Сэмюэл Морзе: Засвар хоорондын ялгаа

'''Сэмюэл Финли Бриз Морзе''' ({{lang-en|Samuel Finley Breese Morse}}, ''1791 оны дөрөвдүгээр сарын 27-нд төрсөн- 1872 оны дөрөвдүгээр сарын 2-нд нас барсан'') нь [[Америкийн Нэгдсэн Улс|Америкийн]] шинийг санаачлагч, авъяаслаг зураач байсан ба түүний зохион бүтээсэн [[Морз|Морз үсэг]] нь [[Европ]]ын ихэнхи орнуудын цахилгаан холбооны стандарт болон олон арван жилийн гайхамшигтай түүхийн хуудсыг сөхөлцсөн байдаг билээ.

Сэмюэл Морзе нь''1791 оны дөрөвдүгээр сарын 27-нд'' [[Массачусеттс|Массачусеттс Муж Улсын]] [[Чарлзтаун]] хотод чинээлэг газар зүйч, хуврага Жедидиа Морз ''(1791-1826)'' болон Элизабет Анн Финли Бриз ''(1766-1828)'' нарын ууган хүү болон мэндэлжээ.<ref>{{cite web |url=http://www.morsehistoricsite.org/history/morse.html |title=Samuel F. B. Morse |accessdate=2007-02-14 |work= }}</ref> Эцэг Жедидиа нь Кальвинизм үзлийг түгээн дэлгэрүүлэгч байсан бөгөөд Америкийн Бүгд Найрамдах намыг талархан дэмжигч байжээ. Хүүдээ өөрийн үйл хэргээ өвлүүлэхийг чухалчилдаг байсан тул Морзе хүү эцгийн адил үзэл номлолтой болон хүмүүжсэн байдаг байна. Сэм Морзе [[Массачусеттс]] муж дахь «Филлипс Академи» хэмээх хувийн ахлах сургуульд суралцаж төгсөөд Америкийн анхдагч гурвынгурав сургуулийн нэг Йелийн Их Сургуулийн коллежид элсэн суралцах хугацаандаа [[гүн ухаан]], [[математик]] болон адууны биеийн бүтцийн талаар мэдлэг эзэмшсэн байна. Сургуулийнхаа профессорууд болох Бенжамин Силлиман болон Жеремиа Дэй нарын цахилгаан хүчний онолын хичээлд суудаг байсан нь түүний зохион бүтээх үйл хэрэгт бага боловч нөлөөлсөн нь лавтай. Тэр суралцахын сацуу зураг зурж мөнгө олдог байлаа. [[1810]] онд их сургуулиасургуулиасаа шилдэг оюутнуудад олгодог нэр хүндтэй шагналыг хүртэн төгсчээ. Уран зураг сонирходог түүнийг 1811 онд эцэг эх нь Англи руу Эзэн хааны урлагийн академид сургахаар илгээжээ.

[[1812]] онд эхэлсэн Их Британи болон Нэгдсэн улсынулс хоорондын дайныг жигшин, эрс эсэргүүцэгч анти-үзэлтнүүдийн эгнээнд холбоотон орныфранцын удирдагч [[Наполеон I Бонапарт|Наполеоны]] ардчилсан үзэл санааны баримтлалыг туйлын их дэмжиж, Морзе эх оронч үзлээр тэмцэж байв. Энэ ч утгаараа тэр «Геркулесийн мөхөл» нэртэй бүтээлээ [[1813]] онд Лондон дахь ВангийнЭзэн хааны уран зургийн хүрээлэндакадемид дэлгэн тавьж ихэд шагшигдсан байв.

[[1832]] онд Морзе их сургуулийн анд ЧарлезЧарлз Томас Жексоны цахилгаан соронзон долгионы туршилтууд дээр үндэслэн цахилгаан соронзон холбооны хэрэгслийг бүтээх санааг олж нээж, цахилгаан холбооны хэрэгсэл бүтээхээр шаргуу хөдөлмөрлөх болсон байна.<ref name="NMAH">{{cite web|url=http://historywired.si.edu/object.cfm?ID=306|title=Morse's Original Telegraph|publisher=National Museum of American History, Smithsonian Institution|accessdate=2008-06-04}}</ref> Тэрээр «Цахилгаан соронзон долгионы тусламжтайгаар утасны хоёр үзүүрт байрласан хүмүүс бие биенээ харахгүй ч гэлээ мэдээлэл солилцож чадах болно» хэмээн тодорхойлсон байдаг. Хэдийгээр цахилгаан соронзон холбоо бүтээх санааг эрдэмтэд өмнө нь нээсэн байсан ч тэрээр өөрийгөө анхдагч гэж үздэг байсан нь дээрх хэлсэн үгнээс мэдэгдэж байна.

{{cite book |first=John F. |last=Stover |title=History of the Baltimore and Ohio Railroad |location=[[West Lafayette, Indiana]] |publisher=[[Purdue University Press]] |year=1987 (|isbn=0-911198-81-4) |pages=59–60}}</ref> ажил нь [[1843]] оноос [[1844]] оны тавдугаар сарын 24-нийг хүртэл үргэлжлэв. Цахилгаан холбооны шугамын нээлтийг Морзе өөрийн зохиосон Морз үсгээрээ «What hath God wrought» буюу «Бурхан таалсантаны учирбүтээл гайхамшиг» гэсэн мөрийг дамжуулан баяр ёслолтойгоор нээж байв.

[[1851]] онд түүний зохиосон [[Морз]] үсгийг [[Европ]]ын цахилгаан холбооны хэрэгслийн стандарт хэл болгож Англиас бусад Европын орнуудад хэрэглэх болжээ.<ref>{{cite news |first= |last= |authorlink= |coauthors= |title=Franklin and his Electric Kite-Prosecution and Progress of Electrical researches—Historical Sketch of the Electric Telegraph—Claims of Morse and others—Uses of Electricity—Telegraphic Statistics. |url= |quote=It was in the month of June, 1752, a century ago, that Franklin made his celebrated experiment with the Electric Kite, by means of which he demonstrated the identity of electricity and lightning. |publisher=[[New York Times]] |date=November 11, 1852, Wednesday |accessdate=2007-07-21 }}</ref> Европын орнуудын харилцаа холбооны салбарт түүний бүтээл үр дүнгээ мэдэгдэхүйц өгч байсан гэдэг нь [[1858]] онд түүнд [[Франц]], [[Австри]], [[Белги]], [[Нидерланд]], [[Пьемонт]], [[Орос]], [[Швед]], [[Тоскана]], [[Турк]] зэрэг орнуудаас олгосон 400000400 мянган [[Франк|франкын]] мөнгөн шагналаасшагнал харагдажхүртсэн болохбайна. юмШагналын мөнгөрөө Нью-Йорк хотоос холгүй эдлэн газар худалдан авч үр хүүхдүүдийн хамт амьдарсан байна.