Дезоксирибонуклейн хүчил: Засвар хоорондын ялгаа

 

===Сууриудын хослол===

 

<div class="thumb tleft" style="background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #CCCCCC; margin:0.5em;">

 

===Эерэг ба сөрөг туйл===

 

Хэрэв ДНХ-ийн дараалал нь протейнд хөрвүүлэгдсэн [[зуучлагч РНХ]]-ийн хуулбарын дараалалтай ижил байвал үүнийг "туйлт" (эерэг туйлт) дараалал гэдэг. Харин эсрэг хэлхээний дараалал нь туйлт дараалалтай хосмог үүсгэж байвал түүнийг "антитуйлт" буюу сөрөг туйлт дараалал гэнэ. Нэгэнт [[РНХ полимераз|РНХ-ийн полимеразууд]] нь өөрийнхөө загваруудын хосмог хуулбарыг үүсгэх замаар явдаг тул сөрөг туйлт хэлхээ нь эерэг туйлт зуучлагч РНХ-г үүсгэх загвар болдог. Эерэг болон сөрөг туйлт дараалалууд нь хоёул ДНХ-ийн нэг хэлхээний өөр өөр хэсгүүд дээр орших боломжтой (тухайлбал хоёр хэлхээ нь хоёул эерэг, сөрөг дараалалыг агуулж байх тохиолдолд). Прокариот эукариот хоёуланд нь сөрөг туйлт РНХ-ийн дараалал бүрэлддэг боловч эдгээр РНХ-ийн ажиллагаа нь бүхэлдээ тодорхой биш юм.<ref>{{cite journal |author=Hüttenhofer A, Schattner P, Polacek N |title=Non-coding RNAs: hope or hype? |journal=Trends Genet |volume=21 |issue=5 |pages=289–97 |year=2005 |pmid=15851066}}</ref> Нэг тайлбар байдаг бөгөөд үүнд сөрөг туйлт РНХ-үүд нь РНХ-РНХ суурийн хослолын дагуу [[Генийн илэрхийлэл|генийн илэрхийлэлийг]] зохицуулахад оролцдог гэсэн байдаг.<ref>{{cite journal |author=Munroe S |title=Diversity of antisense regulation in eukaryotes: multiple mechanisms, emerging patterns |journal=J Cell Biochem |volume=93 |issue=4 |pages=664–71 |year=2004 |pmid=15389973}}</ref>

 

===Супер-ороомог===

 

ДНХ-г утас ээрэхтэй адилаар мушгих процессыг [[ДНХ супер-ороомог|ДНХ-г ээрэх]] гэдэг. ДНХ нь "тайван" төлөвт орших үед хэлхээ нь хос спиралын тэнхлэгийг 10.4 суурийн хослол тутамд нэг бүтэн ороодог. Гэхдээ ДНХ-г ээрвэл хэлхээнүүд нь илүү чанга эс бөгөөс илүү сул болно.<ref>{{cite journal |author=Benham C, Mielke S |title=DNA mechanics |journal= Annu Rev Biomed Eng |volume=7 |pages=21–53 |year=2005 |pmid=16004565}}</ref> Хэрэв ДНХ-г спиралын чиглэлийн дагуу ээрвэл үүнийг эерэг супер-ээрүүлдэх гэх бөгөөд сууриуд нь хоорондоо илүү шигүү барьцалдана. Харин эсрэг чиглэлд ээрэх тохиолдолд энэ нь сөрөг супер-ээрүүлдэх болох бөгөөд сууриуд нь илүү салангид болно. Байгаль дээр ихэнх ДНХ-г [[топоизомераз]]ууд гэгдэх [[фермент]]үүдийн тусламжтайгаар бага зэрэг сөрөг супер-ээрүүлддэг.<ref name=Champoux>{{cite journal |author=Champoux J |title=DNA topoisomerases: structure, function, and mechanism |journal=Annu Rev Biochem |volume=70 |pages=369–413 |year=2001 |pmid=11395412}}</ref> Эдгээр ферментүүд нь хөрвүүлэлт болон ДНХ үржүүлэх процессуудад ДНХ-ийн хэлхээнүүдийг ээрэх зорилгоор ашиглагддаг.<ref name=Wang>{{cite journal |author=Wang J |title=Cellular roles of DNA topoisomerases: a molecular perspective |journal=Nat Rev Mol Cell Biol |volume=3 |issue=6 |pages=430–40 |year=2002 |pmid=12042765}}</ref>

