Судрын чуулган: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Tag: 2017 source edit
Мөр 1:
[[Зураг:Mongol soldiers by Rashid al-Din 1305.JPG|thumb|Монгол цэргүүд. "Судрын чуулган"-ы чимэглэл зураг.]]
'''Судрын чуулган''' ({{lang-ar| جامع التواريخ }}; {{lang-fa| جامع‌التواریخ }}) бол XIV зууны үед бичигдсэн түүхийн зохиол юм. Энэ зохиолыг [[Перс]]ийн эмч, эрдэмтэн [[Рашид Ад ад-Дин]] бичжээ. "Судрын чуулган"-д [[Чингис хаан]] болон түүний удмынхны түүх голлон бичигдсэн бөгөөд Монголчуудынмонголчуудын захиргаанд орсон олон нүүдэлчин аймгийн түүх мөн бичигдсэн байдаг ажээ.
 
Монголын эзэнт гүрний түүхийн сурвалжийн гол бүтээлийн нэг нь Рашид ад-Диний “Жами ат-таварих” /Jami’u’t- Tawarikh/ буюу "Судрын чуулган" болно. Юань улсаас уригдан ирсэн Болд чинсан зэрэг Монголын түүхийн өргөн мэдлэгтэн, бусад үндэстний түүхч нар оролцон хамтран уг зохиолыг бичиж туурвижээ. “Судрын чуулган” нь “Монголын нууц товчоон”-д дурдагдаагүй олон зүйлийг дурдсан байхаас гадна тус сурвалжийн мэдээ зэнги батлан өгүүлсэн байдаг нь эдүгээг хүртэл олдоогүй “Алтан дэвтэр” мэт сурвалжийн талаар дурдсан байдгаараа үнэ цэнэтэйцэнтэй билээ. Энэхүү зохиол нь олон зохиогч, бичгийн түшмэд нар хамтран бичсэн хамтын бүтээл гэж үнэлэгддэг төдийгүй дэлхийн түүхийг бичих анхны томоохон оролдлого байсан юм.
 
Газаан[[Газан]] (1294-1304) хаан, Монголчуудынмонголчуудын уламжлалт эрдэм мэдлэг, түүхийг үлдээх зорилгоор өөрийн сайд Рашид ад-Динд үүрэг болгон Чингис хаан ба түүний үр удам угсааны талаар бичих даалгавар өгсөнд “Ерөөлт ГазааныГазаны түүх” нэрт зохиол бичигдэж эхэлсэн гэдэг. Энэ нь өргөжсөөр бидний өнөөгийн мэдэх “Судрын чуулган” зохиолын цөм болсон юм.
 
“Судрын чуулган” зохиол нь [[Өлзийт]] хааны үелүед бичигдэж төгсчээ. Зохиолын баримтуудын ихэнхиихэнх нь Монголмонгол хаадын дэргэд ордонд он удаан жил ажилласан хүмүүсээс сонссон зүйл, уйгур, хятад, түвэдтөвөд, энэтхэг, түрэг, араб, еврей, христийн шүтлэгтэн зэрэг гүн ухаантан, шашны судлагч нар, түүхч хүмүүсээс сонссон, холбогдох номноос орчуулуулсан зүйлүүдээс бүрддэг.
 
Энэ зохиолын зарим хэсгийг перс, цагадай хэлээр бичигдсэн гэгддэг ба хожим зарим хэсэг нь араб хэлээр орчуулагдсан байна. Бидний үеийг хүрсэн хоёр хувилбар байгаагийн 1306-1307 оны хооронд бичигдсэн эхний хувилбар нь гурван ботиор, 1310 онд бичигдсэн дараах хувилбар нь дөрвөн боть болон хэвлэгдсэн байна.
 
Судрын чуулганы нэгдүгээр ботийн Монголчуудтаймонголчуудтай холбогдох хэсгийг E.M.Quatremere франц хэлэндхэл /рүү (1836/), И.Н.Березин орос хэлэндхэл /рүү (1858, 1868, 1888/) хэвлэгдэжорчуулан хэвлэж (мөн Л.А.Хетугарова нарын орчуулга 1952 онд;), англи хэлэндхэлээр Ж.АБойл /(1971/), В.М.Такстон /(1999/), мөн турк, хятад, Солонгоссолонгос, Японяпон хэлнүүдэдхэлээр орчуулагдан гарчээ.
 
Улмаар орос хэлнээс монгол хэлэндхэл рүү Ц.Сүрэнхорлоо /(2002/), англи хэлнээс Г.Аким /(2013, 2016/) нарын орчуулгаар хэвлэгдсэн нь монголынМонголын түүхийн судалгаанд чухал нэгэн алхам болсон юм.
[[Зураг:GhazanConversionToIslam.JPG|250px|right|thumb|"[[Газан]] хаан [[Ислам]]ын шашинд орсон нь". "Судрын чуулган"-ы чимэглэл зураг.]]
 
== Цахим холбоос ==