Модун шаньюй: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
Tags: Mobile edit Mobile web edit
No edit summary
Мөр 33:
 
== Төрийн эрхийг авсан нь ==
Модун хэрхэн шаньюйн суудалд суусан тухай эртний Хятадын Хань улсын түшмэл Сыма Цянийн бичсэн "Ши цзи" ("Түүхэн тэмдэглэл") хэмээх түүхийн сурвалж бичгийн "Хүннүгийн шастир" гэдэг 110-р бүлэгт "Түмэн шаньюй Маодунь гэдэг ширээ залгамжлах хүүтэй байтал хайртай яньчжигаас нь отгон хүү төрөхөөр Маодунийг зайлуулахын тул Юэчжи нарт барьцаанд өгсөн. Юэчжи нарт Маодунь очмогц Түмэн тэднийг довтлоход Маодунийг тэд алахаар завдсан. Гэтэл Маодунь тэдний сайн морийг хулгайлан унаж буцаж ирэхэд Түмэн түүний эрэлхэг зоригтойг таашаан түмтийн дарга болгосон. Маодунь дуут сум хийгээд, морьт цэргүүдээ морин дээрээс нум харвахад сургаж "Дуут сумыг харвасан зүг рүү цөм харвагтун, харваагүй хүний толгойг авна" гэж тушаасан. Маодунь шувуу, араатан агнахаар явахдаа дуут сум харвасан зүг сумаа харваагүй хүний толгойг авсан. Удалгүй Маодунь сайн морь уруугаа дуут сумаа харвахад бараа бологчдын зарим нь харваж, зарим нь харваагүй, ингээд харваагүй хүний толгойг авсан. Маодунь жаахан азнаж байгаад хайрт гэргий уруугаа дуут сумаа харвахад бараа бологчдын зарим нь маш айн, харваж зүрхлээгүй. Маодунь бас л тэдний толгойг авсан. Дахиад бас анд явж байхдаа шаньюйн сайн морь уруу дуут сумаа Маодунь харвахад бараа бологчид нь цөм харвасан. Ингээд Маодунь бараа бологчдоо ашиглаж болохыг мэдсэн. Хожим нь Маодунь эцэг Түмэн шаньюйг даган ан хийхдээ дуут сумаа Түмэн уруу харвахад бараа бологчид нь цөм Түмэн шаньюйг харвасан. Ингээд Маодунь хойд эх, дүү, өөрт нь захирагдах гээгүй түшмэдийг цөмийг алаад өөрөө шаньюй болжээ" хэмээн бичсэн байдаг.
Модун хэрхэн шаньюйн суудалд суусан тухай эртний Хятадын Хань улсын түшмэл Сыма Цянийн бичсэн "Ши цзи" ("Түүхэн тэмдэглэл") хэмээх түүхийн сурвалж бичгийн "Хүннүгийн шастир" гэдэг 110-р бүлэгт
 
"Түмэн шаньюй Маодунь гэдэг ширээ залгамжлах хүүтэй байтал хайртай яньчжигаас нь отгон хүү төрөхөөр Маодунийг зайлуулахын тул Юэчжи нарт барьцаанд өгсөн. Юэчжи нарт Маодунь очмогц Түмэн тэднийг довтлоход Маодунийг тэд алахаар завдсан. Гэтэл Маодунь тэдний сайн морийг хулгайлан унаж буцаж ирэхэд Түмэн түүний эрэлхэг зоригтойг таашаан түмтийн дарга болгосон. Маодунь дуут сум хийгээд, морьт цэргүүдээ морин дээрээс нум харвахад сургаж "Дуут сумыг харвасан зүг рүү цөм харвагтун, харваагүй хүний толгойг авна" гэж тушаасан. Маодунь шувуу, араатан агнахаар явахдаа дуут сум харвасан зүг сумаа харваагүй хүний толгойг авсан. Удалгүй Маодунь сайн морь уруугаа дуут сумаа харвахад бараа бологчдын зарим нь харваж, зарим нь харваагүй, ингээд харваагүй хүний толгойг авсан. Маодунь жаахан азнаж байгаад хайрт гэргий уруугаа дуут сумаа харвахад бараа бологчдын зарим нь маш айн, харваж зүрхлээгүй. Маодунь бас л тэдний толгойг авсан. Дахиад бас анд явж байхдаа шаньюйн сайн морь уруу дуут сумаа Маодунь харвахад бараа бологчид нь цөм харвасан. Ингээд Маодунь бараа бологчдоо ашиглаж болохыг мэдсэн. Хожим нь Маодунь эцэг Түмэн шаньюйг даган ан хийхдээ дуут сумаа Түмэн уруу харвахад бараа бологчид нь цөм Түмэн шаньюйг харвасан. Ингээд Маодунь хойд эх, дүү, өөрт нь захирагдах гээгүй түшмэдийг цөмийг алаад өөрөө шаньюй болжээ"
 
