Хуханье шаньюй: Засвар хоорондын ялгаа

'''Хуханье шаньюй''' ([[хятадаар]]: 呼韓邪) бол [[Хүннү улс|Хүннү гүрний]] [[УяньчюйдиШюйлюйчюаньчюй шаньюй|УяньчюйдиШюйлюйчюаньчюй шаньюйгийн]] хүү, Өмнөд Хүннүгийн [[Шаньюй]].

НТӨ 58 онд [[Уяньчюйди шаньюй]] тэнгэрт хальсны дараа [[Хүннү улс|Хүннү гүрэнд]] эрх ашиг, хааны засаглалыг Хүннүгийн ноёд жанжид нэгнээ устгах аргаар олж авах гэж улс дотроо байлдах болсон. Тэр цагтаа 5 шаньюй тодрон гарч, нэгнээ дарж авах гээд ширүүн дайн самуун өрнөж байв. Эдгээр таван шаньюйгаас говиос хойнох нутгийг эзэлсэн Жижи, говиос өмнөх нутгийг эзэлсэн Хуханье хэмээх ах дүү хоёр товойн үлдэж, тусгаар орших болсноор Хүннүгийн төрт улс 2 хэсэгт хуваагдах түүх эхэлсэн. НТӨ 54 онд '''[[Жижи шаньюй]]''', Хүннүгийн ихэнх нутгийг эзэлж, Хуханье шаньюйгийн цэргийн хүчийг бут ниргэсэн. Ингээд Хуханье нь [[Хань улс|Хань улсын]] [[Хуанди|хуандид]] тал засаж, түүний ивээлд багтаж, хятад цэргийн хүчний тусламжтайгаар Жижи шаньюйг дарж авахаас өөр сонголтгүй болжээ. НТӨ 53 онд өөрийн нэгэн хүүгээ Хань төрийн [[Сюаньди|Сюаньди хаанд]] [[данж]] болгож илгээн, НТӨ 52 онд өөрийн биеэр [[Шиань|Чаньань]] хотод очиж, [[Баруун Хань улс|Баруун Хань улсын]] эзэн хааны өмнө өвдөг сөгдөж, Хань улсын хараат улс болсноо хүлээн зөвшөөрсөн байна. Үүний дараа Хань улсын хааны зарлигаар 16000 цэрэг, 34000 ху хүнс тэжээлийг тусламж болгож илгээв. Эдгээр байдлаас болж Жижи шаньюй [[Орхон гол|Орхоны хөндийд]] байсан орд өргөөгөө Хань улсын цэргээс өөрийн харьяат ардаа холдуулан, Или Тарвагатайн өвөр хэсэгт нүүлгэж, баруун зүгт шилжив.

Харин Хуханье шаньюй [[Хангайн нуруу|Хангайн нуруунаас]] [[Хянганы нуруу]] хүртэлх тал нутаг хүртэл нэвтэрч нутаглав. НТӨ 37 онд Жижи шаньюй [[Долоон ус|Долоон усны]] [[Талас гол|Талас голд]] Хань гүрний цэргийн хүчинд ялагдаж алагдсаны дараа Хуханье Хүннүгийн цорын эзэн болж чадав. НТӨ 33 онд Чаньань хотод дахин хүрэлцэн очиж, Хань улсаас гүнж гуйж хоёр улсын найрамдлыг улам бэхжүүлэх санал гаргажээ. Хань улсын хаан түүнд [[Ван Жаожюнь]] хэмээх эмийг яньчжи болгон өгсөн байна. Ван Жаожюнь хүннү нартай ихэд дотно болж, Хуханьед [[Итужясы]] хэмээх нэгэн хөвгүүн төрүүлж өгсөн нь дараа үед Хүннүгийн баруун этгээдийн Жижо ноён болсон байна.

НТӨ 31 онд Хуханье шаньюй нас барж, түүний ууган хүү Дяотаомогао нь [[Фүжүлэй-роди шаньюй|Фүжүлэй-роди]] цолтойгоор шаньюй болжээ. Хуханье шаньюйн үеэс эхлэн Хүннүгийн шаньюйн өргөө ордон нь Монгол нутгийн зүүн хэсэгт, тухайлбал [[Богд хан уул]], [[Баян улаан уул|Баян улаан уулын]] бүсэд байдаг болоод шаньюй түүний хатад, овог төрлийнхнийг нэгэнт [[Хараа гол|Хараагийн]] [[Ноён уулын булш|Ноён ууланд]] оршуулдаг болсон. Хуханье шаньюйн эхэн үед Хань улсын туслалцаатай Хүннүгийн ихэнхийг эзлэн авсан ч, өөрийн улсын үндсэн нутаг орон, хүн ард, аж ахуйн хувьд нэр төдий хараат улс хэмээгдэж, үнэн чанартаа бие даасан тусгаар улсын байдалтай оршиж байсан.

* Эцэг: [[УяньчюйдиШюйлюйчюаньчюй шаньюй]]

# [[Үжүлю-руоди шаньюй|Үжүлюй шаньюй]], нэр нь Нанжияаси. Жюаньчюй яньжигаас төрсөн.