Чөлөөт уналтын хурдатгал: Засвар хоорондын ялгаа

'''Чөлөөт уналтын хурдатгал''' (g) - вакуум орчинд унаж буй биетэд хүндийн хүчний нөлөөллөөр үүсэх хурдатгал, ө.х. гаригийнгаргийн гравитацынтаталцлын хүч ба түүний эргэлтээс үүсэх [[инерцийн хүч|инерцийн хүчнүүдийн]] ([[кориолисын инерцийн хүч]]нээс бусад) [[геометр нийлбэр]]. [[Ньютоны хуулиуд|Ньютоны II-р хуулийн]] дагуу чөлөөт уналтын хурдатгалын тоон утга нь, нэгж жинтэй биетэд үзүүлэх хүндийн (таталцалынтаталцлын) хүчтэй тэнцэнэ.

g-ийн стандарт утга нь Дэлхийн гадаргууд чөлөөтэй унах дундаж хурдатгал гэж тодорхойлогдсон ба 45,5⁰ [[өргөрөг]]т, [[далайн төвшинтүвшин]]д чөлөөтэй унах хурдатгалтай ойролцоогоор тэнцэнэ.

Дэлхийн гадаргууд унах чөлөөт уналтын хурдатгалын бодит утга нь [[өргөрөг]], [[хугацаа]] ба бусад хүчин зүйлүүдээс хамааран, 9,780м/с² -с ([[экватор]]т) 9,832 м/с²-ийн ([[газар зүйн туйлууд]]ад) хооронд хэлбэлзэнэ. Тухайн газрын g-ийн утгыг доорхи томъёогоортомьёогоор тооцоолж болно:

Үүнд: <math>\varphi</math> — тухайн газрын [[өргөрөг]], <math>h</math> — [[далайн төвшинтүвшин|далайн төвшнөөстүвшнээс]] хамаарах өндөр, [[метр]]ээр. Энэ томъёог 0-с хэдэн арван км хоорондох өндрийн хязгаарт л хэрэглэж болно.Бодит байдал дээр чөлөөт уналтын хурдатгалыг агаарын нөлөөг тооцож хэмжилт хийж тодорхойлно. Агаар нь унаж яваа биед салхины урсгал болж өөрийн нөлөөг үзүүлдэг. Хэвтээ чиглэлд шидэгдсэн бие гэж үзвэл агаарын нөлөөг оруулж бодох нь амьдралд хамгийн ойр байдаг. 2014 онд Монголын нэрт эрдэмтэн, инженер зохион бүтээгч Пүрэвдоржийн Мөнхбаяр "Агаарын нөлөөг тооцсон хэвтээ чиглэлд шидэгдсэн биеийн хөдөлгөөн хамгийн хол тусах өнцгийн бодолт" бүтээлийг шинжлэх ухааны түүхэнд анхлан бичиж хэвлүүлсэн. Хүндийн хүчний хурдатгалын утга нь хэрхэн хөдөлгөөнд нөлөөлж болохыг П.Мөнхбаярын бүтээл харуулж байна