|
Хоёр төрлийн газар доорхи боомт байх ба үүнд: ''дэд гадаргын'' ба ''[[элсэн боомт|элсэн хуримтлалт]]'' боомтууд юм. Дэд гадаргын боомт нь ус үл нэвтрүүлэх үеэс газрын гадарга хүртэл газрын доорхи усны урсгалд хөндлөн баригдана. Энэ төрлийн боомтыг бетон, метал, чулуу, мод, хуванцар гэх мэт янз бүрийн материалаар барьж болно. Боомт баригдсаны дараа усны түвшин өргөгдөж усыг гүехэн худгаар олборлох боломж бүрдэнэ. Элсэн хуримтлалт боомт нь бага хэмжээний ус халиагуурын ард бат бэх байхаар барих ба цаг хугацааны явцад элсэн хуримтлал бий болж элсэнд усны хуримтлал бий болох ба эндээс уурших усны хэмжээ хамгийн бага байна. Боомтоос усыг авахдаа худаг эсвэл урс халиагуурт гаргасан цоргоны тусламжтайгаар авч болно.<ref>{{cite journal|last=Onder|first=H|coauthors=M. Yilmaz|title=Underground Dams – A Tool of Sustainable Development and Management of Ground Resources|journal=European Water|year=2005|month=11/12|pages=35–45|url=http://www.ewra.net/ew/pdf/EW_2005_11-12_05.pdf | accessdate = 7 May 2012|ref=harv}}</ref>
==== Хаягдлын боомт/далан ====
{{see also|OilХаягдлын sands tailings pondsсан}}
AХаягдлийн tailingsбоомт damнь isшороон typicallyдүүргэлттэй anбоомт earth-fillба embankmentихэвчлэн damуул usedуурхайн toхаягдлыг storeагуулах [[tailings]] —зорилгоор whichбаригддаг. areХаягдал producedнь duringянз [[mining]]бүр operationsбайж afterболох separatingба theихэвчлэн valuableхүдэрээс fractionашигт fromмалтмалыг theнь uneconomicялган fractionавсан ofуусмал anболон [[ore]]хуурай эд байна. ConventionalТохиромжит waterусны retentionтэлэлтийн damsсан canэнэ serveзорилгоор thisашиглагдаж purposeболох butч dueхаягдлын toбуюу cost, aсүүл tailingsбоомт damнь isилүү moreтохиромжтой viableбайдаг. UnlikeУсны waterтэлэтийн retentionбоомтоос dams,ялгаатай aтал tailingsнь damхаягдлын isбоомт raisedуул inуурхайн successionашиглалтын throughoutүедийн theхугацаанд lifeөндөрсөж ofагуулах theбагтаамж particularнь mine.ихсэж Typically,байдаг aдавуу baseталтай. or starter dam is constructed and as it fills with a mixture of tailings and waterЕрөнхийдөө, itэхлэл is raised.боомтыг Materialул usedхөрсөөр toбосгох raiseба theтүүнээс damхойш canхүлээж includeавч theбайгаа tailingsхаягдал (dependingболон onбулинганы theirтусламжтайгаар size)боомтыг alongөндөрсгөж withбарьж dirtэхэлдэг.<ref>{{cite book|last=ICME|title=Case studies on tailings management|year=1998|publisher=UNEP|location=Paris, France|isbn=1-895720-29-X|pages=9–10|url=http://books.google.com/?id=qG9Bux3RYWMC&pg=PA9&dq=tailings+dam#v=onepage&q=tailings%20dam&f=false|coauthors=Metals, International Council on, Programme, the Environment; UNEP, United Nations Environment | accessdate = 10 August 2011}}</ref>
