Зураасан код: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б GS1 Mongolia (яриа)-н хийсэн засваруудыг Yahya-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ. Tag: Rollback |
бNo edit summary |
||
Мөр 2:
'''Зураасан код''' эсвэл '''Баркод''' ({{lang-en|Barcode}} ''bar'' - тулгуур) нь [[оптоэлектроник]]ээр унших боломжтой [[бичиг үсэг|бичгийг]] нэрлэх ба энэ нь төрөл бүрийн өргөнтэй, паралель зураас болон хоосон зайнаас бүрддэг.
== Баркод буюу зураасан код гэж юу вэ? ==
'''Зураасан код''' нь дэлхий нийтээр худалдаа, үйлчилгээнд ашигладаг глобал стандарт буюу нэг стандарт бүхий олон улсын систем юм. Иймээс бизнесийн глобал хэл гэж үздэг. Зураасан код нь мэдээллийн технологи дээр суурилсан тоон болон тэмдэгт дүрсүүдээр илэрхийлэгдэх ба дэлхийн аль ч улс оронд, хэн ямар төрлийн бизнес эрхэлж, ямар төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, ямар үйлчилгээ үзүүлж буйгаас үл хамааран мэдээллийг маш хурдан хугацаанд, саад бэрхшээлгүй солилцох боломжийг олгодог систем юм. Энэхүү системийг '''GS1''' гэх ба "Global standart one" гэх үгийн товчлол юм.
1948онд тэрээр Миами дахь өвөө, эмээгийндээ зочилж, далайн эрэгт суун хурууны үзүүрээрээ элс самнаж байтал нэгэн бодол түүнд зурсхийн орж ирсэн нь Морзе кодоор мэдээлэл дамжуулахдаа цэг, зураас ашигласантай адил бараа бүтээгдэхүүний мэдээллийг кодлохын тулд өргөн, нарийн зураасуудыг ашиглаж болно хэмээн боджээ. Түүний зохион бүтээсэн дартсны бухын нүд мэт хэлбэртэй тахин судлууд нь бүтээгдэхүүний болон үнийн мэдээллийг хангалттай агуулж чадахаар байв. ▼
GS1 системийг дэлхийн 160 гаруй оронд хэрэглэж байгаа бөгөөд дэлхийн 115 орны 30 гаруй салбарын 2 сая гаруй аж ахуй нэгж Бельгийн Бруссель хотноо байрлах GS1 төв байгууллагын удирдлага дор нэгдэн үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Эдгээр 115 гишүүн орноос [[Монгол улс]] 101 дэх гишүүн нь юм.
= <small>Баркодны /зураасан кодны/ үүсэл хөгжил</small> =
▲Филадельфи дахь Дрекселийн хүрээлэнгийн төгсөх ангийн оюутан '''Норман Жозеф Вүүдланд''' орон нутгийн жижиглэн худалдааны дэлгүүрүүдэд арилжаа хийхэд төвөгтэй байсан үйл явцыг хэрхэн хурдасгах талаар бодож байв. 1948онд тэрээр Миами дахь өвөө, эмээгийндээ зочилж, далайн эрэгт суун хурууны үзүүрээрээ элс самнаж байтал нэгэн бодол түүнд зурсхийн орж ирсэн нь Морзе кодоор мэдээлэл дамжуулахдаа цэг, зураас ашигласантай адил бараа бүтээгдэхүүний мэдээллийг кодлохын тулд өргөн, нарийн зураасуудыг ашиглаж болно хэмээн боджээ. Түүний зохион бүтээсэн дартсны бухын нүд мэт хэлбэртэй тахин судлууд нь бүтээгдэхүүний болон үнийн мэдээллийг хангалттай агуулж чадахаар байв.
Энэ санаа нь хэрэгжих боломжтой байсан боловч тухайн үед тийм технологийг зохион бүтээх нь цаг хугацаа, зардал мөнгө их шаардаж байв. Улмаар дэвшилтэт технологи, компьютер, лазер зохион бүтээгдсэнээр энэ санаа илүү бодитойгоор хэрэгжих боломжтой болсон төдийгүй зураасан кодны систем дахин судлагдаж, жил ирэх тусам бие даан хөгжиж, боловсронгуй болсоор байжээ. 1970-аад оны эхээр IBM-ийн (International Business Machines Corporation) инженер Жорж Лорер, Вүүдландын бухын нүдэн загвараас илүү тэгш өнцөгт хэлбэрийн загвар нь илүү нягтралтай, мэдээллийг маш түргэн хугацаанд компьютерт дамжуулж чадахыг олж мэджээ.
