Спарта
Спарта (грек. Σπάρτη) Грекийн Пелопоннесын хойгийн өмнөд хэсэгт Эвротас голын баруун эрэг дээр далайн түвшингээс 210 метрийн өндөрт орших хот. 2020 оны байдлаар 19 мянга орчим хүн амтай байсан.
Түүх
засварлахЭнэ хот эрт дээр үеэс өнөөг хүртэл үргэлжилсэн олон мянган жилийн түүхтэй юм. Спарта, Лакониа (грек. Λακωνία) хоёрыг Грекийн домог зүй, алдарт Гомерын бичсэн Илиада, Одиссей туульд дурдсан байдаг.
Эртний Грекийн Лакониа дахь алдартай хот муж байв. Эрт дээр үед хот-мужийг Лакедаемон гэж нэрлэдэг байсан бол Спарта гэдэг нэр нь Лакониа дахь Евротас голын зүүн өмнөд Пелопоннес хойгийн эрэг дээрх гол сууринг хэлдэг байв. МЭӨ 650 оны үед энэ нь эртний Грекийн зонхилох цэргийн хуурай замын гүрэн болж өгдөг байжээ.
Цэргийн давуу байдлаа харгалзан Спарта нь Грек-Персийн дайны үеэр Афины өсөн нэмэгдэж буй тэнгисийн цэргийн хүчинтэй өрсөлдөж, Грекийн нэгдсэн цэргийн тэргүүлэх хүчин гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн. Спарта бол Пелопоннесийн дайны үеэр (МЭӨ 431–404) Афины гол дайсан байсан бөгөөд Аэгоспотамигийн тулалдааны дараа ялалт байгуулжээ. МЭӨ 371 онд Тебесийн эсрэг хийсэн Леуктрагийн шийдвэрлэх тулалдаан нь Спартын ноёрхлыг зогсоосон боловч хот-улс нь МЭӨ 192 онд Ахейн лигт албадан нэгдэх хүртлээ улс төрийн тусгаар тогтнолоо хадгалсаар байв. Гэсэн хэдий ч МЭӨ 146 онд Грекийг Ром эзлэн авсны дараа тус хот ихээхэн бие даасан байдлаа сэргээж, эртний зан заншил нь Ромын олон жуулчдыг татдаг байсан тул Ромын эзэнт гүрний үед цэцэглэн хөгжиж байв. Гэсэн хэдий ч Спартаг МЭ 396 онд Висиготын хаан Аларик цөлмөж, ялангуяа Дундад зууны үед олон иргэд нь Мистрас руу нүүж ирснээр удаан хугацааны туршид уналтад орсон байна. Орчин үеийн Спарта бол Грекийн өмнөд хэсгийн Лакониа мужийн нийслэл бөгөөд цитрус, чидун боловсруулах төв юм.
Спарта нь хагас домогт хууль тогтоогч Ликургийн танилцуулсан нийгмийн тогтолцоо, үндсэн хуулиараа эртний Грект маш өвөрмөц байсан.