Монгол-Туркийн харилцаа: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Tag: 2017 source edit
Мөр 1:
'''[[Монгол Улс, Түркийн]]-[[Турк]]ийн харилцаа'''- МЭӨ III зуунд өнөөгийн Монголын газар нутаг дээр байгуулсанбайгуулагдсан [[Хүннү]] гүрний үеэс эхээ авч олон мянган жил өртөөлөн уламжлагдсаар өнөөг хүрсэн. Хоёр орны орчин цагийн харилцаа, хамтын ажиллагаа жилээс жилд өргөжин дэвжиж байна.
 
БНТУ-ынХоёр хоорондулс 1969 оны 6 дугаар сарын 24-нд дипломат харилцаа тогтоосон. Туркийн тал 1996 оноос Улаанбаатарт[[Улаанбаатар]]т ЭСЯ-аа нээн ажиллуулж байгаа. МанайМонгол улсын ЭСЯ 1997 оноос Анкарад[[Анкара]]д ажиллаж байна.
 
Хоёр улс “Иж бүрэн түншлэл”-ийн харилцаа хөгжүүлж байгаа.
Мөр 7:
БНТУ-ын 1 сая гаруй хүн амтай Кайсери хотод Монгол Улсын Өргөмжит консулын газар 2013 онд нээсэн.
 
===Улс Хүмүүнлэгийнтөрийн харилцаа ===
== Харилцан айлчлалууд: ==
Парламентын бүлэг манайМонголын УИХ-д 1996 онд, Туркийн ҮИХ-д 1997 онд тус тус байгуулагдсан.
''Монголын талаас:'' Ерөнхийлөгч Н.Багабанди 1998, 2004 онд, Улсын Их хурлын дарга З.Энхболд 2013 онд, Ерөнхий сайд М.Энхболд 2006 онд, Гадаад хэргийн сайд Ц.Гомбосүрэн 1992 онд Туркт тус тус айлчилсан.
 
''Туркийн талаас:'' Ерөнхийлөгч С.Дэмирэл 1995 онд, А.Н.Сэзэр 2002 онд, ҮИХ-ын дарга М.А.Шахин 2010 онд, Ж.Чичек 2014 онд, Ерөнхий сайд Р.Т.Эрдоан 2005, 2013 онд, Шадар сайд Хакан Чавушолу 2018 онд, Гадаад хэргийн сайд М.Чавушолу 2015 онд Монголд тус тус айлчилсан.
 
Парламентын бүлэг манай УИХ-д 1996 онд, Туркийн ҮИХ-д 1997 онд тус тус байгуулагдсан.
 
Эдийн засаг, худалдааны хамтарсан хороо 1994 онд байгуулагдсан.
 
Дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойгоор 2019 онд эрдэм шинжилгээний хурал Монгол Улсын Төрийн ордонд зохион байгуулсан.
 
=== Харилцан айлчлалууд: ===
=== Хүмүүнлэгийн харилцаа ===
====Монголын талаас====
Бүгд Найрамдах Турк Улсын Ерөнхий сайд, эрхэмсэг ноён Тайип Эрдоан 2013 онд Монгол Улсад айлчлах үеэрээ Улаанбаатар хотод Анкарагийн гудамжны нээсэн. Тус гудамжийн засварт 2010 онд 700 мянган ам.доллар зарцуулахаар тохирсон байдаг.
''Монголын талаас:'' Ерөнхийлөгч [[Нацагийн Багабанди|Н.Багабанди]] 1998, 2004 онд, Улсын Их хурлын дарга [[Зандаахүүгийн Энхболд|З.Энхболд]] 2013 онд, Ерөнхий сайд [[Миеэгомбын Энхболд|М.Энхболд]] 2006 онд, Гадаад хэргийн сайд Ц.Гомбосүрэн 1992 онд Туркт тус тус айлчилсан.
 
