Юань улсын засаг захиргааны тогтолцоо: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
[[Хубилай хаан]] 1260 онд өөрийгөө хаан сууринд өргөмжлөгдсний дараагаас хятад нутгийн суурин газрыг нэгдсэн захиргаагаар захирах асуудлыг чухалд үзээд [[Лю Бин Жун]], [[Яо Шу]] нараар шинэ засаг захиргааны тогтолцоог байгуулах төслийг хийлгэвболовсруулах үүрэг өгч хийлгэсэн байна. Тэдний гаргасан нь төслөөр [[Их Монгол улс|Их Монгол улсыг]] хуучин тогтолцоог сольж хятадын тогтолцоог үндэс болгосонболгон шинэчлэлт оруулсан байна.
 
==Тойм==
===Төрийн тогтолцоо===
[[File:Mongol Empire's Ayimaq in North China.jpg|thumb|right|300px|Хятадын Аймаг]]
Юань улс төрийн түшмэд нь нийт 9 зэрэг дэвтэй байсан. Зэрэг бүртээ дээд, доод гэсэн ялгамжтай. Энэ нь тухайн түшмэл ямар албан тушаалд очихоос бүрэн хамааралтай байв. Энэ түшмэлийн албан тушаалын шатлал нь [[Тан улс|Тан]], [[Сүн улс|Сүн]] улсын үеэс мөрдөгдөж ирсэн түүхтэй учраас, нэгэнт хэвшиж тогтсон зүйлийг Монгол хаад тэр хэвээр нь хэрэглэжээ. Хожим Манж нар ч мөн адил чингэсэн байдаг. Гэхдээ Юань улсын эхэн үеийн Монголын хаад ноёд, хятадын төрийн тогтолцоог хуулбарласан хэдий ч, түшмэдийн тоо, төрийн байгууллага тэдний давхардал, бүтэц болон үйл ажиллагаа нь хүнд сурталгүй явахад аль болох бага хүнд сурталтай байхад анхаарч, чанарыг эрхэмлэж байлаабайжээ.
 
Юань улсын төрийн дээд байгууллага нь босоо удирдлагатай '''[[Төвлөн засах яам]]''' юм. Энэ байгууллагаас ангид эзэн хаанд шууд захирагддаг '''[[Нууц бичгийн яам]]''', '''[[Зарга шийтгэх яам]]''' гэж байдаг. Нууц бичгийн яам бол улсын бүх цэргийн хүчийг захирч, эзэн хааны зарлигаарзарлигт захирагдан хөдөлдөг. Зарга шийтгэх яам бол мөн л эзэн хаанд захирагдаж, түшмэдийн албан тушаал, цолыг дэвшүүлэх, бууруулах, авилгал хахуульд нь хяналт тавьж, хүний нөөцийн асуудлыг эрхлэн захирдаг яам байсан.
 
Төвлөн засах яамны харъяанд буюу удирдлаган доор 6 жижиг яам байсан. Тэдгээр нь [[Шүүх яам (Юань улс)|Шүүх яам]], [[Сангийн яам (Юань улс)|Сангийн яам]], [[Түшмэлийн яам (Юань улс)|Түшмэлийн яам]], [[Цэргийн яам (Юань улс)|Цэргийн яам]], [[Ёслолын яам (Юань улс)|Ёслолын яам]], [[Үйлдэх яам (Юань улс)|Үйлдэх яам]] болно. Эднийг зүүн баруун гарын [[чинсан]] тушаалтад тэнцүү тоотой хувааж захирна. Хоёр чинсангийн доор тухайн яамдын сайд нар байж тус тусийн үйлийг хариуцан гүйцэтгэж байдаг. Тэднээс гадна Юань улсыг оршин тогтнох үед 20 гаруй жижиг яам, хэлтэс байгуулагдаж байв. Тэдгээр нь үүргээ гүйцэтгээд тодорхой хугацаа өнгөрмөгц үүргээ гүйцэтгэж дуусаад татан буугдаж байв.
 
===Орон нутгийн хуваарь===
[[Файл:Yuan provinces.png|thumb|350x350px|'''Юань улсын газар нутгийн нэгж''']]
 
Хубилай, 1260 онд хаан ширээнд суусны дараа Өгэдэй хааны хятад газар хэрэглэж байсан хуучин засаг захиргааны хуваарийг дахин хэрэгжүүлж эхэлсэн. 1279 онд бүх хятад орныг эзэлснээс эхлэн зарим нэг өөрчлөлт оруулжээ. Төвлөн засах яам нь төрийн эрх барих дээд аппаратбайгууллага учраас харъяа 6 яамыг захирахаас гадна газар нутгийн хувьд 1280 оны байдлаар [[Төвлөн засах яам|Төвлөн засах яаманд]] Хэбэй, Хэнань, Шаньдун, Шаньси Монань (Говийн өмнөд хэсэг), Мобэй (Говийн умард нутаг). Ляодун, Сися (хуучин [[Тангуд улс|Тангуд улсын]] нутаг) -гийн нутаг харъяалагдаж байжээ.
 
Харин орон нутгийн төвлөн засах төлөөний яаманд [[Шэньси нутгийн син жун шу шэн|Шэньси]], [[Сычуан нутгийн син жун шу шэн|Сычуань]], [[Юньнань нутгийн син жун шу шэн|Юньнань]], [[Жяньши нутгийн син жун шу шэн|Жяньши]], [[Фужянь нутгийн син жун шу шэн|Фужянь]], [[Хугуан нутгийн син жун шу шэн|Хугуан]] тус тус харъяалагдаж байв. [[Төвөд|Төвд орон]] нь [[Засаг уламжлах яам|Засаг уламжлах яаманд]] захирагдана. <ref>Монголын Юань улс. УБ., 2006. 34 дэх тал</ref>
Мөр 43:
#'''Жэньмянь нутгийн [[син жун шу шэн]]''' (征緬行省, [[Мьянмар|Мьянмарын]] хэргийг захирч байсан муж)
#'''Жяожи нутгийн син жун шу шэн''' (交趾行省): Аннам буюу одоогийн [[Вьетнам|Вьетнамын]] хойд хэсгийг захирах син шэн буюу [[Төвлөн засах яам|Төвлөн засах яамны]] төлөөний муж.
#'''Жяньхуа Жаньчэн нутгийн син жун шу шэн''' (荆湖占城行省) [[Чампа улс|Чампа улсыг]] захирах муж. Одоогийн өмнөд ВьетнамынВьетнам болон Лаос, Кампучийн нутаг.
 
==Холбоотой мэдээ==