Улаанбадрах сум: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 57:
}}
'''Улаанбадрах''' ({{mongolUnicode|ᠣᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠳᠠᠷᠠᠬᠤ
Монгол туургатны олон зууны туршид идээшин дасаж, түүх, соёлоо бүтээж, он цагийг элээж ирсэн говь нутгийн нэгээнхэн хэсэг нь Улаанбадрах сум билээ. 1924 оноос орон нутаг засаг захиргааг шинэчлэн байгуулах тухай Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу Мэргэн вангийн хошууны ардын төлөөлөгчдийн хурлаар 4 сум, 12 баг, 59 аравт, 6107 хүн амтай Хутаг уулын хошууг зохион байгуулжээ. Тэр үед Улаанбадрах сумын айл өрхүүд нь Өлзийт баг нэртэйгээр Хутаг уулын хошууны Цээл суманд харьяалагдаж байжээ.Улмаар нэг жилийн дараа шинээр сум байгуулах санаачилга гарган хөдөлмөрчдийн хурлыг 1925 онд хийж, Цээл сумаас тасран Улаанбадрах сум нь Өлзийбадрах нэртэйгээр үүсгэн байгуулагдсан түүхтэй.
Line 73 ⟶ 74:
Улаанбадрах сум Бяруугийн Харцав, дараа нь хоньчид төвлөрч, Аргалант сум Аргалантад түр төвлөрч байгаад хөдөлмөрчдийн хүсэлтээр 1960 оны 4 дүгээр сард хоёр сум нэгдэл нийлэн Улаанбадрах сум “Оргил” нэгдэл болж Рашаантын Нүдэнд төвлөрсөн.
* 1942 он Хөдөлмөрийн хүндэт үнэмлэхээр▼
* 1968 он аймагтаа 1-р байр▼
▲1942 он Хөдөлмөрийн хүндэт үнэмлэхээр
▲1968 он аймагтаа 1-р байр
1969 он улсад 3-р байр
Line 107 ⟶ 106:
Өнөөгийн Улаанбадрах сум нь Сангийн далай, Баянбогд, Аргалант, Нүдэн гэсэн засаг захиргааны 4 баг, 472 өрх 1524 хүн амтай.
Улаанбадрах сум нь 1137092 га нутаг дэвсгэртэй, нутаг дэвсгэрийн хэмжээгээр аймагт хоёрдугаарт ордог. Баруун, баруун хойд хэсгээрээ Хөвсгөл, Мандах, Сайхандулаан, зүүн, зүүн хойд, зүүн өмнөд хэсгээрээ Эрдэнэ, Өргөн, Сайншанд, урд талаараа БНХАУ-тай 60 км-ээр хиллэдэг өргөн уудам нутаг дэвсгэртэй. Цагийн бүсийн хувьд Улаанбаатар НЗНЦ+8
=== Газрын гадарга ===
Байгалийн баялаг, ашигт малтмалын хувьд нефьт, чулуун нүүрс, гөлтгөнө, жонш, төмрийн хүдэр, шохойн чулуу, уран, зэс, давс, хужир, жуган зэрэг эрдэс бодис баялагтай.
Line 117 ⟶ 118:
Түүхэн дурсгалт хөшөө, хадны бичээс, булш хиргисүүр, сүм хийдийн туурь, плантелогийн олдвор болон байгалийн үзэсгэлэнт бүхий түүх соёлын өв уламжлалыг хадгалсан олон арван газруудтай.
=== Ан амьтан, өвс ургамал ===
Ургамлын бүлгэмдлийн хувьд сийрэг, тачирдуу боловч олон төрлийн бутлаг, буурцагт, үет ургамал болон шүүслэг агь гашуун, божмог, таана, хөмүүл, бударгана, хялгана, шар мод, багалуур зэрэг шим тэжээлт ургамал бүхий бэлчээртэй. Түүнчлэн ард иргэдийн олон жилийн туршид амьдрал ахуйдаа хүнс тэжээл, эмчилгээний зориулалтаар ашиглаж ирсэн цулхир, шарилж, бажуун, тэмээн хөх, алтан гагнуур, зээргэнэ зэрэг ургамлууд элбэг ургадаг.
Байгалийн баялаг, ашигт малтмалын хувьд нефьт, чулуун нүүрс, гөлтгөнө, жонш, төмрийн хүдэр, шохойн чулуу, уран, зэс, давс, хужир, жуган зэрэг эрдэс бодис баялагтай. == Засаг даргын тамгын газар ==
Засаг даргын Тамгын газрын албан хаагчдыг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл: Дээд боловсролтой-20 буюу 69%, бүрэн дунд -1 буюу 3.4%, бүрэн бус дунд -8 буюу 27.6% байна.
Line 133 ⟶ 137:
Манай хамт олны дунд Алтан гадас одонт-1, Төрийн албаны Тэргүүний ажилтан -1, Санхүү банкны Тэргүүний ажилтан -3, Худалдааны Тэргүүний ажилтан -3, Статистикийн Тэргүүний ажилтан -1, Нийтийн аж ахуйн Тэргүүний ажилтан -1 зэрэг салбар салбарын Тэргүүний ажилчид ажиллаж байна
== Боловсрол ==
=== Хүүхдийн цэцэрлэг ===
Тус сургууль нь анх 1940 оны 4-р сард “Сайн дурын сургууль” нэртэйгээр “Овоон шавагтай” гэдэг газар 1 багш, 24 сурагч, 1 ажилчин, 4 гэртэйгээр байгуулагдсан бөгөөд анхны багш нь Жамбарайн Цэвээндорж гэдэг хүн байлаа. 1941 онд Улсын бага сургууль болон өргөжиж эрхлэгчээр нь Гомбосүрэн, багшаар нь Гунгаа ажиллаж байсан байна.
