Казанийн ханлиг

Алтан Ордны улсаас 15 дугаар зууны 20-иод онд Сибирийн Ханлиг улс түүнээс тасран гарч, дараа нь Казанийн Ханлиг (орос. Каза́нское ца́рство, Булгарский вилаят; татар. Казан ханлыгы, Qazan xanlığı, قزان خانلغی‎) 1438-1552 онуудад оршиж байсан. 1552 онд Оросын Догшин хэмээх IV Иван Казанийг эзлэн авч Оросын царь улсын нутагт нэгтгэсэн байна.

Крымийн Ханлиг (1443-1783), Астраханийн Ханлиг (1460-1556) салж тусгаар улс болон гарснаар Алтан ордны улс мөхжээ.

Оросын зүүн өмнөд этгээдийн хамгийн том, хамгийн ойр хөрш нь Казанийн хант улс байв. Казанийн хант улсад одоогийн Татар, Марийнск, Чуваш, Удмуртскийн холбооны улсууд болон Ульянов, Пензен, Саратов, Тамбов, Киров, Перм муж харьяалагдаж байв. XY зууны хоёрдугаар хагасаас Алтан Ордоос тасарч үүссэн Казанийн хант улсын дотоод хэрэгт оролцон, өөрийн талын хүнийг хан ширээнд суулгах ордны хуйвалдаан зохион байгуулах, тэднийг өөр хооронд эвдрэлцүүлэн бутаргах идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж, сүүлдээ гадаад бодлого нь эзлэн түрэмгийлэх шинжтэй болж эхэлсэн байна. XVI зууны хоёрдугаар хагасаас Оросын гадаад бодлого илт түрэмгийлэх шинж агуулах болж, нутаг дэвсгэрээ Волга мөрнөөс Урал, Казаниас Каспийн тэнгис хүртэл өргөтгөн тэлэх зорилгоо идэвхтэй хэрэгжүүлж эхэлжээ. 1436-1556 онд III Иван, IY Василий, Догшин хэмээх IV Иван гэсэн гурван хаан дамжсан, зуу гаран жилийн удаа дараагийн Орос-Казанийн дайны дүнд 1557 онд Казанийн хант улс Орост бүр мөсөн нэгтгэгдсэн. Догшин Иван гурван зуун жилийн өмнө Бат хаан Орос орныг эзлэхдээ энхийн гэрээ үсэглэн ялалтаа хуульчлан батлаагүйтэй адил ямар ч бичиг баримт үйлдэлгүй шууд татвар хурааж эхэлжээ. Оросууд “Казань хотыг эзлэхэд цэргийн төдийгүй шашны, энгийн бүх эр хүйстэнг хүйс тэмтэрч, цорын ганц амьд үлдээсэн эр хүн нь Москвад хүргэгдэх ёстой хан байв. Казанийн төрийн бүтэц, цэрэг армийг устгасан ч ардын бослого удаа дараа гарч оросуудад амар бууж өгөлгүй зовоожээ. Оросыг хүлээн зөвшөөрөөгүй Турк, Крым, Астрахан, Ногайн Ордын улсууд Казанийг ийнхүү эзлэсэнд дургүйцэж байв. Гэвч тэд хүчээ нэгтгэлгүй, эв нэгдэлгүй байж алгуурласаар, Орост дараа дараагийн улсуудыг ээлж дараалан амархан эзлэх боломж болгожээ.