвтэрчээ.
* Аравдугаар сарын 31 - Дэлхийн I дайн: Австри-Унгарын эзэнт гүрэн болон Германы хамтарсан цэргийн хүчийг Вистула голын тулаанд Оросууд буулган авав.
** Германы арми Мессинес хотын талыг мэдэлдээ авч, хяналтаа тогтоожээ.
** Японы эзэн хааны тэнгисийн цэрэг Германы мэдэлд байдаг Цингтао арлыг Германчуудаас чөлөөлөх ажиллагаагаа эхлүүлжээ.
== Энэ онд төрөгсөд ==
| |||