БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь

БНХАУ-ын газар нутаг том, хүн ам олон учраас ч тэр үү нутгийн хуваарь нь ойлгоход амаргүй олон шат, төрөлтэй зохиогджээ.

Монгол хэлнээ өнөө цагийн хуваарийг нь муж, аймаг, хошуу, сум, гацааны түвшин гэх юм уу эсвэл дэс тоогоор нэгдүгээр, хоёрдугаар,..., тавдугаар түвшин гэж дараалуулан ойлгох нь дээр биз ээ. Хятад хэлний 级 (, зарим хэлээр level, уровень гэж орчуулагдаж байгаа) ханзын утгыг энд «түвшин» гэж үзлээ. Гэхдээ нөхцлөөсөө хамаарч «шат», «зэрэг», «зиндаа», «эн», «тэнцүү» г.м ойролцоо утгат үгээр орлуулагдаж ч болох юм.

Өдгөө нэгдүгээр (мужийн) түвшинд 22 муж (省 shěng, Тайванийг оруулбал 23), 5 өөртөө засах орон (自治区 zìzhìqū), 4 улсын хот (эсвэл шууд захирагдах хот - 直辖市 zhíxiáshì), 2 онцгой захиргааны орон (特别行政区 tèbié xíngzhèngqū, - «нутаг») гэж зүйлчлэгдэх нэр бүхий 33 засаг захиргааны нэгж (Тайваньтай 34) байна.

Тайвань бол БНХАУ-аас тусгаарласан, БНХАУ-ын чангаалтаас болж заримдаг эрхтэй байдаг орон юм. Үүнээс гадна арваад жилийн өмнө л Хятадын мэдэлд шилжсэн Хонконг, Макао хоёр ОЗО энэ түвшинд бусдаас илүү өөртөө засаглах эрх эдэлж байна.

Хоёрдугаар (аймгийн) түвшинд 2009 оноор таслан үзвэл 19 тойрог (地区 dìqū), 283 тойргийн энтэй хот (地级市 dìjíshì), 30 өөртөө засах тойрог (自治州 zìzhìzhōu), 3 аймаг (盟 méng), бүгд 333 нэгж байна.

Дээрх тооцооны дүнг цааш бичвэл гуравдугаар (хошууны) түвшинд 2,858 нэгж, дөрөвдүгээр (сумын түвшинд) 40,859 нэгж байна гэж тоологдсон бол тавдугаар (гацааны) түвшинд баттай тоог гаргахад төвөгтэй ч 7 бум гаран нэгж байдаг бололтой.

БНХАУ-ын засаг захиргааны шатласан нэгжийн хуваарь — нутгийн тоо
саарал өнгөөр нэгжийн хятад нэр, латин галиг
I зэрэг      II зэрэг      III зэрэг      IV зэрэг      V зэрэг     
өөртөө засах орон — 5
自治区 – zìzhìqū
тал мужийн дайтай
өөртөө засах тойрог
— 1
副省级自治州 – shĕngjíchéngshì
дүүрэг
市辖区 – shìxiáqū
хошууны энтэй хот — 38
县级市 – xiànjíshì
шянь — 217
县 – xiàn
өөртөө засах шянь — 117
自治县 – zìzhìxiàn
хошуу — 49
旗 – qí
өөртөө засах хошуу — 3
自治旗 – zìzhìqí
хороолол
街道 – jiēdào
балгас
镇 – zhèn
шян
乡 – xiāng
бага ардын шян
民族乡 – mínzúxiāng
сум
苏木 – sūmù
бага ардын сум
民族苏木 – mínzúsūmù
хороо
虚拟镇 – xūnǐzhèn
хороо
社区 – shèqū
тосгон
村 – cūn
гацаа
嘎查 – gāchá
аймгийн энтэй хот — 31
地级市 – dìjíshì
өөртөө засах тойрог — 5
自治州 – zīzhìzhōu
тойрог — 13
地区 – dìqū
аймаг — 3
盟 – méng
муж — 23+1
省 – shěng
тал мужийн дайтай хот — 15
副省级城市 – fùshěngjí shì
дүүрэг
市辖区 – shìxiáqū
Ethnic district 民族区
Special district 特区
хошууны энтэй хот
县级市 – xiànjíshì
шянь
县 – xiàn
өөртөө засах шянь
自治县 – zìzhìxiàn
аймгийн энтэй хот — 252
地级市 – dìjíshì
өөртөө засах тойрог — 25
自治州 – zīzhìzhōu
тойрог — 1
地区 – dìqū
тал аймгийн дайтай хот
副地级副地级市 – fùdìjíshì
ойт газар 林区 – línqū
шууд харъяа хот — 4
直辖市 – zhíxiáshì
тал мужийн дайтай дүүрэг — 2
副省级市辖区 – fùshěngjí shìxiáqū
дүүрэг
市辖区 – shìxiáqū
шянь
县 – xiàn
онцгой
захиргаат орон
— 2
特别行政区 –
tèbié xíngzhèngqū
дүүрэг
区 – qū