Хотол Цагаан гүнж: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary Tags: Visual edit Mobile edit Mobile web edit |
No edit summary Tag: 2017 source edit |
||
Мөр 1:
'''Хутулун Цагаан гүнж''' нь 1260 оны үед [[Өгэдэй хаан|Өгэдэй хааны]] ач хүү [[Хайду|Хайду ханы]] охин болж төржээ. [[Хубилай хаан]] Хятадын нутгийн захад [[Их Монгол Улс|Монгол гүрний]] нийслэл хотыг шилжүүлснээс үүссэн монголын хаад ноёдын ширүүн тэмцэлтэй үеэс түүний нэр алдар цуу улс гүрэн даяар тарсан байдаг.
Монголын эзэнт гүрний Хайду хааны охин, Чингис хааны тав дахь үеийн удам угсааны гүнж Хутулан буюу Хотол Цагаан 1260 онд төржээ. Хубилай хаан Хятадын соёл бүхий тансаг амьдралыг илүүд үзэж байсан бол Хутулун гүнж суурин иргэншлийг тийм ч сайшаадаггүй байжээ. Хутулун гүнж эрүүл чийрэг, биерхүү байсан учир эрийн гурван наадмын төрөл болох бөх, хурдан морь, нум сум харвах тэмцээнд хүч бяраа үздэг байв. Үүнээс гадна баатар эрсийн морьт тулаан зэргийг ихээр сонирхдог байжээ.▼
== Намтар ==
Монгол бөхчүүд биеийн жин, хэмжээнээс үл харгалзан хоорондоо барилддагаас гадна барилдах талбайн хувьд хязгаар байдаггүй. Хоёр өрсөлдөгч бие биенийхээ тохой болон цээжин биеийг түрүүлж газар хүргэсэн нь түрүүлдэг уламжлалтай. Жижиг болон ур чадвар муутай бөхчүүд багахан хугацаанд л өрсөлдөгчдөө ялагддаг бол хүч тэнцүү бөхчүүд бие биенийхээ гарыг хориглон барьц өгөхгүйн тулд тэмцэлдэн нэгнийгээ газарт унагаах хүртэлх тэдний тэмцэл хоёр бух, заан ноцолдож байгаа мэт харагддаг.▼
▲
▲Монгол бөхчүүд биеийн жин, хэмжээнээс үл харгалзан хоорондоо барилддагаас гадна барилдах талбайн хувьд хязгаар байдаггүй. Хоёр өрсөлдөгч бие биенийхээ тохой болон цээжин биеийг түрүүлж газар хүргэсэн нь түрүүлдэг уламжлалтай. Жижиг болон ур чадвар муутай бөхчүүд багахан хугацаанд л өрсөлдөгчдөө ялагддаг бол хүч тэнцүү бөхчүүд бие биенийхээ гарыг хориглон барьц өгөхгүйн тулд тэмцэлдэн нэгнийгээ газарт унагаах хүртэлх тэдний тэмцэл хоёр бух, заан ноцолдож байгаа мэт харагддаг.
Хутулун гүнж 14 ахтай бөгөөд тэрбээр хүдэр чийрэг ах нартайгаа ноцолдон өсч, тэднийг хүч бяраар дийлэхийн тулд багаасаа л тэдэнтэй өрсөлдсөөр иржээ. Нас биед хүрсний дараа гүнж олон нийтийг хамарсан тэмцээнд оролцох болж, бөхөөр түүнийг дийлэх хүчтэй эр ховор болжээ. Үүнээс гадна тэрбээр ялагдсан бөхчүүдээсээ морь авч, эд хөрөнгө нь ч нэмэгджээ. Эцэстээ Хутулун гүнжийн малын тоо толгой эзэн хааны малын тоотой тэнцэхээр их болжээ. Хутулан гүнж өөрийг нь унагасан бөхтэй гэрлэнэ гэж зар түгээн харин түүнтэй барилдаад ялагдсан бөхөөс 100 адуу авсаар ийнхүү малын тоо толгой нь 10 мянга гаруй болтлоо өсөн үржжээ.▼
▲Хутулун гүнж 14 ахтай