Эцэст нь Америкийн нэгдсэн улсын бүх бүтээгдэхүүн нэг стандарт бүхий кодтой болж UPC (Universal Product Code) стандартыг батлав. Ингээд хамгийн анх '''1974 оны 6-р сар'''д АНУ-н Охио мужын Трой хотын “Marshs” супермаркетад Шарон Бучанан хэмээх 31 настай шалгагч ажилтан '''Вриглигийн жимсний бохь (Wrigleys juicy fruit)'''-ийг '''сканнер'''даж 0.67$-ийн үнийг автоматаар бүртгэж байжээ. Ийнхүү бохь ч зарагдаж, зураасан код бий болжээ.
== Цахим холбоос ==▼
= <small>Баркодны /зураасан кодны/ ач холбогдол</small> =
'''Зураасан код''' нь аливаа нэгэн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй хувь хүн, аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны бүхий л түвшинд цаг хугацаа, зардал мөнгийг хэмнэж худалдааг хөнгөвчлөх гол хэрэгсэл болохын сацуу, хүнээс хамааралтай алдаа дутагдал, эрсдлийг бууруулах гол үндсэн ач холбогдолтой. Үүнээс гадна '''бараа материалын нөөц''', эргэлтийг хянаж, '''бүртгэлийг автоматжуулах''' замаар үйлдвэрлэлийн зардлыг бууруулах, '''агуулах, тээвэр логистик'''ийн олон хүндрэлтэй асуудлуудыг хялбараар шийдэх гэх мэт олон ач холбогдолтой.
'''<u>Зураасан кодны ангилал хэрэглээ</u>'''
'''GS1 стандарт код''' нь ''нэг хэмжээст'' буюу зураасан код, ''хоёр хэмжээс''т буюу цэгэн код гэсэн 2 үндсэн төрөлтэй.
'''1 хэмжээст буюу зураасан код'''
1 хэмжээст буюу зураасан код нь дотроо 20 гаруй төрөлтэй ба үүнээс дэлхий нийтэд GS1-8, GS1-13, GS1-14, GS1-128 коднуудыг хамгийн өргөн хүрээнд ашигладаг.
GS1-8 код нь өөртөө 8 орон бүхий тоон мэдээллийг агуулдаг ба жижиглэн худалдаанд маш жижиг овор хэмжээтэй бүтээгдэхүүн дээр ашиглагддаг.
'''''GS1-13 код''''' нь өөртөө 13 орон бүхий тоон мэдээллийг агуулдаг ба жижиглэн болон бөөний худалдаа, агуулахад бараа бүтээгдэхүүний бүртгэл, агууүлахын нөөц, барааны эргэлтийг хянахад хамгийн өргөнөөр ашиглагддаг.
'''''GS1-14 код''''' нь өөртөө 14 орон бүхий тоон мэдээллийг агуулдаг ба бөөний худалдааны төвүүд болон түгээлтийн төвүүдэд хайрцагт бөөнөөр багцалсан бүтээгдэхүүн дээр түгээмэл ашиглагддаг. Өөрөөр хэлбэл GS1-13 стандартын код бүхий тодорхой тооны
бүтээгдэхүүнийг багцаар савлахад GS1-14 стандартын зураасан кодыг ашиглана.
'''''GS1-128 код''''' нь өөртөө 70 хүртэлх тоон болон үсгэн мэдээллийг агуулдаг ба агуулах, тээвэр логистик, үйлдвэрлэл, хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэл, үйлчилгээн дээр ашиглагддаг. Өөрөөр хэлбэл GS1-14 стандартын код бүхий тодорхой тооны
багцаар савласан бүтээгдэхүүнийг дахин том багцаар савлахад /подон гэх мэт/ GS1-128 стандартын зураасан кодыг ашиглана.
