Аригиба хаан: Засвар хоорондын ялгаа

|name =АшидхэвАригиба хаан

'''АшидхэвАригиба'''(Ашидхэв)<ref>Хааны нэрийг хэд хэдэн янзаар бичиж байна. Ч.Содбилэг 2010 онд хэлэхдээ: «Зураач Т.Мандир Ашидхэв гэсэн. Монгол сурвалж бичгүүдэд Рачибаг, Рагибаха гэж бичсэн байдаг. Юань улсын сударт бичсэн (хятад галиг) ''асужиба''-г үндэслэн Асучибу гэж бичвэл зохино» гэжээ.</ref> (1320–1328) — [[Юань улс]]ын долоодугаар '''[[хаан]]''' байв. 1328 онд нэг сар хаан суусан.

АшидхэвАригиба 1320 оны цагаан бичин жил хожмын [[Есөнтөмөр]] хааны [[Бабухан]] хатнаас мэндэлсэн. [[Гамала]]гийн ач, [[Чингим]]ийн гуч хүү юм. 1324 онд эцэг нь хаан болоход хунтайж хэмээн нэр заагдсан.

1328 оны 8 сарын 15-нд Есөнтөмөр хаан [[Шанду]]д нас нөхцсөн тул 10-р сард Бабухан их хатан, Төвлөн засах яамны баруун этгээдийн чинсан [[Далааш]], Ляо ван Тогтох, Лян ван Ванчин нар АшидхэвАригиба ханхүүг хаан өргөмжилжээ.

Шанду Дайду хоёр нийслэлээрээ хуваагдан дайтав. АшидхэвийнАригибаийн шадар Ванчин ван [[Цавчаал боомт]]ыг эзлэхэд Яньтөмөр цэрэглэн Ванчины цэргийг бут ниргэсэн ба Далааш түшмэл Артөмөр, Худтөмөр нарыг илгээвэл мөн Яньтөмөрийн цэрэгт дийлджээ. Ашидхэв хааны мэдлийн [[Ляодун]] хойгийн хэдэн түмэн цэрэг Дайду руу дөтлөхөд Төвтөмөр хаан Тодтөмөрийг илгээж Жижоуд тулгаран байлдаж хоёр талаас маш олноор үхэж, Ляодуны цэрэг Дайдугийн таван хаалгыг бүслэн очсон ч өмнөдөөс цэрэг татан хамгаалав. Ашидхэв хааны Артөмөр, Түмэндарь жанжид Төвтөмөр хааны цэрэгт ялагдав.

11-р сард Ерүтөмөр, Бухтөмөр нар Шандуг бүсэлж мухардуулснаар АшидхэвАригиба хаан, Далааш ноён нар хас эрдэнийн тамгыг өргөн барьж бууж өгчээ. АшидхэвАригиба хаан болон Бабухан хатан, Далааш нар баривчлагдан Дайду хот руу аваачин Төвтөмөр хаанд сөгдүүлсэн ба АшидхэвАригиба хаан, Бабухан нарыг алс газар цөлж, Далааш, Балшир, Мамууш, Ляо ван Тогтохын хүү Бат нарыг цаазлан хороожээ.<ref name="содбилэг">Ч.Содбилэг. Монголын Их Юань улсын түүх. Улаанбаатар. 2010 он. 194-р тал</ref>