====Туркийн талаас====
2007 оноос Бүгд Найрамдах Турк улсын анхны ерөнхийлөгч Мустафа Кемаль Ататуркийн нэрэмжит сургууль болсноор Турк Улсын засгийн газар, Тика байгууллагын хөрөнгө оруулалт дэмжлэгээр сургуулийн гадна фасад, урлаг заал, спорт заал, гадаад хэлний кабинетын засвар зэрэг тохижилтын ажлууд, мөн мэдээлэл технологийн кабинет шинээр байгуулж, сурагчдын дунд турк хэлний дугуйлан хичээллэхэд багшлах боловсон хүчнээр хангаж өгсөн.
''Туркийн талаас:'' Ерөнхийлөгч С.Дэмирэл 1995 онд, А.Н.Сэзэр 2002 онд, ҮИХ-ын дарга М.А.Шахин 2010 онд, Ж.Чичек 2014 онд, Ерөнхий сайд Р.Т.Эрдоан 2005, 2013 онд, Шадар сайд Хакан Чавушолу 2018 онд, Гадаад хэргийн сайд М.Чавушолу 2015 онд Монголд тус тус айлчилсан.
 
== Хүмүүнлэгийн харилцаа ==
Туркийн хамтын ажиллагаа, зохицуулах агентлаг (ТИКА) нь Монгол Улсад үйл ажиллагаагаа анх 1994 онд Түрэгийн үеийн хөшөө дурсгалгалыг хадгалж хамгаалах (MOTAP) төслөөр эхлүүлсэн билээ. Мэргэн Тоньюкукын хөшөө дурсгал нь Туркийн түүхэнд онцгой байр суурь эзэлдэг бөгөөд чухал ач холбогдолтой юм. Иймээс хөшөө дурсгал байрлаж буй газарт төрөл бүрийн хээрийн судалгаа хийгдсэн бөгөөд Монгол-Туркийн мэргэжилтнүүдээс бүрдсэн баг археологийн малтлага судалгаа, сэргээн засварлах ажлыг ТИКА-ийн удирдан зохион байгуулсан. 2001 онд Туркийн түүх, соёлын хувьд асар их ач холбогдолтой археологийн олдворуудыг гарган сэргээн засварласан бөгөөд одоо хүртэл Монголын Үндэсний түүхийн музейн Түрэг соёлын өвийн үзэсгэлэнгийн танхимд хадгалагдаж байна. ТИКА-ийн Улаанбаатар дахь Хөтөлбөр зохицуулах газар нь 2004 онд албан ёсоор үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн бөгөөд түүнээс хойш Монгол Улсад хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөрийн цар хүрээ улам өргөжин тоо хэмжээ нь ч мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн. ТИКА-ийн зүгээс 2004 оноос албан ёсоор үйл ажиллагаагаа явуулж ирснээс өнөөг хүртэл нутгийн удирдлагын байгууллагууд, дүүргүүд, төрийн болон  төрийн бус байгууллагуудтай хамтран 700 гаруй төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн байна. Монгол улсад хэрэгжүүлсэн эдгээр төсөл хөтөлбөрийн нийт төсөв нь 50 сая ам.доллар орчим болсон байна.
Бүгд Найрамдах Турк Улсын Ерөнхий сайд, эрхэмсэг ноён Тайип Эрдоан 2013 онд Монгол Улсад айлчлах үеэрээ Улаанбаатар хотод Анкарагийн гудамжныгудамжийг нээсэн. Тус гудамжийн засварт 2010 онд 700 мянган ам.доллар зарцуулахаар тохирсон байдаг.
 