хэмээн бичсэн байдаг.
 
==Хүннү гүрнийг байгуулсан нь==
Line 43 ⟶ 39:
Модун МЭӨ 209 онд шаньюйн суудалд сууж, засаг захиргааны өөрчлөлт хийжээ. Тэрээр Хүннү улсын засаг захиргаа, цэрэг, аж ахуйд томоохон өөрчлөлт хийсэн юм.
 
Хүннү улсын засаг захиргаа, цэргийн байгуулалтын тухай "Ши цзи"-д "Маодунаас эхлэн Хүннү хамгийн хүчирхэг том болж, умар зүгийн харь угсаатныг цөмийг захирч, өмнө зүг Хятадтай мөр зэрэгцэх улс болсон бөгөөд түүний үе улиран залгамжилдаг төрийн тушаалтны цолыг тэмдэглэн дурдаж болно. Баруун, зүүн цэцэн ван, баруун, зүүн гули ван, баруун, зүүн их жанжин, баруун, зүүн дүвэй, баруун, зүүн данху, баруун, зүүн гудухоу тушаалтныг тавьсан. Хүннүгээр цэцэн гэхийг туци гэнэ. Иймд хааны ор залгамжлах хүү зүүн цэцэн ван болох нь олонтой. Зүүн, баруун цэцэн вангаас данху хүртэлх тушаалтны хамгийн том нь түмэн морьт (цэрэг), бага нь мянган морьт (цэрэг) захирна, эдгээр 24 даргыг түмтийн дарга гэнэ. Том түшмэд цөм үе залгамжилна. Хуянь, Лань, хожим буй болсон Сюйбу, эдгээр гурав нь сурвалжит овог мөн. Зүүн гарын бүх ван, жанжин нь Шангу тойргийн өөдөөс харан дорно зүгт Хуйхэ, Чосонтой (Солонгосын нутагт байсан эртний улс) хиллэн зүүн гарт байна, бүх баруун гарын түшмэл, жанжин нь Шаньцзюнь тойргийн өөдөөс харан, өрнө зүгт Юэчжи, Ди, Цян нартай хиллэн баруун гарт нутаглана. Шаньюйн өргөө нь Дай, Юньчжун тойргийн өөдөөс харсан нутагт буудаг. Тэд тус бүр өвс, ус даган нүүх хувь газартай, гэхдээ баруун, зүүн цэцэн ван, баруун, зүүн гули ван хамгийн том хувь газартай. Баруун, зүүн гудухоу төр жолоодоход тусална. 24 түмтийн дарга тус бүр мянгат, зуут, аравтын дарга, жижиг ван, гол туслагч, дүвэй, данху, цецзюй нарыг томилно" хэмээн өгүүлжүхүй. Мөн "Ши цзи"-д Хүннүгийн том түшмэдийн тухай өгүүлэхдээ "Хүннүгийн том түшмэд гэвэл дээд нь зүүн цэцэн ван, дараа нь зүүн гули ван, дараа нь баруун цэцэн ван, дараа нь баруун гули ван, эдгээрийг дөрвөн эвэртэн гэнэ. Дараа нь зүүн, баруун чжичжу ван, зүүн, баруун вэньюйти ван, дараа нь зүүн, баруун цзяньцзян ван, эдгээрийг арван эвэртэн ван гэнэ" гэжээ.
Хүннү улсын засаг захиргаа, цэргийн байгуулалтын тухай "Ши цзи"-д
 
