Content deleted Content added
|
|
|
Гэвч Мин улсын хүсэн хүлээж байсан Монголын дотоод зөрчил 1452 оноос нэн хурцадсан нь хааны залгамжлагч хан хүүг тоггоох явдлаас үүдэлтэй байв. Эсэн тайш энэ үед хаан ширээнд далдуур санаатай байсан Тайсун хааны дүү [[Агваржин жонон|Агваржин жононг]] талдаа татан, хааныг хавсайдан устгаж, хаан ширээг булаан авсан байна.
Эсэн тайш тухайн цагийн Монголын төрийн алтан ургийн үе залгамжилдаг ёсны эсрэг эргэлт хийсэн нь өргөн хүрээний эсэргүүцэлтэй тулгарсан нь мэдээж юм. Тэрбээр 1453 оны өвөл Монголын их хааны ширээнд сууж, '''Их Юань улсын Тэнгэрлэг Богд хаан''' (大元天盛大可汗) гэж өргөмжлөгдөнөөрийгөө өргөмжлөн тунхаглав. Тэрбээр хаан болоод төрийн албан тушаалыг зохистой хуваарилаагүйн улмаас удалгүй түүний шадар дайчин түшмэд нь гомдож хорсох болжээ. Тухайлбал хааны их түшмэл, баруун гарын чинсан '''БаатуудынБаатадын Алагтөмөр''' болон зүүнгарын чинсан '''Асудын Хатантөмөр''' хоёр нэг өдөр Эсэнд бараалхаж: "Эсэн чи бүх монголын их хаан суув. Угийн тайш цолоо маньд өгөөч" гэхэд "Би цолоо хүүдээ өгчээ" гэж хариулахад, тэд: "Алагтөмөрийн баатраар, Хатантөмөрийн хатуу зоригоор, Абдура сэцэний аргаар ойрадОйрад монголынМонголын төрийг авч хаан суув чи. Ганц чиний хүч бий бил үү" гэж эрс хэлээд гарч одсон байна. Улмаар тэд Эсэнгийн эсрэг бослого гаргахад, Эсэн гэнэдэн дийлдэж зугтан явсаар алагдсанМонголын байнанэгэн дайчинд хээр алагджээ.
Ийнхүү ойрадынМонголын ТогоонТайсун хаан, ЭсэнОйрадын тайшТогоон, ТайсунЭсэн хаантайш нарын хамтын чармайлтаар бий болсон Монголын улс төрийн нэгдэл нь тун охор хугацаатай хэврэг байсан нь Эсэн тайш төрийн эргэлт хийж бүх эрх мэдлийг гартаа төвлөрүүлэн хаан ширээг булаан авсан үеэс илэрч, Монголнийт орныгМонголчуудыг туйлдуулах болов. Гэвч Эсэн Монголын тархай бутархай байдлыг нэгэн цагттүр арилгаж, улс төрийн түр нэгдлийг бий болгоход оруулсан хүчин зүтгэл, хувь нэмрийг түүх сударт нааштай үнэлж зарим сурвалжид "дөчин дөрвөн хоёрыг нэгггэсэн нэгтгэсэн" гэж тэмдэглэн үлдээжээтэмдэглэжээ.
==Ном зүй==
|
