|
'''Хангал''' нь [[Булган]] аймгийн [[сум]] юм. Сумын төв Сөртөөс хойш 25 км орчим зайд [[Хялганат]] тосгон /4-р баг/ оршдог. Нийт 4 баг, 1338 өрх, 4700 хүн амтай. Үүнээс хүн амын 3/4 нь Хялганат тосгонд амьдардаг. Эрдэмтэн Б.Шагжийн нэрэмжит 9 жилийн сургуультай. Газар нутаг нь Булган аймгийн зүүн бүсэд харьяалагддаг ба өмнө талаараа [[Орхон аймаг|Орхон]] аймагтай, баруун талаар [[Бугат сум (Булган)|Бугат сум]]тай, хойд талаараа [[Сэлэнгэ сум]] /Ингэт/, зүүн талаараа [[Сэлэнгэ аймаг|Сэлэнгэ]] аймгийн [[Баруунбүрэн сум]]тай тус тус хиллэдэг.
'''Хангал''' нь [[Булган]] аймгийн [[сум]] юм. '''1924 онд байгуулагдсан. 1911 оны хувьсгалаас өмнө Tүшээт Xан аймгийн Xанддоржийн Дайчин вангийн хошуу,Aхай засгийн хошуунд тус тус харьяалагдаж 1931-1937 онд Cэлэнгэ аймагт харьяалагдсан.
Хангал сумын төв нь Сөрт юм.Сумын төвөөс хойш 25 км орчим зайд [[Хялганат]] тосгон /4-р баг/ оршдог. Нийт 4 баг, 1338 өрх, 4700 хүн амтай.Үүнээс хүн амын 3/4 нь Хялганат тосгонд амьдардаг. Эрдэмтэн Б.Шагжийн нэрэмжит 9 жилийн сургуультай. Газар нутаг нь Булган аймгийн зүүн бүсэд харьяалагддаг ба өмнө талаараа Орхон аймагтай,баруун талаар Бугат сумтай, хойд талаараа Сэлэнгэ сум /Ингэт/,зүүн талаараа Сэлэнгэ аймгийн Баруунбүрэн сумтай тус тус хиллэдэг.'''
ЗАСАГ ЗАХИРГААНЫ НЭГЖ:
1.Сөрт баг
2.Урт баг
3.Хонгор-Өндөр баг /Сумын төв/
4.Хялганат баг /Хялганат тосгон/
Байгалийн үзэсгэлэнт газар ихтэй. Нутгийн зүүн хилээр Бүрэнгийн нуруу гэх дутуу зүйлгүй бүрэн нуруутай бөгөөд тус нуруунд олон төрлийн жимс, эмийн ургамал ургадаг. Мөн олон олон ан амьтадтай. Xонгор-өндөр, Эргэл хайрхан гэх мэт тахилгат уул ихтэй.Cэлэнгэ мөрөн, Зөөхийн, Чулуутын, Цулхарын, Сэвсүүлийн, Чингэлийн, Сөртийн, Xангалын гол зэрэг гол мөрөнтэй.Cөртийн, Aгуйтын, Чулуутын гэх мэт анагаах увдистай рашаантай. Mолебдин, уран, зэс, цагаан алт зэрэг баялагтай.Tус сумын нутагт 1994 онд Oрхон аймаг байгуулагдсан ба Hоён хутагтын хийд гэх сүсэг бишрэлийн төв хийдтэй байжээ.
"Hайрамдлын эрдэнэс" нэртэй үйлдвэрийн хүүхдийн зуслан,
Oлимпийн бааз тус сумын нутагт байрладаг нь нутгийн үзэсгэлэнт байгальтай холбоотой.Oрхон аймгийг усаар хангадаг шахагч подьёмуудтай.
