Михаил Васильевич Ломоносов

Михаил Васильевич Ломоносов нь (1711 оны 11 сарын 19-нд Мишанинск тосгонд төрж, 1765 оны 4 сарын 15-нд Санкт-Петербург хотод нас баржээ) Оросын анхны байгалийн эрдэмтэн, зохиолч, түүхч, зураач, химич, физикч төдийгүй оросын суут эрдэмтэн хүн юм. Орчин цагийн геологийг үндэслэгч. Орчин үеийн оросын уран зохиолын хэлийг хэлбэржүүлэхэд гол нөлөө үзүүлсэн яруу найрагч байлаа.

Намтар

Михаилын эцэг тосгоны чинээлэг Василий Дорофеевич (1681—1741) эх Елена Ивановна (өмнөх овог Сивкова, ? — 1720) нар түүнийг 1711 оны 11 сарын 19-нд төрүүлжээ. М.В.Ломоносовын эх нь түүнийг 9 настайд нь нас барж жилийн дараа 1721 онд эцэг нь Феодора Михайловна Усковатай гэрэлжээ. Михаил арван настайгаасаа аавдаа тусалж төрөл бүрийн хар бор ажил эхэлсэн. Тэд хамтдаа Цагаан тэнгис, Соловецкийн арлууд руу загасчлахаар явдаг байжээ. Усны байнгын аюул нь залуугийн бие бялдрын хүчийг бууруулж, оюун ухааныг нь янз бүрийн ажиглалтаар баяжуулсан.

М.Ломоносов 1730 оны 12 дугаар сарын 7-нд Холмогорскын мужийн Тамгын газар 19 нас хүрч паспорт аваад 7 хоногийн дараа загасчдын завин дээр гурван долоо хоногийн турш явж Москва орсон гэдэг. Ирээдүйн эрдэмтэн хэнд хэлэлгүй шөнөөр гэрээсээ нууцаар гарч явсан тул Москва руу тэрээр зугтааж явсан гэж хэлж болно. Удаан хугацааны турш гэрийнх нь түүнийг сураггүй болсон гэж үздэг байв. Ном эрдэм сурахаар явсан залуу Михаил Ломоносов нь халаасандаа гурван рубльтэй, аранзандаа «Хэлний дүрэм» Смотрицкийгийн болон «Арифметик» Магницкийгийн гэсэн хоёрхон номтой гарсан гэдэг.

1731 оны 1 сард нэгэн язгууртан хүүгийн дүрээр Оросын анхны дээд сургууль болох "Славян-Грек-Латин Академ"-ийн оюутан болж, 5 жилийн турш суралцжээ. 1734-1735 онд Киев хотод мөн сурч байгаад иргэж сургуулиа төгссөн байна. 1735 онд тэр хамгийн сайн сурагчдын нэг байсан тул түүнийг Санкт-Петербургт эрдэм шинжилгээний их сургуульд суралцахаар илгээсэн байна.

1738 оны 10 сарын 17-нд Марбург хотоос Петербург уруу “Хатуу биет шингэн хэлбэрт орох нь” хэмээх өгүүллээ илгээжээ.Ломоносов Германд таван жил болохдоо дөрвөн жилийг Марбург хотод өнгрөөжээ. Михаил Васильевичийн авъяас чадвар, өвөрмөц байдлыг түүний хайртай багш, Европын хамгийн алдартай философич, сурган хүмүүжүүлэгч, авьяаслаг багш физикч Кристиан Вольф анзаарсан байдаг.

1740 оны 5 дугаар сарын 26-нд Марбургын сүмд 1720 онд төрсөн Елизавета Андреевна Цильх /Элизабет Кристина/ гэж бүсгүйтэй гэрэлжээ.

Ломоносов 1741 оны 5-р сард явсан Любек боомтоор дамжин Санкт-Петербургт буцаж иржээ.

1741 оны 8-р сарын 24-нд Ломоносов эрдэмтэн судлаачдад уншихаар хоёр диссертаци илгээв: нэг нь физикийн, нөгөө нь химийн чиглэлээр. Тэр тэднийг баталж, академиас түүнийг гадаадад явуулахдаа амласан амлалтын дагуу зохиолчийг нь ер бусын профессор болгоно гэж найдаж байв. Гэвч цаг явсаар, Ломоносов ямар ч томилгоо аваагүй хэвээр байв. Хүлээж байхдаа тэрээр физикийн профессор Крафтын орчуулга хийхээр болжээ. Эцэст нь 1741 оны 11-р сарын 25-нд хатан хаан Елизавета Петровна хаан ширээнд суув. Ломоносов Эзэн хатан хаан гадаадынхныг ивээн тэтгэх бодолгүй байгаа гэдэгт итгэлтэй байсан тул Ломоносов томилогдохын тулд хамгийн дээд хүнд өргөдөл гаргахаар шийджээ. Энэ удаад өргөдөл зохих үр дүнд хүрсэн тул Шумахер академичдыг Ломоносовын диссертацийн талаар санал бодлоо илэрхийлэхийг яаравчлав.

М.В.Ломоносов бие махбодийн хувьд маш хүчтэй, тулалдаанд дуртай байсан гэлцдэг. 1748 онд эрдэмтэн оросын химийн лабораторид анхны туршилт хийж байжээ. 1749 оноос хойш Михаил Ломоносов нийгмийн дээд зиндааны түвшинд шилжиж, удалгүй эрдэмтэд төдийгүй эзэн хааны анхаарлыг татаж эхлэв.

1755 оны 1 сарын 23-нд олон талын мэдлэгтэй, зохиолч Михаил Ломоносовын санаачилгаар, Елизавета хатны зарлигийн дагуу Иван Шувалов Москвагийн Их Сургуулийг үндэслэн байгуулжээ. Өдгөө Ломоносовын нэрэмжит Москвагийн Улсын Их Сургууль болсон юм. 1765 оны 4 сарын 15-нд Михаил Ломоносов Санкт-Петербург хотноо нас барав. М.В.Ломоносовыг "Оросын шинжлэх ухааны эцэг" гэж өргөмжилдөг боловч түүний бүтээл туурвилыг ОХУ болон социалист дэглэмийн улс орноос бусад улсад XIX зууны сүүлч XX зууны эхэн хүртэл төдийлөн мэддэггүй байв.

Гишүүнлэл

М.В.Ломоносовын эрдэм мэдлэг, авьяас чадварыг дан ганц орос улс хүлээн зөвшөөрөөд зогсохгүй дэлхийн бусад улс оронд хүлээн зөвшөөрч ШУА-ынхаа гишүүнээр сонгож байв. Үүнд:

1760 онд Шведийн ШУА-ийн хүндэт гишүүн
1764 онд Болоньягийн ШУА-ийн хүндэт гишүүн