Экзопланет
Экзопланет буюу нарны гаднах гариг нь нарны аймгийн гаднах гариг юм.Экзопланетийн анхны нотлох баримтыг 1917 онд тэмдэглэсэн боловч үүнийг хүлээн зөвшөөрөөгүй. Илрүүлсэн анхны баталгаа нь 1992 онд болсон. 1988 онд анх илрүүлсэн өөр гараг нь 2003 онд батлагдсан. НАСА-гийн Exoplanet архивын статистик мэдээллээр 2024 оны 9-р сарын 19-ний байдлаар 4,300 гаригийн системд 5,759 батлагдсан экзопланет байна үүнд нэгээс олон гарагтай 963 систем бий юм. Жеймс Уэбб сансрын дуран (JWST) нь илүү олон экзопланетуудыг нээж, тэдгээрийн бүтэц, хүрээлэн буй орчны нөхцөл, амьдрах боломж зэрэг шинж чанаруудын талаар илүү их ойлголт өгөх хүлээлттэй байна. Экзопланетуудыг илрүүлэх олон арга байдаг. Транзит фотометр ба Доплер спектроскопи нь хамгийн үр дүнтэй боловч эдгээр аргууд нь одны ойролцоох гаригуудыг илрүүлэхэд чиглэсэн ажиглалтын тодорхой хазайлтаас болж саатаж байна,иймээс илэрсэн экзопланетуудын 85% нь түрлэг түгжигдэх бүсэд байна. Хэд хэдэн тохиолдолд нэг одны эргэн тойронд олон гараг ажиглагдсан байна.Нартай төстэй 5 од тутмын 1 нь нь амьдрах боломжтой бүсэд "Дэлхийн хэмжээтэй" гаригтай. Сүүн замд 200 тэрбум од байдаг гэж үзвэл Сүүн замд амьдрах боломжтой 11 тэрбум дэлхийн хэмжээтэй гаригууд байдаг бөгөөд хэрэв олон тооны улаан одойнуудыг тойрон эргэлддэг гаригуудыг оруулбал 40 тэрбум болж өснө гэж таамаглаж болно.
