Байгал нуур: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
{{Инфобокс нуур
{{Нуурын мэдүүлэг
| нэрlake_name = Байгал нуур<br/> =Байкал<br/> Байгал нуурдалай
| image_lake = Бухта Внучка.jpg
| бусаднэр = Байкал, Байгал далай
| caption_lake = Нуурын эрэг
| басзураг = Olkhon Island and Lake Baikal.jpg
| image_bathymetry = Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg
| орон = {{flag|Орос}}
| caption_bathymetry = Хиймэл дагуулаас авсан
| нутаг = 1. [[Буриад орон]]<br>2. [[Эрхүү муж]]
| location = [[Буриад]], [[Эрхүү муж]]<br> {{RUS|2=Оросын Холбооны Улс}}
| солбисонцэг = 41/04/N/43/37/E
| coords = {{Coord|53|30|N|108|0|E|region:RU-BU_type:waterbody_scale:5000000|display=inline,title}}
| юуныадаг = 1. [[Сэлэнгэ мөрөн]]<br>2. [[Баргажин гол]]<br>3. [[Доор Ангар гол]]
| type =<br/>
| юуныэх = [[Ангар мөрөн]]
* Дэлхийн хамгийн гүн ба хамгийн эртний цэнгэг уст нуур
| талбай = 31,722 км²
* 1996 оноос хойш [[Дэлхийн өв|дэлхийн байгалийн өвд]] бүртгэгдсэн
| ихурт = 636 км
* Усан доор үзэгдэх зай: 40 м хүртэл
| ихөргөн = 79 км
| inflow = [[Сэлэнгэ мөрөн]], [[Дээд Ангар мөрөн]], [[Баргажин гол]], [[Снежная гол]], [[Турка гол]], [[Кичера гол]], [[Тыя гол (Байгал нуур)|Тыя гол]]
| гүн = 744.4 м
| юуныэх outflow = [[Ангар мөрөн]]
| ихгүн = 1642 м
| catchment = 571.000 км²<ref name="GwrRU">{{GVR|204728}}</ref>
| эзэлхүүн = 23,615 км³
| basin_countries = {{RUS|2=Оросын Холбооны Улс}}
| дтдөндөр = 457 м
| length = 673 км
| арал = 27 ([[Ойхон арал|Ойхон]])
| width = 82 км
| суурингазар = ↖ 66 км — [[Эрхүү]]
| area = 31.722 км² (арлыг оруулаагүй)<ref name="INTAS" />
| depth = 758 м<ref name="Gatchina" />
| max-depth = 1642 м<ref name="INTAS" />
| volume = 23.615 км³ (хамгийн ихдээ)<ref name="INTAS" />
| residence_time =
| shore = 2125 км
| elevation = 455,5 [[Далайн түвшнээс дээш өндөр|м]]
| islands =
| frozen = 10-р сараас 5-р сар хүртэл
| cities = [[Эрхүү]]
| map_region = {{Location map
|Russia | label=Байгал нуур
| relief = y
| caption =
|mark=<!--dot-->Blue pog.svg
|lat_deg=53|lat_min=30
|lon_deg=108|lon_min=0
|position=bottom
|width=250
|float=center
}}
}}
 
{{Инфобокс Дэлхийн өв
|нэр =Байгал нуур
Line 51 ⟶ 71:
Түрэг хэлний бай /баян/ + күль /нуур/ гэсэн үгнээс үүсэлтэй юм. Байгаль буюу байгалийн үзэмж бүрдсэн газар гэсэн утгатай монгол үгнээс, мөн буриадуудын дунд эрт цагт Байгал нуурын оронд галт уул байсан гэсэн домог яригддаг бөгөөд баян + гал гэсэн монгол үгнээс үүссэн гэсэн өөр нэгэн хувилбар байдаг нь энэ домогтой холбогдож болох юм.
 
Геологийн судалгаагаар ч үнэхээр тэнд галт уул байсан байж болохыг тогтоожээ. Хүрлийн үеийн монголчуудын [[дөрвөлжин булшны соёл]] Байгал хавийн бүх нутагт тархсанаас үзэхэд нуурын нэр монгол гаралтай байх бүрэн үндэслэлтэй. Түрэгүүд тэр үед баруун тийш төвлөрч байжээ.
 
== Түүх ==
Line 64 ⟶ 84:
1644 онд Иван Пукабов Ангар мөрнөөр Байгал нуурт хүрч, түргэн урсах хэцүү энэ чиглэлийг ашиглах анхны орос болов. Тэр нуурыг гаталж Сэлэнгэ мөрний доод эргийг судлав. 1647 онд дахин аялан газарч олж, улмаар Улаанбаатарын ойрхон Цэцэн Ханд бараалхжээ. 1648 онд Иван Галькин Баргужин гол дээр модон цааз барьж, зүүн тийш тэлэх төв болсон. 1652 онд Василий Колесников Сэлэнгэ, Үд, Хилок голуудыг даган ирээдүйд оруулах Чита, Нерчинск хийгээд Амурт хүрч чадсан гэж Баргужингаас мэдээлжээ. 1653 онд Пётр Бекетов Колесниковийн замаар Читийн баруун талын Иргэн нуур хүрч, тэр өвөл түүний хүн Урасов Нерчинскийг олжээ. Дараагийн хавар тэрээр Нерчинскийг эзлэхийг оролдсон хэдий ч Амурт түүний хүмүүс Стефановтай хүчээр нийлүүлсэн юм. Нутгийн Тунгусууд Нерчинскийг устгасан боловч 1658 онд сэргээжээ.
{{Том зураг|Баннеры, Забайкальский национальный парк, Бурятия.jpg|1200|Байгал нуур өвөл мөстсөн байгаа}}
 
{{Том зураг|Baikal panorama.jpg|2500|Байгал нуурын баруун урдаас буюу Хөлдүүгийн булангаас харсан байдал, харагдаж буй тосгон нь Хөлдүү тосгон (оросоор Култук)}}
 
{{Том зураг|Olkhon 2014-06-13 10-25-47 IMG 6933-47-2-2 (32730479665).jpg|1000|Байгал нуурын хамгийн том арал [[Ольхон арал|Ольхон]]}}
 
 
== Мөн үзэх ==
Line 84 ⟶ 104:
 
== Эшлэл ==
<references>
{{Reflist}}
<ref name="INTAS">[http://users.ugent.be/~mdbatist/intas/morphometry.htm ''Morphometric Data''] – Lake Baikal; A new bathymetric map of Lake Baikal; INTAS Project 99-1669; Ghent University, Ghent, Belgium; Consolidated Research Group on Marine Geosciences (CRG-MG), University of Barcelona, Spain; Limnological Institute of the Siberian Branch of the Russian Academy of Sciences, Irkutsk, Russian Federation; State Science Research Navigation-Hydrographic Institute of the Ministry of Defense, St.Petersburg, Russian Federation; abgerufen am 22.&nbsp;Juni 2013; auf users.ugent.be</ref>
 
<ref name="Gatchina">[http://baikal.gatchina3000.ru/1_15_3.htm Baikalsee: Zahlen], abgerufen am 4.&nbsp;August 2017, auf baikal.gatchina3000.ru</ref>
 
</references>
 
[[Ангилал:Ази дахь дэлхийн байгалийн өв]]