Line 171 ⟶ 177:
Манай сургуульд төрийн дээд шагнал “Алтан гадас” одонтой 2 багш, БТА 5, СТА 1, МЗХ-ны тэргүүний залуу алтан медаль болон хөдөлмөрийн алдар медальт багш 5, аймаг, сумын тэргүүний ажилтан багш 6 ажиллаж байна.
== Эрүүл мэндийн үйлчилгээ ==
1969 онд сумын бага эмчийн салбар нь 10 ортой төрөх , халдварт, хүүхэд, дотор гэсэн тасагтай хүний их эмчийн салбар болон өргөжиж, анхны их эмчээр Даланжаргалан сумын харьяат Банди ажиллав. Анхны их эмчийн салбарт бага эмчээр Н.Очирсүх, Ж.Баатар, Т.Хэнмэдэхэв сувилагчаар Ишгэнсүрэн, Цагаанхүү, Цэен, Ц.Тогоо, Пүрэвжав, аж ахуйгаар Дамдинжав, асрагчаар Долгор, Давааням, Чойнодмаа, угаагчаар Дэчин нар ажиллаж байв. Их эмчийн салбар болон өргөжиж анхны түргэн тусламжийн машинтай болов. Анхны түргэн тусламжийн машины жолоочоор Доной ажиллаж байв. Их эмчийн салбар байгуулагдсанаар түргэн тусламжийг хүн ардад богино хугацаанд үзүүлэх нөхцөл бололцоогоор хангагдаж хүн амын өвчлөл ялангуяа халдварт өвчин буурч 0-3 насны хүүхэд жирэмсэн эхчүүдийг хяналтандаа бүрэн авчээ.
Line 183 ⟶ 190:
Сүүлийн 3 жилд дархлаажуулалтын хамралтыг 100 хувьд хүргэж халдварт өвчин бүртгэгдээгүй эх нярай, 0-5 насны хүүхдийн эндэгдэлгүй, гэрийн төрөлт гаргаагүй амжилттай ажиллаж байна.
== Соёлын төв ==
Сумын хөгжлийн зарим үзүүлэлтүүд. ▼
Сумын нийгэм, эдийн хөгжлийн зарим үзүүлэлтүүдийг авч үзвэл дараах байдалтай байна.
Line 1,072 ⟶ 1,079:
|}
== Улаанбадрахын цаг уурын харуул ==
Улаанбадрах харуул нь Сайншанд хотоос урд зүгт 138 км зайд 109<sup>0</sup>31<sup>/</sup> уртраг, 44<sup>0</sup>42<sup>/</sup> өргөрөгт, далайн түвшнээс дээш 986 метр өндөрт байрладаг. Тус харуулд бусад харуулын жишгээр анх талбай модон хашаатай байснаа 1970 аад оны дунд үеэс төмөр торон хашаатай болж хөнгөн самбарт флюгер, тунадас хэмжүүр, агаар, хөрсний температур хэмжигч термометрүүдийг байрлуулан шинжилгээний ажлыг хоногт 3 удаа хийж, мэдээг төвд хугацаанд нь дамжуулж иржээ.
Line 1,080 ⟶ 1,086:
Улаанбадрах сумын бэлчээрийн ургамлын ашиглалтыг төлөөлөх ургамлуудаар 4-10 дугаар сард суурин ба явуулын судалгааны аргаар хийж, хөдөө аж ахуйн цаг уурын тойм мэдээг арав хоног бүр тогтмол бичиж сумын удирдлагуудаар хүргэж, сар, улирлын цаг агаарын урьдчилсан мэдээ, төлөв, тойм мэдээгээр шуурхай үйлчилж байдаг.Харуулын ажиглагч П.Чилхаасүрэнгийн удаан жил үр бүтээлтэй ажилласныг үнэлж Хөдөлмөрийн Хүндэт медаль, Ардын Хувьсгалын 70,80 жилийн ойн медалиудаар шагнуулсан байна.
== Аялал жуулчлал ==
Тус сумын нутаг Бор нуруу хэмээх газарт 30 га газарт дэлхийд ховорт тооцогдох Үзсэнээр гэтэлгэгч Хас цагаан сүм суварга 2011 оноос эхлэн баригдаж байна. Энэхүү сүм суварга баригдаж ашиглалтад орсноор Хүслийн уул, Хамрын хийдийн маршрутад орж аялал жуулчлал цогц утгаараа хөгжих боломж бүрдэнэ.
Line 1,094 ⟶ 1,101:
|}
==Эх сурвалж==▼
{{reflist}}4. http://dornogovi.gov.mn/v/2014110033▼
Өнөөгийн Улаанбадрах сум нь Сангийн далай, Баянбогд, Аргалант, Нүдэн гэсэн засаг захиргааны 4 баг, 472 өрх, 1482 хүн амтай.
{| class="wikitable"
Малын нийт тоо 2009 2010 2011 2012 2013▼
|+
91160 86978 96670 100904 113537▼
|-
Тэмээ 3271 3474 3719 3871 3940▼
Адуу 6533 7058 7780 8425 9355▼
|-
Үхэр 3505 3444 3684 3799 4356▼
Хонь 30346 30451 33586 34608 39020▼
|-
Ямаа 47505 42551 47901 50201 56866▼
|-
|-
|-
|-
|}
== Цахим холбоос ==
▲==Эх сурвалж==
{{reflist}}
{{Хөтлөгч мөр Дорноговийн сумууд}}
[[
[[Ангилал:Монголын сум]]
|