ThereХаягдлын areбоомтыг threeөндөрсгөх raisedгурван tailingsтөрлийн damарга designs,байх theба эдгээр нь ''upstreamдээд хашицын'', ''downstreamдоод хашицын'' andба ''centerlineтөвийн'', namedгэж нэрлэгдэх ба булинга accordingасгаж toугаалт theхийн movementөндөрлөх ofбайрлалаас theнь crestхамааруулж duringийнхүү raisingялгана. TheӨөр specificтөрлийн designтодорхйо usedаргууд itбайх dependentболовч uponэдгээр topographyнь уур амьсгалын нөхцөл, geologyгеологи, climateтопографийн нөхцөл, theүйлдвэрийн typeнөөц, ofхөрөнгө, tailingsбоомтын andтөрлөөс costхамаарна. AnДээд upstreamхашицын tailingsхаягдлын damбоомт consists ofнь [[trapezoidalтрапец]] embankmentsхэлбэртэй beingөөр constructedматериалаар onбаригдсан topдоод butхашицын toeөсгийтэй toбайх crestба ofэнэ another,нь movingбоомт theөндөр crestболох furtherтусам upstream.доод Thisналууг createsгаргаж aдээд relativelyхашицруу flatшилжиж downstreamбаригдана. sideЭнэ andнь aхарьцангуй jaggedхавтгай upstreamдоод sideналууг whichбий isболгох supportedба byбоомтын tailingsдээд [[slurry]]налуу нь хаягдлаар inдүүргэгдэн theбий impoundmentболно. TheДоод downstreamхашицаас designнь refersөндөрсгөх toарга theнь successiveдээд raisingхашицын ofхаягдлын theбоомтыг embankmentбодвол thatматериал positionsих theзарцуулах fillболовч andбарилтын crestүеийн furtherтогтворшилт downstreamсайтай байдаг. AЭнэ centerlinedаргын үед боомтын хяр нь өндөрсөхдөө доод хашицруу чиглэдэг. Төвийн арга нь эхний барьсан боомтон дээр давхарлаж босгох арга юм. damЗарим hasүед sequentialдээд embankmentболон damsдоод constructedхашицаас directlyөндөрлөх onаргыг topхослуулсанаар ofтөвийн anotherаргаар whileбоссон fillшиг isбоомт placedбосгож onболох theболомж downstreamбоомтын sideтөв forхэсэгт supportнягтрал andмуугаас slurryболж supportsсуулт theөгөх upstreamмагадлалтай sideбайдаг.<ref>{{cite web|title=Properties of Tailings Dams|url=http://www.mining.ubc.ca/faculty/meech/MINE290/Tailings%20Dam%20Construction%20Methods.pdf|publisher=NBK Institute of Mining Engineering | accessdate = 10 August 2011}}</ref><ref name="taildam">{{cite book|first=ed. by Raj K. Singhal|title=Environmental issues and management of waste in energy and mineral production: proceedings of the Sixth International Conference on Environmental Issues and Management of Waste in Energy and Mineral Production: SWEMP 2000 ; Calgary, Alberta, Canada, May 30 – June 2, 2000|year=2000|publisher=Balkema|location=Rotterdam [u.a.]|isbn=90-5809-085-X|pages=257–260|url=http://books.google.com/?id=PqiYy538JFUC&pg=PA257&dq=tailings+dam#v=onepage&q=tailings%20dam&f=false}}</ref>
Үйлдвэрийн төрлөөс хамаарч хаягдлын боомт нь химийн хортой нэгдэл бүхий хаягдал агуулдаг учраас доошоо болон боомтын дотуур шүүрэх шүүрэлтээс маш сайн хамгаалсан байх шаардлагатай. Ус болон [[булинга]]ны түвшин хүрээлэн байгаа орчинь халгүй байхаар тохируулагдах ба зарим үед хаяглын боомтоос ус авч ашиглах тохиолдолд байна.<ref name="taildam" />
Because tailings dams often store toxic chemicals from the mining process, they have an impervious liner to prevent seepage. Water/slurry levels in the tailings pond must be managed for stability and environmental purposes as well.<ref name="taildam" />
=== Материалаар ангилах ===
| 