Хүннү улсын цэрэг, зэвсгийн тухай "Ши цзи"-д "Алсын тусгалтайгаас нум сум, ойрынхоос илд, төмөр бариултай жад байна... Маодунь хүчтэй болсноос хойш гурван бум гаруй цэрэгтэй... Маодунь Пинчен хотод Хань улсын хаан Гаодийг дөрвөн буман морьт цэргээр бүслэхдээ өрнө этгээдэд цагаан морьтой, дорнодод халзан морьтой, умардад хар морьтой, өмнөдөд саарал морьтой цэрэг байрлуулсан" гэж бичсэн байдаг.
"Маодунаас эхлэн Хүннү хамгийн хүчирхэг том болж, умар зүгийн харь угсаатныг цөмийг захирч, өмнө зүг Хятадтай мөр зэрэгцэх улс болсон бөгөөд түүний үе улиран залгамжилдаг төрийн тушаалтны цолыг тэмдэглэн дурдаж болно. Баруун, зүүн цэцэн ван, баруун, зүүн гули ван, баруун, зүүн их жанжин, баруун, зүүн дүвэй, баруун, зүүн данху, баруун, зүүн гудухоу тушаалтныг тавьсан. Хүннүгээр цэцэн гэхийг туци гэнэ. Иймд хааны ор залгамжлах хүү зүүн цэцэн ван болох нь олонтой. Зүүн, баруун цэцэн вангаас данху хүртэлх тушаалтны хамгийн том нь түмэн морьт (цэрэг), бага нь мянган морьт (цэрэг) захирна, эдгээр 24 даргыг түмтийн дарга гэнэ. Том түшмэд цөм үе залгамжилна. Хуянь, Лань, хожим буй болсон Сюйбу, эдгээр гурав нь сурвалжит овог мөн. Зүүн гарын бүх ван, жанжин нь Шангу тойргийн өөдөөс харан дорно зүгт Хуйхэ, Чосонтой (Солонгосын нутагт байсан эртний улс) хиллэн зүүн гарт байна, бүх баруун гарын түшмэл, жанжин нь Шаньцзюнь тойргийн өөдөөс харан, өрнө зүгт Юэчжи, Ди, Цян нартай хиллэн баруун гарт нутаглана. Шаньюйн өргөө нь Дай, Юньчжун тойргийн өөдөөс харсан нутагт буудаг. Тэд тус бүр өвс, ус даган нүүх хувь газартай, гэхдээ баруун, зүүн цэцэн ван, баруун, зүүн гули ван хамгийн том хувь газартай. Баруун, зүүн гудухоу төр жолоодоход тусална. 24 түмтийн дарга тус бүр мянгат, зуут, аравтын дарга, жижиг ван, гол туслагч, дүвэй, данху, цецзюй нарыг томилно"
 
Хүннү улсын хэв хуулийн талаар "Ши цзи" болон "Хоу Хань шу" ("Хожуу Хань улсын түүх") хэмээх түүхэн сурвалжуудад дурдахдаа "Тэдний баримталдаг хуулиар ирт үзүүртийг гаргавал цаазаар аваачна, хулгайн ялтай хүний гэр бүлийг хураана. Хөнгөн хэрэгтнийг бэрээднэ, хүндийг цаазаар авна. Арав хоногоос илүү хугацаагаар хорихгүй, улс даяар хоригдол хүн хэдхэнээс хэтрэхгүй... Зүүн гарт хамаарагдах Хуянь, баруунд орох Лань, Сюйбу овог нь шүүх хэргийг эрхлэн ял оноож, тэр тухайгаа шаньюйд амаар илтгэнэ, гэхдээ бичиг дэвтэр үйлддэггүй" хэмээжээ.
хэмээн өгүүлжүхүй.
 
Мөн "Ши цзи"-д Хүннүгийн том түшмэдийн тухай өгүүлэхдээ
 
"Хүннүгийн том түшмэд гэвэл дээд нь зүүн цэцэн ван, дараа нь зүүн гули ван, дараа нь баруун цэцэн ван, дараа нь баруун гули ван, эдгээрийг дөрвөн эвэртэн гэнэ. Дараа нь зүүн, баруун чжичжу ван, зүүн, баруун вэньюйти ван, дараа нь зүүн, баруун цзяньцзян ван, эдгээрийг арван эвэртэн ван гэнэ"
 
гэжээ.
 
