01:36, 18 Хоёрдугаар сар 2010-ий байдлаарх засвар засварлах Түмэнбаяр (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 33 edits Ìàõíû òóõàé òîâ÷		02:01, 18 Хоёрдугаар сар 2010-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах Zorigt (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) Системийн операторууд 32,635 edits бNo edit summary Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: [[Зураг:FoodMeat.jpg\|thumb\|280px\|Үхэр, гахай, тахианы мах]] Õ¿í òºðºëõòºí àíõ áèé áîëîõäîî ë àëèâàà àìüòíû ìàõûã èäýæ èðñýí. Ãýõäýý ãàçàð ç¿éí áàéðøèë, óóð àìüñãàë, óëñ ¿íäýñòýíèé ¸ñ çàíøëààñàà øàëòãààëàí òºðºë á¿ðèéí àìüòíû ìàõûã èäýæ èðæýý. Àìüòàí á¿ðèéí ìàõ ÿíç á¿ðèéí íàéðëàãà, øèì òýæýýëòýé áàéäàã. Ìàõûã äîòîð íü àíãèéí, ìàëûí, ãýðèéí òýæýýìýë àìüòíû, äàëàéí àìüòíû ãýõ ìýòýýð àíãèëäàã. Ìàëûí ìàõûã ìîíãîë÷óóä òóðàã ìàõ, äîòîð ìàõ ãýæ àíãèëäàã. Äîòîð ìàõàíä òàâàí öóë ýðõëýí, ãýäýñ äîòðûí ìàõ îðîõ áºãººä ÿñàí äýýð òóëãóóðëàñàí áóë÷èíëàã ìàõûã òóðàã ìàõ õýìýýí íýðëýäýã. Äàëàéí îðíûõîí ãîëäóó çàãàñ, õàâ÷íû ìàõûã õýðýãëýäýã áàéõàä ýðñ òýñ óóð àìüñãàëòàé, äºðâºí óëèðàë õîñîëñîí, í¿¿äýë÷íèé ñî¸ë èðãýíøèëòýé ìîíãîë÷óóä ººõ òîñ, óóðàã èõòýé àí àìüòàí, ìàëûí ìàõûã ÿíç á¿ðýýð áîëîâñðóóëàí õýðýãëýæ èðæýý. Ìîíãîë÷óóäûí õ¿íñýíäýý õýðýãëýäýã ìàõ íü èõýâ÷ëýí òºìºð, óñ, øîðîî, óóðãèéí á¿òýöòýé áºãººä òºðºë á¿ðèéí àìèí äýìýýð áàÿëàã. Ìîíãîë÷óóä çóí, íàìðûí óëèðàëä õàëóóí ó÷èð ìàõíû õýðýãöýýãýý áàãàñãàæ, öàãààí èäýýã èõýâ÷ëýí õýðýãëýæ ÿìàà, òýìýýíèé áîðö ãîëäóó èääýã. Õàðèí ºâºë, õàâàð õ¿éòýí ñýð¿¿í ó÷èð èë÷ëýã, ººõ òîñ èõòýé õîíü, ¿õýð, àäóóíû ìàõûã õýðýãëýäýã. Àäóóíû ìàõ íü õàëóóí ÷àíàðòàé ó÷èð ÿíç á¿ðèéí õàíèàä òîìóó çýðýã ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, àíàãààõ ÷àäàëòàé. Õîíèíû ìàõ õ¿÷ òàìèð îðóóëæ, äàðõëààã ñàéæðóóëäàã ó÷èð àìàðæèæ òºðñºí õ¿íä õîíèíû ìàõààð øºë õèéæ ºãäºã. Ìîíãîë÷óóäûí ìàõûã áîëîâñðóóëàí õýðýãëýæ èðñýí íýã ÷óõàë àðãà áîë ÿìàà, òýìýý, ¿õðèéí ìàõûã áîðöîëæ /õàòààæ/ óäààí õóãàöààãààð èääýã, Ýíý íü áàñ õàëóóí äóëààíû óëèðàëä àìò ÷àíàðàà àëäàæ ìóóäàõã¿é, í¿¿äýëëýí ÿâàõàä à÷àà òýýøèíä õºíãºí àâñààð àðãûã îëñîí õýðýã. Õàðèí àäóóíû ìàõûã áîðöîëäîãã¿é. Êàçàêóóä êàç õèéæ èääýã. Хүн төрөлхтөн анх бий болохдоо л аливаа амьтны махыг идэж ирсэн. Гэхдээ газар зүйн байршил, уур амьсгал, улс үндэстэний ёс заншлаасаа шалтгаалан төрөл бүрийн амьтны махыг идэж иржээ. Амьтан бүрийн мах янз бүрийн найрлага, шим тэжээлтэй байдаг. Махыг дотор нь ангийн, малын, гэрийн