Эдгээр 4 төрлийн зураасан кодноос '''GS1-13''' кодыг дэлхий дээр хамгийн түгээмэл ашигладаг. 2020 оны байдлаар дэлхий дээр 1 өдрийн туршид 6 тэрбум бүтээгдэхүүн GS1-13 стандартын зураасан кодоор сканнерт уншигддаг гэсэн судалгаа байдаг. '''GS1-13''' стандартын зураасан кодны 13 орны бүтцийн хувьд улс орон бүрт олгодог угтвар дугаар буюу GS1 префикс /1-3/, компанийн дугаар /4-8/, бүтээгдэхүүний дугаар /12/, хяналтын орон /13/ гэсэн бүтэцтэй байна. \
Хэрэглэгч аливаа нэгэн бараа бүтээгдэхүүний зураасан код нь албан ёсны баталгаат зураасан код мөн эсэхийг шалгаж үзэх боломжтой байдаг. Ингэхийн тулд тухайн сонгосон бүтээгдэхүүний тэгш байршилд байгаа тоо бүрийг 1-ээр, сондгой байршилд байгаа тоо бүрийг 3-аар үржүүлэн, тэдгээрийн үржвэрүүдийг нэмээд, гарсан нийлбэрийн төгсгөлийн цифр буюу нэгжийн оронг 10-аас хасахад тухайн сонгосон бүтээгдэхүүний төгсгөлийн орон буюу хяналтын оронтой таарч байвал уг код нь стандарт код мөн гэж ойлгож болно.
'''''2''''' '''''хэмжээст буюу цэгэн код'''''
2 хэмжээст буюу цэгэн код нь дотроо GS1-QR болон GS1-DataMatrix гэсэн 2 үндсэн төрөлтэй. 2 хэмжээст код нь мэдээллийн аюулгүй байдлыг өндөр түвшинд хадгалах, өөртөө их хэмжээний мэдээллийг агуулах, маш жижиг талбайд байршуулах боломжтой, өнцөг харгалзахгүй уншдаг гэх мэт олон давуу талтай учир 2000-аад оноос эхлэн 2 хэмжээст кодыг өргөнөөр ашиглах болсон.
'''''GS1-QR код''''' нь 7089 хүртэлх тоон, 4296 хүртэлх үсгэн мэдээллийг агуулах боломжтой байдаг ба иргэний бүртгэл, маркетинг зар сурталчилгаа, эрүүл мэнд, гоо сайхан эрүүл ахуй гэх мэт салбаруудад түгээмэл ашигладаг.
'''''GS1-DataMatrix код''''' нь 3116 хүртэлх тоон, 2335 хүртэлх үсгэн мэдээллийг агуулах боломжтой байдаг ба эрүүл мэндийн салбарт эмнэлгийн багаж хэрэгсэлд хамгийн түгээмэл ашигладаг.
Цэгэн код, зураасан кодыг дэлхий нийтээр худалдаа, тээвэр логистик, эрүүл мэнд, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбарт ашиглахаас гадна биет бус бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд ашиглах болсон бөгөөд дэлхийн томоохон цахим платформуудад зөвхөн GS1 стандартын кодтой бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хүлээн зөвшөөрөх болсон.
= <small>Монгол дахь зураасан кодны хэрэглээ</small> =
Дэлхийн хаана ч хүлээн зөвшөөрөгдөх, цор ганц дахин давтагдашгүй зураасан кодыг олгох зөвшөөрөл бүхий байгууллага Монгол улсад цор ганц байдаг ба "GS1 Mongolia" юм. '''GS1 Монгол''' нь 2003 оноос эхлэн албан ёсны гишүүнчлэлийн эрхтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн ба Монгол улсын 3000 орчим байгууллага зураасан кодыг бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээндээ идэвхитэй ашигладаг.
[[Монгол улс]]<nowiki/>ад '''GS1 стандарт'''ын кодыг иргэний бүртгэл, төлбөрийн систем, бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, агуулах, тээвэр логистик, эрүүл мэнд, хөдлөх, үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэл, төрийн үйлчилгээ гэх зэрэг олон салбарт ашиглаж байна. "GS1 Монгол"-оос олгосон зураасан кодыг дотоодын зах зээл төдийгүй, гадаадын зах зээлд мөн хүлээн зөвшөөрдөг.
<nowiki>http://gs1mn.org/</nowiki>
<nowiki>https://www.facebook.com/GS1Mongolia</nowiki>
<nowiki>https://www.youtube.com/channel/UClFCV8tfts6DueiJzW7IqYQ</nowiki>
<nowiki>https://twitter.com/mongoliags1</nowiki>
<nowiki>https://instagram.com/gs1mongolia?igshid=n8250u37fnf3</nowiki>
{{Commons|Barcode|Зураасан код}}
{{Wiktionary}}
| |||