Кызыл: Засвар хоорондын ялгаа

'''Кызыл''' («улаан» гэсэн утгатай [[тува хэл бичиг|тува үг]]ээр 1926 оноос нэрийдсэн, [кезийл] гэж дуудна, үүнээс гадна '''Кизил''' [кизийл]) бол [[Орос улс]] (ОХУ)-ын [[Тува орон]] (БНТувУ)-ын [[нийслэл]], Тува орны доор ямар нэгэн хошуунд харъяалагддаггүй арван нэгэн түмэн хүнтэй [[хот]] юм.

[[Хаант Орос улс|Хаант Орос]] 1914 онд Тагнын Урианхайг ивээн эзэрхэж '''Белоцарск''' («цагаан хааны хот» гэсэн утгат орос үг) нэрээр тулгуур суурин үүсгэсэн. Орост хаант засаг унасны дараа 1918 онд '''Хем-Бельдир''' («голын бэлчир» хэмээх утгатай тува үг) нэртэй болов. Дараа нь цагаан армийг улаан арми ялсны дараа 1922 оны нэгэн хуралд оросууд «Красный городок» гэж байжээ. Эцэстээ 1926 онд «улаан» буюу Кызыл хэмээх тува түрэг үгээр нэрийдсэн нь ерээд жилийг туулж явна. 1921-1944 оноосонуудад энэБүгд хотнайрамдах Тува орныАрд гол хот,Улсын нийслэл ньхот болжээбайсан. Монгол улсад «'''Кызыл'''», «'''Кизил'''» гэж хоёр янзаар бичиж болно.<ref>Ц. Дамдинсүрэн нарын зохиосон "Кирилл монгол бичгийн дүрэм"</ref><ref>Ц. Дамдинсүрэн нарын зохиосон "Орос-Монгол толь" (1982)</ref>

2010 онд 109 мянга 986 хүн оршин суугчтай байв. Үүнээс тувачууд 68,09 % (72 804 хүн), оросууд - 28,42 % (30 388 хүн), бусад нь -3,49 % байсан.