Эпигенетик

Биологийн хувьд эпигенетик нь ДНХ-ийн дараалалд өөрчлөлт оруулаагүй эсийн үйл ажиллагааны тогтвортой өөрчлөлтийг (тэмдэг гэж нэрлэдэг) судалдаг шинжлэх ухаан юм. Эпигенетикийн Грекийн epi- (ἐπι- "дээш, гадна, эргэн тойронд") угтвар нь өв залгамжлалын уламжлалт генетик үндэс болох "дээд талд" эсвэл "нэмэлт" шинж чанаруудыг илэрхийлдэг. Эпигенетик нь ихэвчлэн генийн илэрхийллийн зохицуулалтад нөлөөлдөг өөрчлөлтүүдийг агуулдаг бөгөөд энэ нь эсийн хуваагдалаар үргэлжилдэг. Эсийн болон физиологийн фенотипийн шинж тэмдгүүдэд үзүүлэх ийм нөлөө нь гадны болон хүрээлэн буй орчны хүчин зүйлээс үүдэлтэй эсвэл хэвийн хөгжлийн нэг хэсэг байж болно. Мөн хорт хавдар гэх мэт өвчин тусах аюултай.

Энэ нэр томъёо нь мөн өөрчлөлтийн механизмыг хэлдэг: нуклеотидын дарааллын мутацийг оруулаагүй геномын функциональ хамааралтай өөрчлөлтүүд. Ийм өөрчлөлтийг үүсгэдэг механизмуудын жишээ бол ДНХ-ийн метилизаци ба гистоны өөрчлөлт бөгөөд эдгээр нь тус бүр нь ДНХ-ийн үндсэн дарааллыг өөрчлөхгүйгээр генийг хэрхэн илэрхийлэхийг өөрчилдөг. Цаашилбал, кодчилдоггүй РНХ-ийн дараалал нь генийн илэрхийлэлийг зохицуулахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг болохыг харуулсан. ДНХ-ийн дуу намсгагч хэсгүүдэд наалддаг дарангуйлагч уургийн үйлчлэлээр генийн илэрхийлэлийг хянаж болно. Эпигенетикийн эдгээр өөрчлөлтүүд нь эсийн хуваагдалаар дамжин эсийн амьдралын туршид үргэлжлэх ба мөн организмын үндсэн ДНХ-ийн дараалалд өөрчлөлт ороогүй ч олон үеийн турш үргэлжилж болно; үүний оронд удамшлын бус хүчин зүйлүүд нь организмын генийг өөр өөрөөр авч явахад (эсвэл "өөрийгөө илэрхийлэх") хүргэдэг.