Туркийн хамтын ажиллагаа, зохицуулах агентлаг (ТИКА) нь Монгол Улсад үйл ажиллагаагаа анх 1994 онд Түрэгийн үеийн хөшөө дурсгалгалыгдурсгалыг хадгалж хамгаалах (MOTAP) төслөөр эхлүүлсэн билээ. Мэргэн ТоньюкукынТоньюкукийн хөшөө дурсгал нь Туркийн түүхэнд онцгой байр суурь эзэлдэг бөгөөд чухал ач холбогдолтой юм. Иймээс хөшөө дурсгал байрлаж буй газарт төрөл бүрийн хээрийн судалгаа хийгдсэн бөгөөд Монгол-Туркийн мэргэжилтнүүдээс бүрдсэн баг археологийн малтлага судалгаа, сэргээн засварлах ажлыг ТИКА-ийн удирданудирддлага дор зохион байгуулсан. 2001 онд Туркийн түүх, соёлын хувьд асар их ач холбогдолтой археологийн олдворуудыг гарган сэргээн засварласан бөгөөд одоо хүртэл [[Монголын Үндэснийүндэсний түүхийн музейнмузей]]н Түрэг соёлын өвийн үзэсгэлэнгийн танхимд хадгалагдаж байна. ТИКА-ийн Улаанбаатар дахь Хөтөлбөр зохицуулах газар нь 2004 онд албан ёсоор үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн бөгөөд түүнээс хойш Монгол Улсад хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөрийн цар хүрээ улам өргөжин тоо хэмжээ нь ч мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн. ТИКА-ийн зүгээс 2004 оноос албан ёсоор үйл ажиллагаагаа явуулж ирснээс өнөөг хүртэл нутгийн удирдлагын байгууллагууд, дүүргүүд, төрийн болон  төрийн бус байгууллагуудтай хамтран 700 гаруй төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн байна. Монгол улсад хэрэгжүүлсэн эдгээр төсөл хөтөлбөрийн нийт төсөв нь 50 сая ам.доллар орчим болсон байна.
БНТУ-ын Засгийн газраас Монгол Улсын Засгийн газарт 2002-2017 оны хооронд нийт '''28 сая ам.долларын''' буцалтгүй тусламж олгоод байна. Үүний дотор
 
ТИКА-ийн Улаанбаатар дахь Хөтөлбөр зохицуулах газар нь 2004 онд албан ёсоор үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн бөгөөд түүнээс хойш Монгол Улсад хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөрийн цар хүрээ улам өргөжин тоо хэмжээ нь ч мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн. ТИКА-ийн зүгээс 2004 оноос албан ёсоор үйл ажиллагаагаа явуулж ирснээс өнөөг хүртэл нутгийн удирдлагын байгууллагууд, дүүргүүд, төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай хамтран 700 гаруй төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн байна. Монгол улсад хэрэгжүүлсэн эдгээр төсөл хөтөлбөрийн нийт төсөв нь 50 сая ам.доллар орчим болжээ.
* Хархорин-Хөшөө цайдмын 46 км авто зам барих (6.7 сая ам.доллар)
 
БНТУ-ын Засгийн газраас Монгол Улсын Засгийн газарт 2002-2017 оны хооронд нийт '''28 сая ам.долларын''' буцалтгүй тусламж олгоод байна. Үүний дотор :
* Түрэгийн хөшөө дурсгалыг сэргээн хамгаалах (5 сая ам.доллар),
* ОрхоныХархорин-Хөшөө хөндийдцайдамын Дэлхийн46 соёлынкм өвийнавто музейзам байгуулахбарих (16.7 сая ам.доллар)
* Түрэгийн хөшөө дурсгалыг сэргээн хамгаалах (5 сая ам.доллар),
* Улсын клиникийн төв эмнэлгийн дэргэд цусны төв байгуулах (251 мянган ам.доллар),
* МУИС-[[Орхоны хөндийн соёлын дурсгал|Орхоны хөндий]]д ТуркДэлхийн соёлын судлалынөвийн тэнхиммузей байгуулах (4271 мянгансая ам.доллар),
* Улсын клиникийн төв эмнэлгийн дэргэд цусны төв байгуулах (251 мянган ам.доллар),
* МУИС-д Турк судлалын тэнхим байгуулах (427 мянган ам.доллар)
* Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын цахим архив төсөл
* Монгол, Туркийн найрамдлын цэцэрлэгт хүрээлэн төсөл.
* Бог малыг ээмэгжүүлэх “Хас цахим” төсөл.
* Өвөрхангай аймгийн [[Хархорин сумынсум]]ын төвөөс Эрдэнэзуу[[Эрдэнэ Зуу хийд]] хүртэл 2.4 км хатуу хучилттай зам тавих төсөл.
* Ерөнхий боловсролын дунд сургуулиудад 150 мянган ам.долларын сургалтын тоног төхөөрөмж.
* Туркийн Засгийн газар 100 мянган ам.долларын хүнсний тусламж.
* "Mэргэн ТоньюкукынТоньюкукийн авто зам" төсөл (Улаанбаатар-ӨндөрхаанЧингис хот чиглэлийн автозамын Ар Жанчивлан рашаан сувилал руу салдаг цэгээс Мэргэн ТоньюкукынТоньюкукийн хөшөө хүртэлх 10 км автозам барих зэрэг юм байна.)
 
