05:19, 17 Хоёрдугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар засварлах Zorigt (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) Системийн операторууд 32,635 edits б 202.55.188.39 (яриа)-н хийсэн засваруудыг 122.201.24.40-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ. Tag: Rollback ← Өмнөх өөрчлөлт		04:32, 13 Хоёрдугаар сар 2022-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах Megzer (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 5,912 edits No edit summary Tag: 2017 source edit Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: {{Хаан [[Зураг:Altan Khan.jpg\|thumb\| Алтан хан]]▼ \|name = Алтан хан [[Түмэд]]ийн '''Алтан хан''' ([[1507]] - [[1582]]) нь Түмэдийн захирагч бөгөөд Монголын баруун түмэнг удирдаж байсан алтан ургийн хан юм. Тэрээр [[Батмөнх Даян хаан]]ы ач, [[Барсболд хаан]]ы хоёр дахь хүү болно. Жинхэнэ нэрийг нь '''Анд''' гэдэг. ▼ \|title = '''Түмэдийн Мянган алтан хүрднийг эргүүлэгч Чакраварди сэцэн хаан, Шүнь-и ван (順義王) ''' ▲\|image = [[Зураг:Altan Khan.jpg\|thumb\| Алтан хан]] \|caption = \|reign = 1542-1582 \|coronation = \|suc-type = \|full name = Анда? \|lang1 = \|name1 = \|predecessor = байхгүй \|successor = [[Сэнгэдүүрэн хан\|Сэнгэдүүрэн]] \|heir = \|crown prince = \|queen = [[Жүнхэн хатан]] \|consort = \|spouse = \|issue = [[Сэнгэдүүрэн хан]], Буян тайж, Төвөд тайж, Бинтү тайж, Баарин тайж, Будашири тайж, \|royal house = [[Боржигин]] \|royal anthem = \|royal motto = \|father = [[Барсболд хаан]] \|mother = [[Бодон хатан]] \|temple name = \|era date = \|date of birth = 1507 оны 12 сар<ref>Чакраварди Алтан Ханы Тууж. УБ., 2006.т.15</ref> \|place of birth = \|date of death = 1581 оны 12 сар<ref>[[Чакраварди Алтан ханы тууж\|Чакраварди Алтан ханы туужид]] ''"...Цагаан могой жилийн хөхлөр сарын 19-нөө барс өдөрт Хан эзэн далан таван насандаа тахиа цагт...тэнгэрийн газраа өөд болсон"'' гэж бичжээ.</ref><ref>Чакраварди Алтан Ханы Тууж. УБ., 2006.т.63</ref> \|place of death = [[Шар мөрөн (Хатан гол)\|Хатан гол]] \|buried = Харагуна ханы өлгөд онголов<ref>Чакраварди Алтан Ханы Тууж. УБ., 2006.т.66</ref> \|}} ▲[[Түмэд]]ийн '''Алтан хан''' ([[1507]] - [[1582]]) нь Түмэдийн захирагч бөгөөд Монголын баруун түмэнг удирдаж байсан алтан ургийн хан юм. Тэрээр [[Батмөнх Даян хаан]]ы ач, [[Барсболд хаан]]ы хоёр дахь хүү ~~болно~~төдийгүй Мөнгөн хэмээх ихэр охин дүүтэй. Жинхэнэ нэрийг нь '''Анд''' гэдэг. Түүний ах [[Гүнбилиг]] нь [[Ордос]]ыг захирч байжээ. Ах нь 1542 онд нас нөгчсөний дараа Алтан Баруун түмэнг ерөнхийд нь удирдах болж, "Түшээт сэцэн хан" цолтой болсон байна. Line 8 ⟶ 39: Тэрээр одоогийн [[Өвөр