Хүннү улсын цэрэг, зэвсгийн тухай "Ши цзи"-д
 
"Алсын тусгалтайгаас нум сум, ойрынхоос илд, төмөр бариултай жад байна... Маодунь хүчтэй болсноос хойш гурван бум гаруй цэрэгтэй... Маодунь Пинчен хотод Хань улсын хаан Гаодийг дөрвөн буман морьт цэргээр бүслэхдээ өрнө этгээдэд цагаан морьтой, дорнодод халзан морьтой, умардад хар морьтой, өмнөдөд саарал морьтой цэрэг байрлуулсан"
 
гэж бичсэн байдаг.
 
Хүннү улсын хэв хуулийн талаар "Ши цзи" болон "Хоу Хань шу" ("Хожуу Хань улсын түүх") хэмээх түүхэн сурвалжуудад дурдахдаа
 
"Тэдний баримталдаг хуулиар ирт үзүүртийг гаргавал цаазаар аваачна, хулгайн ялтай хүний гэр бүлийг хураана. Хөнгөн хэрэгтнийг бэрээднэ, хүндийг цаазаар авна. Арав хоногоос илүү хугацаагаар хорихгүй, улс даяар хоригдол хүн хэдхэнээс хэтрэхгүй... Зүүн гарт хамаарагдах Хуянь, баруунд орох Лань, Сюйбу овог нь шүүх хэргийг эрхлэн ял оноож, тэр тухайгаа шаньюйд амаар илтгэнэ, гэхдээ бичиг дэвтэр үйлддэггүй"
 
хэмээжээ.
 
==Дорнод Ху нарын эсрэг дайн==
Line 71 ⟶ 49:
Модуныг шаньюйн суудалд суусан тухай дорнод Ху нар сонсоод шинэ шаньюйд улс төрийн дарамт үзүүлж Хүннүг өдөөн хатгаж байгаад дайн гаргаж бут цохин доройтуулах зорилгоор дараалан элч илгээж эцэг Түмэн шаньюйд нь байсан мянган газрын гүйдэлтэй сайн морь болон өөрийнх нь хатныг гуйсанд Модун өгчээ. Дорнод Ху нарын зүгээс гурав дахь удаа элч илгээхдээ Хүннү, дорнод Ху хоёр улсын хилийн дагуу байсан хүн амьтангүй нутгийг өгөхийг гуйжээ. Тэр үед хоёр улс хоорондоо довтлолцохгүйн баталгаа болгон хоосон зурвас газар бий болгож, тэнд хэн нь ч нутаглах эрхгүй байдаг байсан аж. Модун үүнийг сонсоод ихэд хилэгнэж, дорнод Ху нарыг довтлон бут цохиж эрхэндээ оруулжээ.
 