Монголын овог, аймгуудын дунд Хутулун гүнжийн нэр хүнд түгэн дийлдэшгүй дархан аварга хэмээн цоллогдох болжээ. Хутулун гүнж хүч бяраараа олны хүндэтгэлийг хүртсэнээсээ гадна эцэг Хайду хааны цэргүүдийг удирдан тулаанд орж, ялалт байгуулж байжээ. Түүний эцэг Хайду хаан Хубилай хааны бодлоготой төдийлөн санал нийлдэггүй байжээ. Хутулун гүнж хосгүй чадвартай байсан тэрбээр цорын ганц нь байгаагүй аж. Монгол эмэгтэйчүүд бүгд л эрчүүд шиг моринд гарамгай, нум сум сайн эзэмшсэн байжээ. Эмэгтэйчүүд гар тулаанаас илүү зэвсэг барьсан тулаанд илүү сайн байв. Нум сум харвах хэдийгээр биеийн хүч их шаарддаг ч дайнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Эртний монгол охид багаасаа л нум сум харвах сургуулилт хийдэг байжээ. Нүүдэлчин монголчууд хөвгүүн охин гэлгүй тэдэнд нум сум харвахыг заадаг байв. Учир нь хүүхдүүд малаа хариулж байхдаа гадны халдлагаас эд хөрөнгөө хамгаалахад энэ чадвар тус болдог байжээ. Хөвгүүд голчлон тэмээ, адуу зэрэг том биетэй малаа хариулдаг бол охид хонь, ямаа гэсэн жижиг малаа хариулдаг байв. Гэхдээ том бод▼
▲Монголын овог, аймгуудын дунд Хутулун гүнжийн нэр хүнд түгэн дийлдэшгүй дархан аварга хэмээн цоллогдох болжээ. Хутулун гүнж хүч бяраараа олны хүндэтгэлийг хүртсэнээсээ гадна эцэг [[Хайду|Хайду хааны]] цэргүүдийг удирдан тулаанд орж, ялалт байгуулж байжээ. Түүний эцэг Хайду хаан [[Хубилай хаан|Хубилай хааны]] бодлоготой төдийлөн санал нийлдэггүй байжээ. Хутулун гүнж хосгүй чадвартай байсан тэрбээр цорын ганц нь байгаагүй аж. Монгол эмэгтэйчүүд бүгд л эрчүүд шиг моринд гарамгай, нум сум сайн эзэмшсэн байжээ. Эмэгтэйчүүд гар тулаанаас илүү зэвсэг барьсан тулаанд илүү сайн байв. Нум сум харвах хэдийгээр биеийн хүч их шаарддаг ч дайнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Эртний монгол охид багаасаа л нум сум харвах сургуулилт хийдэг байжээ. Нүүдэлчин монголчууд хөвгүүн охин гэлгүй тэдэнд нум сум харвахыг заадаг байв. Учир нь хүүхдүүд малаа хариулж байхдаа гадны халдлагаас эд хөрөнгөө хамгаалахад энэ чадвар тус болдог байжээ. Хөвгүүд голчлон тэмээ, адуу зэрэг том биетэй малаа хариулдаг бол охид хонь, ямаа гэсэн жижиг малаа хариулдаг байв. Гэхдээ том бод малаас илүү жижиг бог мал руу чоно халдах нь их байсан учир охид илүү их хамгаалалт хэрэгтэй байжээ.
Хутулун гүнж,
== Соёл урлагт үлдсэн өв ==
[[Марко Поло]] болон
Энэ зохиолд Хутулун гүнжийн бөх барилдах эр нөхрөө сонгох хүсэлтийг нь өөрчлөн гурван оньсого болгон өөрчилжээ. Үүнээс гадна Хутулунд унасан бөхчүүд мөрийнд тавьсан адуугаа алддаг байсан бол жүжгийн зохиолд Турандоттой суухыг хүссэн эрчүүд гурван оньсогыг тааж чадахгүй бол амиа өгдөг аж. Энэ зохиолоос тавин жилийн дараа [[Италийн Хант Улс (1861–1946)|Италийн]] нэрт зохиолч [[Карло Гоззи]] мөн энэ зохиолоор уран бүтээл туурвин [[Фредрих вон Шиллер]] энэ зохиолыг [[Герман хэл|герман хэлнээ]] хөрвүүлж, Хятадын гүнж [[Турандот жүжиг|Турандот жүжгийг]] 1802 онд [[Иоханн Вольфганг фон Гёте|Иоханн Вольфганг вон
[[Ангилал:Боржигин]]
|