|
Мао их залуурчийнхаа хэт фанатик өөрчлөлтөнд тэсэхээ байсан Түвдүүд босож тэр дүйвээнээр Далай лам Энэтхэгт гарчээ. Эхэндээ мань хүнийг болон Түвдүүдийг дэлхий дахинд авч хэлэлцсэнгүй. Гэтэл Зөвлөлт маягийн коммунизм нуран унасан, Хятад хүчирхэгжиж эхэлсэн шалтгаанаар Өрнөдийнхний гартаа барьж байсан жижиг “мод” Далай лам ба Түвдүүд том хөзөр болон хувирчээ.
== Ардчилсан хувьсгалаар буддизм сэргэсэн нь ==
Монгол улсад 1990-ээд оноос нийгэм, цаг үе өөр боллоо. Хэдэн хөгшчүүдийн эргэж тойрдог газар болтлоо устах дөхөж байсан. Гандангийн хашаанаас ч толгойгоо цухуйлгаж чадахгүй болтлоо жижгэрч МАХН-ын илгээлт, томилолтоор ирсэн намын батлахаа түр хадгаллуулсан коммунист Хамба ламаа алга ташин хүлээн авдаг коммуист намын нэг үүр болчихсон.
Аюулаас хамгаалах яамны гэнэн сүсэгтнүүдийг урхидаж авдаг өгөөшийн газар байсан шарын шашин толгойгоо өндийлгэж эхлэв. Учир нь Монгол улс бүрэн хэмжээний системийн хямралд орсон байлаа. Эдийн засгийн талхаа дөнгөж олж эхэлмэгц оюуны тэжээл талхаа нөхөх асуудал хүний хэрэгцээний дагуу гарав. Мөн харийн дарлалд хавчигдан, нухлагдсан ард түмний үндсэрхэг үзэл энэ үед тэсрэлтэйгээр гарч ирсэнтэй холбоотойгоор шарын шашныг үндэсний шашин гэсэн утгаараа өргөн олон түмэн сайшаан хүлээн авлаа. Тэр үед Жанрайсаг бурханыг сэргээх нь үндэсний соёлоо сэргээх нэгэн чухал алхам гэж улс даяраа хөөрчээ. Бидний оршин буй дөрөв дэхь ертөнцийн/галвын бүтээгч нь Авалокитешвара бурхан аж.
Газар дэлхий дээр бол [[Гаутама Будда]] хэлбэрээр заларчээ. Орчин үед Далай ламын дүрээр хувилан дахин дахин төрөөд байгаа гэж Түвдийн Буддизм үздэг байна. Жанрайсаг нь энэхүү бурханы газар дэлхийг билгийн нүдээрээ тольдон хардаг хувилбар нь юм.
=== Жанрайсаг бүтээлт ===
Орчин үеийн Жанрайсаг бурхан Авалокитешвара бурханы хувьд шинээр тусгаар тогтносон Монгол улсыг тэтгэх болон шарын шашны тэргүүн Далай ламын дээд тэнгэр гэсэн эдгээр бэлэгдлүүдийг агуулж бүтээгдсэн аж.
Шинээр Жанрайсаг бүтээх үйлсэд ажил, үүргийн хувьд идэвхтэй оролцсоноороо хожим Далай ламын дотны шавь гэгдэх болсон тэр үеийн соёлын сайд Н.Энхбаяр нь ерөнхийлөгч хүртэлх улс төрын кареерээ амжилттай эхлүүлэхэд нь маш сайхан сурталчилгаа, аз тохиосон ажээ. Мань хүн Буддагийн чандрыг Монголд залснаар нэр хүндээ сансарын хурдаар огцом өсгөж бүх өрсөлдөгч нараасаа давж гарав.
Дашрамд өгүүлэхэд энэхүү чандрыг 1908 онд одоогийн Пакистан улсын Пешавар хотын орчимд Канишка хааны босгосон суврагаас олсон бөгөөд грекүүдийн урласан мөнгөн саванд хийж хадгалсан байсан байна.