Модун дорнод Ху нарыг хэрхэн эрхэндээ оруулсан тухай "Ши цзи"-д "Маодунь ширээнд суух үед дорнод Ху нар хүчирхэг болон мандаж байв. Эцгийгээ алаад Маодунь ширээнд суусныг дуулаад тэд Маодуньд элчин ирүүлэн Түмэн шаньюйд байсан мянган газрын гүйдэлтэй хүлэг морийг нь авъя гэж гуйхад түшмэдтэйгээ эелдэхэд "Мянган газрын гүйдэлтэй хүлэг бол Хүннүгийн эрдэнэ, өгч болохгүй" гэж тэд цөм хэлжээ. "Хөрш орноосоо нэг морь харамлаад айлсан тогтнож болох гэж үү?" гээд Маодунь өдөрт мянган газрын гүйдэлтэй морио дорнод Ху нарт өгчээ. Жаахан азнаж байгаад дорнод Ху нар Маодунь айж байна гэж бодоод элчин ирүүлэн шаньюйн нэг яньчжиг авъя гэж хэлүүлэхэд мөн л шадар хүмүүстэйгээ эелдэхэд "Дорнод Ху нар найрсаг ёс мэдэхгүй болохоор яньчжийг авах гэж байна. Тэднийг довтлогтун" гэж хилэгнэн хэлэхэд Маодунь "Хөрш орноосоо нэг эм хүн харамлаад айлсан тогтнож болох гэж үү?" гээд хайртай яньчжигаа дорнод Ху нарт өгчээ. Дорнод Ху нарын эзэн улам бардамнан, өрнөд талдаа байгаа нутгийг эзлэн эхэлжээ. Тэдний хооронд хүн нутагладаггүй 1,000 гаруй газар эзэнгүй нутаг байсан, тэд түүний хоёр хажуугаар оуто (хилийн хэрмийг нэрлэх үг) болон нутаглана. Дорнод Ху нараас элчин ирж "Танай, манай хоёрын хил болох оутогийн цаад талд эзэнгүй нутаг байна. Та нар түүнд хүршгүй, бид авъя" гэж хэлэхэд Маодунь түшмэдээсээ хэрхэхийг асуухад, зарим нь "Тэр бол эзгүй нутаг, өгч ч болно, өгөхгүй байж ч болно" гэхэд Маодунь маш хилэгнэн "Газар бол улсын үндэс мөн, яахин өгч болно" гээд, өг гэсэн түшмэдийн толгойг аваад, мориндоо мордон, татлагад хожимдогсдын толгойг авна гэж тушаагаад, дорно зүг хөдлөн, дорнод Ху нарыг гэнэт довтолжээ. Дорнод Ху нар урьд нь Маодунийг басамжлан, бэлтгэлгүй байв. Маодунь цэрэг толгойлон довтлон очиж, ихээр цохин, дорнод Ху нарын ванг алаад, тэдний хүмүүс, мал хөрөнгийг олзлон авчээ" гэж бичжээ.
Модун дорнод Ху нарыг хэрхэн эрхэндээ оруулсан тухай "Ши цзи"-д
 
"Маодунь ширээнд суух үед дорнод Ху нар хүчирхэг болон мандаж байв. Эцгийгээ алаад Маодунь ширээнд суусныг дуулаад тэд Маодуньд элчин ирүүлэн Түмэн шаньюйд байсан мянган газрын гүйдэлтэй хүлэг морийг нь авъя гэж гуйхад түшмэдтэйгээ эелдэхэд "Мянган газрын гүйдэлтэй хүлэг бол Хүннүгийн эрдэнэ, өгч болохгүй" гэж тэд цөм хэлжээ. "Хөрш орноосоо нэг морь харамлаад айлсан тогтнож болох гэж үү?" гээд Маодунь өдөрт мянган газрын гүйдэлтэй морио дорнод Ху нарт өгчээ. Жаахан азнаж байгаад дорнод Ху нар Маодунь айж байна гэж бодоод элчин ирүүлэн шаньюйн нэг яньчжиг авъя гэж хэлүүлэхэд мөн л шадар хүмүүстэйгээ эелдэхэд "Дорнод Ху нар найрсаг ёс мэдэхгүй болохоор яньчжийг авах гэж байна. Тэднийг довтлогтун" гэж хилэгнэн хэлэхэд Маодунь "Хөрш орноосоо нэг эм хүн харамлаад айлсан тогтнож болох гэж үү?" гээд хайртай яньчжигаа дорнод Ху нарт өгчээ. Дорнод Ху нарын эзэн улам бардамнан, өрнөд талдаа байгаа нутгийг эзлэн эхэлжээ. Тэдний хооронд хүн нутагладаггүй 1,000 гаруй газар эзэнгүй нутаг байсан, тэд түүний хоёр хажуугаар оуто (хилийн хэрмийг нэрлэх үг) болон нутаглана. Дорнод Ху нараас элчин ирж "Танай, манай хоёрын хил болох оутогийн цаад талд эзэнгүй нутаг байна. Та нар түүнд хүршгүй, бид авъя" гэж хэлэхэд Маодунь түшмэдээсээ хэрхэхийг асуухад, зарим нь "Тэр бол эзгүй нутаг, өгч ч болно, өгөхгүй байж ч болно" гэхэд Маодунь маш хилэгнэн "Газар бол улсын үндэс мөн, яахин өгч болно" гээд, өг гэсэн түшмэдийн толгойг аваад, мориндоо мордон, татлагад хожимдогсдын толгойг авна гэж тушаагаад, дорно зүг хөдлөн, дорнод Ху нарыг гэнэт довтолжээ. Дорнод Ху нар урьд нь Маодунийг басамжлан, бэлтгэлгүй байв. Маодунь цэрэг толгойлон довтлон очиж, ихээр цохин, дорнод Ху нарын ванг алаад, тэдний хүмүүс, мал хөрөнгийг олзлон авчээ"
 