тэжээмэл амьтны, далайн амьтны гэх мэтээр ангилдаг. Малын махыг монголчууд тураг мах, дотор мах гэж ангилдаг. Дотор маханд таван цул эрхлэн, гэдэс дотрын мах орох бөгөөд ясан дээр тулгуурласан булчинлаг махыг тураг мах хэмээн нэрлэдэг. Далайн орныхон голдуу загас, хавчны махыг хэрэглэдэг байхад эрс тэс уур амьсгалтай, дөрвөн улирал хосолсон, нүүдэлчний соёл иргэншилтэй монголчууд өөх тос, уураг ихтэй ан амьтан, малын махыг янз бүрээр боловсруулан хэрэглэж иржээ. Монголчуудын хүнсэндээ хэрэглэдэг мах нь ихэвчлэн төмөр, ус, шороо, уургийн бүтэцтэй бөгөөд төрөл бүрийн амин дэмээр баялаг. Монголчууд зун, намрын улиралд халуун учир махны хэрэгцээгээ багасгаж, цагаан идээг ихэвчлэн хэрэглэж ямаа, тэмээний борц голдуу иддэг. Харин өвөл, хавар хүйтэн сэрүүн учир илчлэг, өөх тос ихтэй хонь, үхэр, адууны махыг хэрэглэдэг. Адууны мах нь халуун чанартай учир янз бүрийн ханиад томуу зэрэг өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, анагаах чадалтай. Хонины мах хүч тамир оруулж, дархлааг сайжруулдаг учир амаржиж төрсөн хүнд хонины махаар шөл хийж өгдөг. Монголчуудын махыг боловсруулан хэрэглэж ирсэн нэг чухал арга бол ямаа, тэмээ, үхрийн махыг борцолж (хатааж) удаан хугацаагаар иддэг, Энэ нь бас халуун дулааны улиралд амт чанараа алдаж муудахгүй, нүүдэллэн явахад ачаа тээшинд хөнгөн авсаар аргыг олсон хэрэг. Харин адууны махыг борцолдоггүй. Казакууд каз хийж иддэг. ==Гадны холбоос== {{Commonscat\|Meats\|Мах}} [[Ангилал:Хоол]] [[af:Vleis]] [[ar:لحم]] [[an:Carne]] [[arc:ܒܣܪܐ]] [[gn:So'o]] [[ay:Aycha]] [[be:Мяса]] [[bs:Meso]] [[bg:Месо]] [[ca:Carn]] [[cs:Maso]] [[cy:Cig]] [[da:Kød]] [[de:Fleisch]] [[nv:Atsįʼ]] [[en:Meat]] [[es:Carne]] [[eo:Viando]] [[fa:گوشت]] [[fr:Viande]] [[gv:Feill]] [[gd:Feòil]] [[gl:Carne]] [[gan:肉]] [[ko:고기]] [[hi:मांस]] [[hr:Meso]] [[io:Karno]] [[id:Daging]] [[is:Kjöt]] [[it:Carne]] [[he:בשר (מזון)]] [[jv:Daging]] [[sw:Nyama]] [[ku:Goşt]] [[la:Caro]] [[lv:Gaļa]] [[lt:Mėsa]] [[hu:Hús]] [[ml:ഇറച്ചി]] [[arz:لحمه]] [[ms:Daging]] [[nl:Vlees]] [[ja:食肉]] [[no:Kjøtt]] [[nn:Kjøtt]] [[nrm:Chai]] [[pl:Mięso]] [[pt:Carne]] [[ro:Carne]] [[qu:Aycha]] [[ru:Мясо]] [[sah:Эт]] [[scn:Carni]] [[simple:Meat]] [[ss:Inyama]] [[sk:Mäso]] [[sl:Meso]] [[sr:Месо]] [[sh:Meso]] [[fi:Liha]] [[sv:Kött]] [[tl:Karne]] [[ta:இறைச்சி]] [[tg:Гӯшт]] [[tr:Et]] [[uk:М’ясо]] [[vi:Thịt]] [[war:Karni]] [[yi:פלייש]] [[zh-yue:肉類]] [[bat-smg:Mēsa]] [[zh:肉类食物]]

Мах: Засвар хоорондын ялгаа