[[Гаутама Будда|Будда]]<nowiki/>г НТӨ 477 онд нас барсан гэж үздэг. 7 хоног гашуудсаны дараа түүний үеэл дүү Ананд тэргүүтэй дагалдагч нар нь чандарласан домогтой. Чандрыг нь янз бүрийн хаант улсад илгээгээд үлдсэнээр нь найман суврага босгосон аж. [3, XXI] Тэр үед нэгэн даргынхан хэлснээр хүний хөгжлийн дээд хэлбэр МАХН-ын нам хөөрхийлөлтэй байдалд орчихсон байлаа. Итгэж байсан коммунист үзэл суртал нь балран унаж, албан тушаалын төлөө нэгдсэн өвгөн дарга нарын бөөгнөрөл мэт харагдаж нэр хүнд нь лифтээр бууж байгаа мэт доошилж байлаа. Гэтэл өрсөлдөгч намууд нь дор бүрдээ социал демократаас авахуулаад консерватив хүртэл бүх үзэл суртал онолыг барид авчихсан МАХны намд орон зай байхгүй мэт байлаа. Иймд Хувьсгалт намын хуучин кареерист хөгшчүүд нэг мэргэн арга олсон нь хэнд ч хал балгүй даруу төлөв нэгэн судлаачаар намын даргаа тавьж шинэ үзэл сурталтай болох гэсэн нь Нагаржунайн онол болов. Хөгтэй нь энэ онол аль VII зуунд оршиж байсан Махаяна урсгалын том онолчийн төвч үзэл гэжээ. Ингэснээр Хувьсгалт нам шарын шашинтай хүртэл үзэл суртлаа булаацалдах хэмжээнд ортлоо доош нь орж, арчаагүйдсэн төдийгүй хүн төрөлхтөн түүнээс хойш хөгжиж, философи сэтгэлгээ нь хол явчихсан байсныг үл ойшоон [[7-р зуун|VII зуун]]<nowiki/>ы хэмжээнд сэтгэх гэснээрээ эртний хааны мумиг босгож тавиад намын хүндэт дарга гэж өргөмжилсөнтэй адил агуулгатай үйлдэл болжээ. Хөөрхий тэр хүндэт даргаас нь өөр хүн энэ онолыг ойлгосончгүй, хүлээж авсанчгүй. Түүхийн хошин жүжгийн сэдэв ингэж нэгээр баяжжээ.
Монголчуудын ийнхүү дампуу, сул дорой боловсрол мэдлэгтэйг ажигласан гадаад талд нь бас нэг сонирхолтой жүжиг дэглэсэн нь XIV Далай лам нь IX Богдыг дахин тодруулав. Түвдийн Буддизмаар хувилгаан дахин тодордогч нэг дүр нь онцолбол есдүгээр Богд дахин гарсан явдал нь түүхэнд анхны онцгой тохиолдол болж үлдэж болох юм. Уг нь жамын дагуу бол хувилгаан дүр нь арав дахь удаагаа хувилагдсан Богд баймаар байдаг. Ингэснээр хоёр удаа тодорсон есдүгээр Богдын аль нэг нь кинонд гардагаар хуурамч Дамбийжаа гэдэг шиг хуурамч Богд гэж дүгнэгдэхээр. Ямар ч байсан ардын засгийн үед чөтгөрийн тоо цөөрсөн юм гэдэг онигоо байдаг шиг ямар ч байсан ардчилсан засгийн үед хутагт, хувилгаад ихэрлэн төрөхөөр болж байгаа шинжтэй. Эсвэл орчин үеийн шинжлэх ухааны ойлголтоор клон хийгээд хувилаад гаргаад ирсэн юм бол уу?
1990 он гэхэд коммунизм нуран унасан Монгол оронд оюун санааны хоосролд өртсөн үе бий. Тухайн цаг үед:
* Өөрөөсөө гал гаргадаг Өнөрмаа,
* Теле холболтоор харь гарагийн мэдээ дамжуулдаг ерөнхийлөгчийнхөн үзмэрч Дашцэрэн
* Алтан цөгцний хэрэг зэрэг үзэгдэл гарч ирсэн.
Монголд Буддизмд хандах хандлага өөрчлөгдсөнийг харсан хүмүүсийн үйлдэл, тоглолт байлаа.
== Мөн үзэх ==
| 