Юань Улс: Засвар хоорондын ялгаа

{{Гол|Жи ЮанийЖыюаний шинэ хууль}}

Юань улсын үед монгол хаад ноёдын зүгээс суурин иргэд, малчин ардыг нэгтгэн захирах үүднээс хэд хэдэн хууль цаазын бичгийг хэрэглэж байлаа. Хубилай хаан, түүний шинэ улсад шинэ хуультай болох нь зайлшгүй зүйл байсан. Улмаар [[Жи ЮанийЖыюаний шинэ хууль|'''Жи Юаний шинэ хууль''']] гэх хууль цаазын бичгийг Е Рун Зу гэх бичгийн түшмэл удирдаж 1291 оны 6 сарын 18-нд эмхэтгэсэн. Энэ хууль нь [[Алтан улс|Алтан улсын]] '''Жанзун хааны''' үед зохиосон '''Тай Хэ Люй И''' гэх хууль цаазын бичиг, [[Чингис хаан|'''Чингис хааны''']] үед зохиосон [[Их Засаг]] хуулийг үндэс болгосон байдаг. Уг хууль нь 96 зүйл, 10 бүлэгтэй. Үүнд түшмэдийн ёс, мөнгө санхүү, шашин шүтлэг, боловсрол, хулгайн хэрэг, цагдан хорих гэх мэт зүйлд хуваагдаж байлаа.

Мөн [[Өлзийт Төмөр хаан|Өлзийт Төмөр хааны]] үед 1305 онд [[Да ДэгийнДөгийн хуулийн эмтхэтгэл]] гэх хууль цаазын бичгийг гаргасан. Үүнээс гадна 1322-1323 оны хооронд [[Юань улсын хууль цаазын бичиг]], [[Их Юань улсын нэвтэрхий хууль]] зэргийг эмхэтгэж баталсан. Тус бүр нь 2000 гаруй боть бөгөөд 20 гаруй бүлэгт хуваагдаж байдаг.

Юань улсын сүүл үед холбогдох бас нэгэн хууль цаазын бичиг нь 1338-1345 оны хооронд [[Тогоонтөмөр хаан|Тогоонтөмөр хааны]] зарлигаар [[Их Юань улсын нэвтэрхий хууль]] болон өмнөх үеийн хуулийг нэгтгэсэн нэгэн хуулийг гаргасан. Үүнийг хятадаар '''[[ЖиЖыжөн Жэн Тяо ГэТяогө]]''' гэдэг. Монголчилбол Жи ЖэнгийнЖыжөнгийн хуулийн эмхэтгэл гэж болох талтайгэнэ. Энэ нь нийт 2909 боть бөгөөд удиртгал бүлэг нь 150 боть, хуулийн эмхэтгэл бүлэг нь 1700 боть, хавсралт бүлэг нь 1059 боть болдог. 1346 оноос албан ёсоор хэрэглэж эхэлсэн. Энэ хууль нь 22 жил болоод [[Мин улс]] байгуулагдахад халагдаж, хожуу [[Юнлө|Юнлэ хааны]] үед бичигдсэн '''[[Юн Лэ ДаЮнлө ДяньДадянь]]''', [[Тэнгэр тэтгэгч|Тэнгэр тэтгэгч хааны]] үед бичигдсэн '''Дөрвөн хөмрөгийн данс бичмэл''' хэмээх хоёр бүтээлд багтсан билээ.