Монгол]]ын нийслэл [[Хөх хот]]ыг үндэслэн байгуулсан юм. Мөн тэрээр [[Төвдийн Буддизм]]ыг Монголд нэвтрэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэснээрээ [[Монголын түүх]]энд үлдсэн. Монголын анхны Буддын сүм хийд болох Тэгчин Чонхорыг Хөх хотод чухам Алтан хан байгуулсан аж. Мөн 1586 онд [[Абтай Сайн хан]]ы дэмжлэгтэйгээр хуучин [[Их Монгол Улс]]ын нийслэл [[Хархорум]]ын ойролцоо [[Эрдэнэ-Зуу хийд]]ийг байгуулжээ. Цэрэг зэвсгийн хувьд Алтан хан нь [[~~Минь~~Мин улс]] ~~улсыг~~ыг сандаргах хүчтэй байв. Тэрээр 1529, 1530, 1542 онуудад Хятад руу довтолж ихээхэн олзтой буцаж байсан бөгөөд 1550 онд [[Цагаан хэрэм\|Цагаан хэрмийг]] давж, [[Бээжин]]д нэвтэрч зарим дүүргүүдийг шатааж тухайн үед хориотой хотодоо суугаа хаанд нь бичиг хүргүүлж буулт хийлгэж тохиролцоонд хүрч байжээ.Өөрийн харьят харьцангуй цөөн цэргийг удирдан Нангиадуутай байлдах бүртээ ялалт байгуулж байсныг нь бодоход цэрэг дайны эрдэмд гаргууд нэгэн байжээ. Түүний цэрэг тухайн үеийн нийт монголын цэргийн хүчний дөрөвний нэгд ч хүрэхгүй байсан билээ. Алтан хаан бээжинг эзэлсэн боловч тохиролцоонд сайн хүрээгүй мөртлөө нутгийн зүг жолоо залсан нь одоо хүртэл тодорхойгүй байдаг. Магадгүй өөрийн цөөн цэргээр уран аргаар ялалт байгуулсан болхоор хэт цөөхөн цэрэгтэйгээ мэдэгдэхээс болгоомжилж мөн давуу талаа удаан хадгалж чадахгүйгээ өөрөө сайн мэдэж байсан болхоор тийм шийдвэр гаргасан байх. Хятадын хаан 1571 онд түүнтэй найрамдлын гэрээ байгуулж, адуугаар торго дурдан сольж авах наймааг зөвшөөрч байсан түүхтэй. Түүний хийсэн удаа дараагийн амжилттай довтолгоо нь цаашид ~~Минь~~Мин улсыг уналтанд хүргэж, Манж нарт ялагдах гол урьдаж нөхцөлийг бүрдүүлжээ. 1582 онд Алтан хан таалал төгсөхөд түүнийг хүү [[Сэнгэ Дүүрэн]] нь залгамжилжээ. Мөн ач хүү Ёндонжамц нь [[4-р Далай лам]]аар тодорч байсан түүхтэй. Line 21 ⟶ 52: # '''[[Нарийн тайж]]''' # '''[[Будадарадун тайж]]''' # '''Мөнгөн авхай''': Алтан ханы ихэр === Хатад === # [[~~Юнгэн~~Жүнхэн хатан]] === Хөвгүүд === # [[Сэнгэдүүрэн хан]] # ~~'''Тибэд~~Баян баатар тайж~~'''~~ # Төвөд тайж # Галт ноён # Бинт илдэн тайж # Далад хөлөг тайж # Будашири тайж, 1569 онд Жүнхэн хатнаас төрсөн. # Гончиг тайж # Жамц тайж ===Охид=== # Манзушири авхай<ref>Чакраварди Алтан Ханы Тууж. УБ., 2006.т.29</ref>, 1568 оны шар луу жилд Ойрадын Хиргуд отогийн Жигэхэн агагийн хүү Бөхүүдэйд соёрхов. # Сүмбэр авхай<ref>Чакраварди Алтан Ханы Тууж. УБ., 2006.т.29</ref>, 1568 оны шар луу жилд Ойрадын Хиргуд отгийн Жигэхэн агагийн хүү Эхэй чинсанд соёрхов. == Эшлэл == [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Монголын хангууд]]

Алтан хан: Засвар хоорондын ялгаа