Хорлоогийн Чойбалсан: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
→Төрийн эрхэнд: Зөвийг түгээе Tags: Reverted Mobile edit Mobile web edit |
|||
Мөр 60:
== Төрийн эрхэнд ==
[[Файл:Greater Mongolia.svg|thumb|right|Хорлоогийн Чойбалсангийн монгол үндэстнүүдийг БНМАУ-тай нэгтгэхийг санаархан зүтгэж явсан газар нутаг]]
1934 онд Москвад очиж жил шахам болжээ. Мөн энэ үедээ "[[Лхүмбийн хэрэг]]" гэгчид нэр холбогдож байв. 1934 онд [[Москва]]д өнгөрүүлсэн жил шахмын хугацаанд Чойбалсан чухам юу хийж байсан нь тун учир битүүлэг байдаг. Зарим судлаачид архины эмчилгээнд явсан байх гэж таамаглах авч олонхи нь Зөвлөлтийн тусгай албад түүнийг сэнхрүүлэн, боловсруулсан байх гэж үздэг. Зөвлөлтийн НКВД түүнийг өөрийнхөө хүн болгож бэлтгэсэн гэдэг нь үнэний ортой. Учир нь түүнд 1935 оны 3 сард ЗХУ-аас суудлын 20 автомашин бэлгэнд ирж, удалгүй мөн оны эцсээр [[Сталин]]ы шууд санаачилга, оролцоотойгоор Ерөнхий сайдын орлогчоор томилогдсон. Энэ үеэс эхлэн түүний тасралтгүй өгсөх зам эхэлсэн байна. Сталин, түүний гар хөл бологчид, [[Коминтерн]] өөрсдийнхөө бодлого, үйл ажиллагааг Монголд үг дуугүй хэрэгжүүлэх хүнийг хайсаар түүнийг олсон байна. Удалгүй Чойбалсанг 1936 онд Дотоод яамны сайдаар хавсран томилогдов. 1930-аад оны сүүлчээр Чойбалсангийн гарт ихээхэн эрх мэдэл төвлөрч, улмаар тус улсын Засгийн газрын тэргүүн болон, Сталины
=== Их хэлмэгдүүлэлт ===
{{гол|Их Хэлмэгдүүлэлт (Монгол)}}
Х.Чойбалсангийн толгойлсон "[[Онцгой бүрэн эрхт комисс]]" Дотоод яамнаас оруулсан нэрсийн жагсаалтаар асуудал шийддэг, зөвхөн нэг өдрийн хурлаар 129-1,278 хүнд ял оноодог байжээ. Эдгээр хүмүүс хэргийн бүрдэлгүй, шүүхгүйгээр, өмгөөлөгчгүйгээр "Онцгой бүрэн эрхт комиссын" хурлаар шийтгэгддэг байв. Энэхүү Онцгой бүрэн эрх комисс хэмээх хууль бус байгууллага нь Х.Чойбалсангийнгарын үсэгтэй тушаалаар
Гунигийн бараан сүүдэр хар цайнд тунарна<br />
Гол харлуулсан бодолд цагаан гэр минь барайна<br />
Мөр 73:
Хөвчин улс байлдаж байхад ч ийм гай дайраагүй</blockquote> хэмээн бичсэн байдаг. Их хэлмэгдүүлэлтийн үед хэлмэгдүүлэлтэд өртөөгүй айл өрх Монголд үндсэндээ байсангүй.
Онцгой Бүрэн эрхт комиссын дарга Чойбалсанийн гарын үсэг зурсан тушаалаар нийт 22 000 ямар ч гэмгүй монгол хүнийг цаазаар авсан байдаг. Монголын түүхэнд нэг хүн ийм олон монгол хүнийг хөнөөж байсан түүх хэзээ ч гарч байсангүй.Чойбалсан 1937 онд Зөвлөлт Холбоот Улсын НКВД-ын дарга Н.Ёжовт " Монголын том толгой лам нар, хувьсгалын эсэргүү нарыг бүгдийг нь баривчлан цаазаар авч, таны даалгаврыг амжилттай биелүүлэв. Таны үнэнч зарц Х.Чойбалсан" гэсэн цахилгаан утас илгээж байв.Үүнээс үзэхэд тэр үед Монгол улс 1921 онд тусгаар тогтнолоо олсон гэдэг байсан боловч үнэн хэрэгтээ Монгол улс тусгаар улс болж
[[Зураг:Mn UB memorial IMG 2671.jpg|300px|right|thumb|]]
Мухар сүсгийн 1250 сүм хийд, тэдгээрт хадгалагдаж байсан Төвдийн
1939 оны МАХН-ын Төв Хорооны 12-р бага хурлаар Чойбалсан өмнөх Ерөнхий сайд А.Амарыг " Амар бол японы тагнуул, лам нар,феодалыг устгах ажилд саад болсон хувьсгалын эсэргүү этгээд" хэмээн элдвээр гүтгэн шүүмжилж Ерөнхий сайд Амарыг албан тушаалаас нь буулгаж баривчлуулан Зөвлөлт Холбоот Улс руу илгээж, Анандын Амар ерөнхий сайдыг хууль бусаар гүтгэж хилсдүүлэн цаазлуулахад гол үүрэг гүйцэтгэж байжээ.