гэж бичжээ.
 
==Юэчжи нарын эсрэг дайн==
Line 85 ⟶ 59:
МЭӨ 200 онд Модун 400,000 цэргээр (Оросын судлаач Л.Н.Гумилёвын тооцоогоор бол 30,000-40,000 цэрэг) өмнө зүгт оршиж байсан Хань улс руу довтолжээ. Модун урьд нь Цинь улсад алдсан Хүннүгийн харъяаны Ордос нутгийг эргүүлэн авав. Модун Хань улс руу улам цөмрөн довтлохдоо Хань улсын хилийн Май цайзыг дайран эзэлж, түүнийг хамгаалж байсан Хань улсын цэргийн жанжин Хань Синийг буулган авч өөрийн талд орууллаа. Хань улсын хаан Лю Бан үүнийг сонсоод 320,000 цэрэг дайчлан Модуны эсрэг хөдөлжээ. Лю Бан цэргийнхээ магнайн ангиа удирдан давшиж Модуны цэрэгтэй тулалдав. Модун ялагдсан дүр үзүүлж зугатжээ. Лю Бан түүний хойноос хөөж их цэргээсээ тасарсан байна. Модун үүнийг ашиглан Пинчен хотын дэргэд гэдрэг эргэж Лю Баны цэргийг бүслэн авчээ. Хань улсын цэрэг долоон хоногийн турш эсэргүүцэн байлдсан боловч Хүннү нарын бүслэлтээс гарч чадсангүй. Энэ үед их цэрэг нь нэгэнт тулалдааны газарт хүрэлцэн ирсэн боловч эзэн хаан нь бүслэлтэнд орсныг мэдээд тулалдаанд орж зүрхэлсэнгүй. Лю Бан Модун шаньюйд найрамдлын гэрээ байгуулах санал тавив. Хань улсын тусламжийн цэрэг ирж байсан, мөн Хүннүгийн холбоотон болсон Хань Син ирэхгүй удсан тул Модун Лю Баны гэрээ байгуулах саналыг хүлээн авч, Хүннү, Хань улсын хооронд найрамдлын гэрээ байгуулж, бие, биенийхээ тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрчээ. Мөн Хань улс Хүннү улсад жил бүр алба өгч байхаар болжээ.
 
Энэ явдлын тухай "Ши цзи"-д "Цагаан хэрэмнээс хойших нум агсагчдын улс нь шаньюйн зарлиг дагаж, Цагаан хэрэмнээс урагших түшмэдийн бүс, малгай өмсөгчид суудаг орон нь харин над (Лю Бан өөрийгөө хэлж байна) захирагдана... Хань улс, Хүннү улс хоёр бол мөр зэрэгцэх, хүчирхэг хөрш улсууд юм... Гаоди (Лю Бан хааны өргөмжилсөн нэр) хаан Лю Цзинг элчнээр илгээн, хааны ургийн гүнжийг шаньюйд яньчжи болгон өгч, жил бүр тухайлсан хэмжээний торго, торгон бараа, дарс, тутарга, хүнсний зүйл бэлэглэх болсон" хэмээн тэмдэглэжүхүй. Энэ явдал Хүннү гүрний сүр хүчийг улам тодоор харууллаа.
Энэ явдлын тухай "Ши цзи"-д
 