==Иргэдийн харилцаа==
ТурктТуркэд 2014 оны байдлаар 900 гаруй монгол оюутан боловсрол эзэмшиж байна. Эдгээр оюутнуудын 350 нь Туркийн Засгийн газрын тэтгэлгээр сурч байгаабайв. Жилд 50 гаруй монгол оюутан ТүркийнТуркийн Засгийн газрын тэтгэлэгээртэтгэлгээр сурдагТуркийн ажээзорьдог.
 
Монгол Улсад 2018 оны байдлаар үйл ажиллагаа явуулж байсан Туркийн таван сургуульд нийт 2000 орчим сурагч суралцдаг байжээ. 2000 оноос үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн дээрх сургуулиуд шинжлэх ухаан болон англи хэлний хичээл түлхүү заадаг байжээ.
Туркт 2014 оны байдлаар 900 гаруй монгол оюутан боловсрол эзэмшиж байна. Эдгээр оюутнуудын 350 нь Туркийн Засгийн газрын тэтгэлгээр сурч байгаа. Жилд 50 гаруй монгол оюутан Түркийн Засгийн газрын тэтгэлэгээр сурдаг ажээ.
Улаанбаатар хотын 5-р дунд сургууль 2007 оноос Бүгд Найрамдах Турк улсын анхны ерөнхийлөгч [[Мустафа Кемаль АтатуркийнАтатюрк]]ийн нэрэмжит сургууль болсноор Турк Улсын засгийн газар, Тика байгууллагын хөрөнгө оруулалт дэмжлэгээр сургуулийн гадна фасад, урлаг заал, спорт заал, гадаад хэлний кабинетын засвар зэрэг тохижилтын ажлууд, мөн мэдээлэл технологийн кабинет шинээр байгуулж, сурагчдын дунд турк хэлний дугуйлан хичээллэхэд багшлах боловсон хүчнээр хангаж өгсөн.
 
Монгол Улсад 2018 оны байдлаар үйл ажиллагаа явуулж байсан Туркийн таван сургуульд нийт 2000 орчим сурагч суралцдаг байжээ. 2000 оноос үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн дээрх сургуулиуд шинжлэх ухаан болон англи хэлний хичээл заадаг байжээ.
 
== Элчин сайд нар ==
Панжунайн Халиун-===Монгол Улсаас БНТУ-д суусан Элчин сайд /2002-2007/суугаа===
*Панжунайн Халиун (2002-2007)
 
О.*Очирын Очиржав -Монгол Улсаас БНТУ-д суусан Элчин сайд /(2008-2012/)
*Бадамдоржийн Батхишиг (2012-2016)
 
*[[Равдангийн Болд]] (2016-2021)
Б.Батхишиг- Монгол Улсаас БНТУ-д суусан Элчин сайд /2012-2016/
*Гомбосүрэнгийн Мөнхбаяр- Монгол Улсаас БНТУ-д суугаа Элчин сайд /(2021-/)
 
Равдангийн Болд -Монгол Улсаас БНТУ-д суусан Элчин сайд /2016-2021/
 
Гомбосүрэнгийн Мөнхбаяр- Монгол Улсаас БНТУ-д суугаа Элчин сайд /2021-/
 
----БНТУ-аас Монгол Улсад суусан Элчин сайд Мурат Карагөз /2013-2017/
 
===БНТУ-аас Монгол Улсад суусан Элчин сайд Ахмед Язал /2017-2021/суугаа===
*Мурат Карагөз (2013-2017)
*Ахмед Язал (2017-2021)
*Зафер Атеш (2021-)
 
[[Ангилал:Монгол-Туркийн харилцаа| ]]
БНТУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Зафер Атеш /2021-/