Line 82 ⟶ 83:
{{Гол|Халхын голын байлдаан}}
[[Зураг:Khalkhin Gol George Zhukov and Khorloogiin Choibalsan 1939 - 2.jpg|framepx|right|thumb|[[Комкор Жуков]], Маршал Чойбалсан, Халхын гол]]
Монгол улсын гадаад байдал хурцадсаар 1939 онд Халхын гол орчим [[БНМАУ]] болон [[Япон]] тулалдахад хүрэв. Энэ байлдаанд Монгол Ардын хувьсгалт цэргийг маршал Х.Чойбалсан командалжээ. Дөрвөн сар гаруй үргэлжилсэн Халхын голын байлдаан Монгол-Зөвлөлтийн ялалтаар төгссөн ба “Японы тагнуул”, “Хувьсгалын эсэргүү” гэсэн айдсыг монголчуудын дунд дэвэргэн, улс төрийн бурангуй
Зарим судлаачид 1939 оны Халхын голын байлдаан нь ЗХУ, Коминтернээс бүс нутгийн талаар явуулсан стратегийн бодлогын нэг хэсэг байснаас бус, Монгол, Япон хоёр зайлшгүй байлдахаас өөр аргагүй болсон тийм зэвсэгт мөргөлдөөн хараахан биш байсан гэж үздэг. Зарим судлаачид Халх голын байлдааныг Номун ханы мөргөлдөөн гэж үздэг. Япончууд тэр үед "Азичууд азидаа" гэсэн уриа гаргаж Хятадын зүүн хойд нутагт Манж Го улсыг байгуулж, тэр улс нь манж, монгол үндэстэнг нэгтгэж Хятад, улаан Оросын нөлөөнөөс ангид бие даасан Чингис хааны үеийнх шиг хүчирхэг улс байгуулахыг төлөвлөж байв.
Line 91 ⟶ 92:
Улсын болон намын хурлын дараагаас [[Улсын сайн малчдын зөвлөлгөөн]] хийж, малын тоо толгой ашиг шимийг нэмэгдүүлэх, малчин ардуудын хувийн аж ахуйгаа хөгжүүлэх сонирхол санаачлагыг урамшуулах талаар зарим арга хэмжээ авч эхлэв. Тухайлбал, малчдад "[[Улсын сайн малчин]]" цол олгож, маршал Чойбалсан өөрөө хөдөө орон нутагт явж, газар дээр нь одон медаль, бараа таваараар шагнаж байлаа. Энэ нь нэг талаар [[Сталин]] Монголын малын тоо толгойг 200 саяд хүргэх тухай үл гүйцэлдэх лоозон дэвшүүлсэн, мөн Монголчууд Зөвлөлтийн тусламжийн хариуд жилд 40 мянган [[кг|тонн]] [[ноос]], [[ноолуур]] бэлтгэж өгөх үүрэг хүлээсэнтэй холбоотой. Улс орон даяар "Ноос бол алт" компанит ажил өрнүүлж, ЗХУ-д нийлүүлэх ноосны хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлэв.
Энэ ажлыг зохион байгуулах явцдаа Чойбалсан өөрөө яамдын сайд, дарга нарт хэрхэн ямаа самнах, хонь хяргах талаар биечлэн үзүүлж зөвлөгөө, семинар өгч байв. Энэ үед [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн II дайн]] цар хүрээгээ тэлж, олон улсын байдал улам хүндэрч байв.Зөвлөлт улсад Сталиныг тахин шүтэх ажил дээд цэгтээ хүрч байхад Монголд ч гэсэн Чойбалсанг тахин шүтэх явдал дээд цэгтээ хүрч Чойбалсан ард түмнээ олон мянгаар нь ямар ч шүүхгүйгээр буудан хороож их аллага гардан зохион байгуулж байсан нь монголын түүхэнд урьд өмнө гарч байгаагүй аймшигт эмгэнэлт явдал болов.Монголын сэхээтэн эх орончид 1950, 1960 онуудад нэг хүнийг тахин шүтэх үзэл, Чойбалсанг тахин шүтэх үзлийн хор уршгийг арилгах зорилгоор монголын эх оронч сэхээтнүүд зарим нэг шүүмжлэл гаргахыг оролдож байсан боловч тэр үеийн Чойбалсанг залгамжлагч удирдагч Ю.Цэдэнбал, төрийн ахмад зүтгэлтэн Ж.Самбуу нар огт зөвшөөрсөнгүй хаацайлан өнгөрөөв.
== Дэлхийн II дайн ==
|