"Цагаан хэрэмнээс хойших нум агсагчдын улс нь шаньюйн зарлиг дагаж, Цагаан хэрэмнээс урагших түшмэдийн бүс, малгай өмсөгчид суудаг орон нь харин над (Лю Бан өөрийгөө хэлж байна) захирагдана... Хань улс, Хүннү улс хоёр бол мөр зэрэгцэх, хүчирхэг хөрш улсууд юм... Гаоди (Лю Бан хааны өргөмжилсөн нэр) хаан Лю Цзинг элчнээр илгээн, хааны ургийн гүнжийг шаньюйд яньчжи болгон өгч, жил бүр тухайлсан хэмжээний торго, торгон бараа, дарс, тутарга, хүнсний зүйл бэлэглэх болсон"
 
хэмээн тэмдэглэжүхүй. Энэ явдал Хүннү гүрний сүр хүчийг улам тодоор харууллаа.
 
==Сүүлчийн аян дайн==
Line 101 ⟶ 71:
Хүннү улсын Юэчжи нартай хийсэн дайн эцэст нь ялалтаар дуусаж, Юэчжи нарыг Тэнгэр уул хүртэл түрж, Кангюй, Ферган хавийн 96 хот улсуудыг эрхэндээ оруулж, тэднээс албан татвар авах боллоо.
 
Энэ аян дайны тухай "Ши цзи"-д "Хүннү өрнө зүгт Кангха (Канцзюй), Фергана (Давань) хавийн орнуудаас алба авч, өмнө зүг Цян нартай харилцаж байна... Баруун газрын орнууд цөм доройтон унаж, Хүннүгийн эрхшээлд оров. Хүннү олон орныг эзлэн улам хүчирхэг боллоо" гэж өгүүлжээ.
Энэ аян дайны тухай "Ши цзи"-д
 
МЭӨ 174 онд Модун шаньюй Хань улсад илгээсэн захидалдаа "Баруун сянь ванг шийтгэж баруун зүг Юэчжи нарын эсрэг явуулав. Тэнгэрийн ивээлээр цэрэг, дарга нарын лагшин тунгалаг, агт морь тарган тул надад Юэчжи нарыг устган буулгаж авах завшаан олдов. Би Лоуфань, Үсүнь, Хүзе болон тэдний 26 эзэмшлийг номхотгоод, бүгд Хүннүд дагаар оров. Ийнхүү нум татагч бүх ард түмэн нэгэн гэр бүл болов" гэж мэдэгджээ.
"Хүннү өрнө зүгт Кангха (Канцзюй), Фергана (Давань) хавийн орнуудаас алба авч, өмнө зүг Цян нартай харилцаж байна... Баруун газрын орнууд цөм доройтон унаж, Хүннүгийн эрхшээлд оров. Хүннү олон орныг эзлэн улам хүчирхэг боллоо"
 
гэж өгүүлжээ. МЭӨ 174 онд Модун шаньюй Хань улсад илгээсэн захидалдаа
 
"Баруун сянь ванг шийтгэж баруун зүг Юэчжи нарын эсрэг явуулав. Тэнгэрийн ивээлээр цэрэг, дарга нарын лагшин тунгалаг, агт морь тарган тул надад Юэчжи нарыг устган буулгаж авах завшаан олдов. Би Лоуфань, Үсүнь, Хүзе болон тэдний 26 эзэмшлийг номхотгоод, бүгд Хүннүд дагаар оров. Ийнхүү нум татагч бүх ард түмэн нэгэн гэр бүл болов"
 
гэж мэдэгджээ.
 
==Хань улсын талаарх бодлого==
Line 118 ⟶ 82:
МЭӨ 174 онд Модун шаньюй нас баржээ. Модуныг түүний хүү Цзиюй залгамжилж, Лаошан шаньюй хэмээх цолтойгоор Хүннү улсын шаньюй болов.
 
Энэ явдлын тухай "Ши цзи"-д "Маодунь хальсны дараа хүү Цзиюй нь шаньюй болж, Лаошан гэх өргөмжилсөн нэртэй болов" хэмээн тэмдэглэжээ.
Энэ явдлын тухай "Ши цзи"-д
 
"Маодунь хальсны дараа хүү Цзиюй нь шаньюй болж, Лаошан гэх өргөмжилсөн нэртэй болов"
 
хэмээн тэмдэглэжээ.
 
{{s-start}}