 

===Бусад хос-мушгиа бүтэцүүд===

 

ДНХ нь хэд хэдэн боломжит [[Конформацын изомеризм|конформац]] хэлбэрт оршидог. [[A-ДНХ]], B-ДНХ, [[C-ДНХ]], D-ДНХ,<ref name=Hayashi2005>{{cite journal |author=Hayashi G, Hagihara M, Nakatani K |title=Application of L-DNA as a molecular tag |journal=Nucleic Acids Symp Ser (Oxf) |volume=49 |pages=261–262 |year=2005 |pmid=17150733}}</ref> E-ДНХ,<ref name=Vargason2000>{{cite journal |author=Vargason JM, Eichman BF, Ho PS |title=The extended and eccentric E-DNA structure induced by cytosine methylation or bromination | journal=Nature Structural Biology |volume=7 | pages=758&ndash;761 |year=2000 |pmid=10966645}}</ref> H-ДНХ,<ref name=Wang2006>{{cite journal |author=Wang G, Vasquez KM |title=Non-B DNA structure-induced genetic instability | journal=Mutat Res |volume=598 |issue=1&ndash;2 | pages=103&ndash;119 |year=2006 |pmid=16516932}}</ref> L-ДНХ,<ref name=Hayashi2005>{{cite journal |author=Hayashi G, Hagihara M, Nakatani K |title=Application of L-DNA as a molecular tag | journal=Nucleic Acids Symp Ser (Oxf) |volume=49 | pages=261&ndash;262 |year=2005 |pmid=17150733}}</ref> P-ДНХ,<ref name="Allemand1998">{{cite journal |author=Allemand, et al |title=Stretched and overwound DNA forms a Pauling-like structure with exposed bases |journal=PNAS |volume=24 |pages=14152-14157 |year=1998 |pmid=9826669}}</ref> болон [[Z-ДНХ]].<ref name=Ghosh/><ref>{{cite journal |author=Palecek E |title=Local supercoil-stabilized DNA structures | journal=Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology |volume=26 |issue=2 | pages=151&ndash;226 |year=1991 |pmid=1914495}}</ref> гэсэн конформацууд байх боломжтой юм. Гэвч зөвхөн A-ДНХ, B-ДНХ болон Z-ДНХ-г л байгаль дээр буй биологийн системүүдэд ажиглаж болно. ДНХ нь ямар конформацтай байх нь ДНХ-ийн дараалал, түүний супер-ороомогийн хэмжээ болон чиглэл, сууриудын химийн өөрчлөлт, мөн уусмалын нөхцөл тухайлбал [[метал]] [[Ион|ионууд]] болон [[Полиамин|полиаминууд]] зэрэгээс хамаардаг.<ref>{{cite journal |author=Basu H, Feuerstein B, Zarling D, Shafer R, Marton L |title=Recognition of Z-RNA and Z-DNA determinants by polyamines in solution: experimental and theoretical studies | journal=J Biomol Struct Dyn |volume=6 |issue=2 | pages=299&ndash;309 |year=1988 |pmid=2482766}}</ref> Эдгээр гурван конформацуудаас дээр дурдагдсан "В" хэлбэр нь эсүүдийн дотороос олддог орчинд хамгийн түгээмэл байдаг.<ref>{{cite journal |author=Leslie AG, Arnott S, Chandrasekaran R, Ratliff RL |title=Polymorphism of DNA double helices |journal=J. Mol. Biol. |volume=143 |issue=1 |pages=49–72 |year=1980 |pmid=7441761}}</ref> Бусад хоёр ДНХ-ийн хос-мушгиа хэлбэрүүд нь геометр дүрс болон чиглэлүүдээрээ ялгагддаг.