Латин хэл: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б 180.251.158.116 (яриа)-н хийсэн засваруудыг Zorigt-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ.
Tag: Rollback
No edit summary
Tag: 2017 source edit
 
Мөр 21:
'''Латин хэл''' (<small>Латинаар</small> ''lingua latīna'') нь [[итали хэлнүүд]]ийн нэг гэж тооцогддог<ref>{{cite book|title=A companion to Latin studies|first=John Edwin |last=Sandys|location=Chicago|publisher=University of Chicago Press|date=1910|pages=811-812}}</ref>. [[Лаций]] болон [[Эртний Ром]]д эртний грек хэлний нэгэн адил хэрэглэж ирсэн хэл. Ромын байлдан дагуулалтаар латин хэл [[Газар дундын тэнгис]], [[Европ]]ын ихэнх хэсэгт тархжээ. [[Каталан хэл|Каталан]], [[Франц хэл|франц]], [[Итали хэл|итали]], [[Португал хэл|португал]], [[Румын хэл|румын]], [[Испани хэл|испани]] зэрэг Роман овгийн хэлнүүд бүгд латин хэлнээс гаралтай<ref>{{cite book|pages=33-34|title=The mother tongue: English and how it got that way|first=Bill |last=Bryson|location=New York|publisher=Avon Books|date=1996}}</ref> бөгөөд өөр олон хэл, ялангуяа Европын хэлнүүд шинжлэх ухаан хөгжих явцад үгийн сангаа латин хэлнээс их баяжуулсан ажээ. XVII зууныг хүртэл латин хэл төв ба баруун Европын шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээний олон улсын хэлний үүрэг гүйцэтгэж байгаад аажмаар ярианы амьд хэлнүүдэд шахагджээ. Латин хэл нь өнөөдөр [[Ватикан|Ватиканд]] хэрэглэгдэж байгаа бөгөөд Ромын [[Католик шашин|Ромын Католик шашны]] сүмийн албан ёсны хэл бөгөөд ёслол мөргөлийн үеэр хэрэглэдэг байна.
 
'''Сонгодог латин хэл''' нь Цицерон (МЭӨ 106-43), Цезарь (МЭӨ 100-44) нарын зохиолуудад синтаксис, ВиргилийнВергилий (МЭӨ 70-19) , Горац (МЭӨ 65-8) ба Овид (МЭӨ 43 - МЭ 18) нарын яруу найргийн зохиолуудад хамгийн тод илэрхийлэлтэй гардагийггардгийг хэлдэг байна.
 
'''Дундад зууны''' эсвэл Христийн шашинтай '''Латинлатин''' бол юуны түрүүнд шашны уншлагын текстүүд - дуулал, дуулах, залбирал хийхэд ашигладаг юм. 4 -р зууны төгсгөлд Стридоны Иероним Библийг бүхэлд нь латин хэл рүү хөрвүүлсэн. Вулгата гэж нэрлэгддэг энэхүү орчуулга нь 16 -р зуунд Трентийн Католик сүмд эх хувьтай дүйцүүлэн хүлээн зөвшөөрөгдсөн байв. Түүнээс хойш латин хэлийг эртний еврей, эртний грек хэлтэй хамт Библийн ариун хэлний нэг гэж үздэг болсон.
 
== Латин хэл албан ёсны байсан улсууд: ==
 
* 1733 он хүртэл - Английн Вант улсын албан ёсны хэл байсан. 1066 оныоноос засгийн газрын баримт бичгийг латин үсгээр бичдэг байсан байна. Албан бус бичиг баримтууд 15 -р зуунаас англи хэл дээрхэлээр бичигдсэн байдаг. Түр зуур, протекторатын үед (1653-1660) латин хэлийг англи хэлээр сольжээ. 1660 оноос хойш Латинлатин хэл нь баримт бичгийн албан ёсны хэл болсон боловч практик дээр олон баримт бичгийг англи хэл дээрхэлээр бичсэн байв. 1731 онд англи хэлийг баримт бичгийн албан ёсны хэл болгосон хууль батлагдсан. Энэхүү хууль нь 1733 онд хүчин төгөлдөр болсон бөгөөд 1863 он хүртэл хүчинтэй байжээ.
 
* 1781 он хүртэл - Германы мужуудад латин хэл дээрхэлээр сургалт явууулж байсан. 1522 онд Лютер (Виттенбергт) анх удаа Шинэ Гэрээг хэвлүүлсэн бөгөөд үүнийг Латинаарлатинаар биш Германгерман хэл дээрхэлээр хэвлүүлжээ. 1523 онд (Альстедт) Мюнцер католик шашны үйлчилгээг латин хэлээр явуулахаа больж, герман хэлээр сольсон (хэдийгээр саксон өөрөөр хэлбэл герман хэл) оффисын ажил болон шүүх дээр ашиглаж байжээ. 1524 онд Германы анхны дууны цуглуулга гарчээ. Орфуртыг "Enchiridion" ("Энхиридион") гэж нэрлэдэг. Ном бичиж, хэвлүүлдэг гол хэл нь латин хэл хэвээр байсан боловч 1681 он гэхэд (өөрөөр хэлбэл Германы шинэ дээд эрин үед) герман хэл дээрххэлээрх номын тоо их байсан. 1781 онд сургалтын Латинлатин хэлийг Германгерман хэлээр сольсон байна.
* Латин хэл нь 1784 он хүртэл Прагийн их сургууль, Чехийн абан ёсны сургалтын хэл байв. 1784 онд үүнийг Германгерман хэлээр сольжээ. Чех улсын хамгийн анхны уран зохиолыг Латинлатин үсгээр бичиж хадгалсан байдаг. Чех хэлхэлээрх дээрх бүтээлүүдийгбүтээлүүд 13 -р зууны хоёрдугаар хагаст гарч эхэлсэн.
* Польшид 16 зууны эцсээс польш хэл рүүшилжсэнрүү шилжсэн байна.
* 1844 он хүртэл Унгарын хаант улсын албан ёсны хэл нь латин байсан.
* 1857 он хүртэл Испанид албан хэл байсан.
* 1912 он хүртэл Италийн хаант улсад дээд боловсролын хэл нь латин байжээ.
 
 
== Тайлбар ==
Line 50 ⟶ 49:
</div>
 
== ГадныЦахим холбоос ==
* [http://dia.phpnet.us Mediae Latinitatis Lexicon]