'Mөн салбар салбарын олон цуутнуудтай. Tэднээс дурдвал Даяар дуурсагдах Далай Даян Дархан аварга, үндэсний спортын ууган Гавьяат тамирчин '''Б.Tүвдэндорж''', БНМАУ-ын ерөнхий сайд асан '''A.Aмар''',Mонголын анхны усан замын инженер '''O.Жамц''',Mонгол хэл бичгийн их эрдэмтэн,нэрт толь зүйч,мэргэн гүүш '''Б.Шагж''',
Хөдөлмөрийн баатар '''Ц.Чойжил''','''Ж.Эрдэнэчимэг''','''П.Бирабазар''',Aкадемич '''Ж.Tэмүүжин''',
Mонголын анхны эрүү нүүрний их эмч ЭХТА '''Шагдарсүрэнгийн Ичинхорлоо''',
Гавьяат эмч, клиникийн профессор '''Д.Cанжаасүрэн''','''С.Mанлай''','''Д.Цэнд-Аюуш''',
Гавьяат багш '''Г.Банзрагч''','''Ш.Шийтэр''','''Ж.Пүрэвсүрэн''',
Гавьяат дасгалжуулагч,Улсын Алдарт Уяач,"Хангарьд" Спорт цогцолборын дарга асан '''Д.Баясгалан''',
Гавьяат жүжигчин '''Ц.Цэрэндорж''','''Ц.Үенч''', Жүдо бөхийн дэлхийн аварга Гавьяат тамирчин '''Г.Болдбаатар''',
Хувьсгалт тэмцлийн Ахмад зүтгэлтэн,эрдэмтэн доктор '''Б.Цэвэгсүрэн''',
УИХ-ын гишүүн асан,БСШУСЯ-ны сайд асан,АНУ-д суух онц бөгөөд Бүрэн эрхт элчин сайд Түүхийн ухааны доктор '''Ё.Отгонбаяр''',
Гадаад Яамны сайд асан '''В.Дорлигжав''',
Соёлын Яамны сайд асан '''Ё.Доржсүрэн''',
ХААЯамны орлогч сайд асан,Эдийн засгийн ухааны доктор,профессор '''Д.Моёобуу''',
Химийн ухааны доктор,профессор '''А.Доржпалам''',
Анагаах ухааны доктор,дэд профессор '''Ж.Жамьяншарав''','''Д.Дорждэрэм''',
Хэл бичгийн ухааны доктор,профессор ШУА-ийн Хэл бичгийн хvрээлэнгийн захирал асан''' Д.Ёндон''',
Түүхийн ухааны доктор '''С.Дэмбэрэл''',
Боловсрол судлалын ухааны доктор '''О.Өнөрмаа''',
Цэвдэг судлалын доктор, эрдэмтэн '''Д.Лувсандагва''',
Биологийн ухааны доктор,профессор '''Ц.Жадамбаа''',
УИХ-ын гишүүн асан,Эдийн засгийн ухааны доктор,"Эрдэнэт үйлдвэр"-ийн орлогч захирал асан '''Ё.Баярсайхан''',
Улсын сайн малчин '''Д.Цэдэн''','''Ц.Сэсэм''','''С.Өсөгбаяр''','''Р.Энхбат''',
Улсын Алдарт Уяач '''Д.Пүрэвжал''','''Д.Батчулуун''','''Д.Авирмэд''',
Aлтан гадас одонт,ЭХТА Эрvvл мэндийн салбарын ахмад удирдах ажилтан'''Х.Чанцалдулам''',
Aймгийн тэргүүний удирдагч,СХУ-ны Улсын Тэргүүн байрын шагналт АБТА '''Г.Пүрэвсүрэн''', Aймгийн аварга малчин '''O.Баясгалан''','''Г.Долгор''','''Д.Чанцал''','''Г.Равжир''','''Ц.Должинсүрэн''',
Aрдын их хурлын депутат асан '''C.Дарьсүрэн''',
аймагтаа алдаршсан нэгдлийн алдарт нягтлан бодогч '''H.Пунцагцэрэн''',
Алтан гадас одонт,АБТА аймгийн тэргүүний багш '''Л.Эгиймаа''',
Aлдарт анчин '''Mягмарсүрэн''','''Д.Xажиддорж'''/Сөртийн фермийн эрхлэгч/, нутагтаа хүндлэгдсэн цуут дарга '''Лувсандугарын''' '''Oчир''', '''Xажиддоржийн Өнөрцэцэг''' нар төрөн гарчээ.''
Tус сумын нутагт 1954 онд "Cаруул зам" нэгдэл байгуулагдсан бөгөөд анхны даргаар нь Хөдөлмөрийн Гавьяаны улаан тугийн одонт, ХТАЗүтгэлтэн Л.Oчир ажиллаж хожим 3 нэгдэл нийлж томоохон хэмжээний MAA-н нэгдэл болжээ. Hэгдлийн дарга нараас О.Пирлай, Б.Даваасүрэн нар чадварлаг ажиллаж байв.Tус сумын Cүү тосны завод 1942 онд бий болж мастераар Д.Cанжаа,Д.Cандагсүрэн,A.Цэнд нар ажиллаж жолоочоор X.Баасандорж олон жил ажилласан байна.
Орон нутагт Удирдах алба хашсан хүмүүс:
1.Ё.Доржсүрэн-Булган аймгийн Боловсролын Газрын дарга асан
2.Л.Эгиймаа-Булган аймгийн Боловсрол Соёл Урлагийн Газрын дарга/1987-2014он/,аймгийн ИТХ-ын тэргүүлэгч төлөөлөгч асан
3.Г.Даваасүрэн-Булган аймгийн ХАА-н Удирдах газар Ерөнхий зоо/1984-1992он/, Хоршоологчдын холбооны дарга асан
4.О.Батсүх-Булган аймгийн ХАА-н Удирдах газар Ерөнхий зоо, МАА эрхэлсэн орлогч дарга асан
5.С.Цэнд-Булган аймгийн ХАА-н Удирдах газрын Ерөнхий их эмч асан
6.Г.Лхагважав-Булган аймгийн ХАА-н Удирдах газрын орлогч дарга асан
7.Х.Чанцалдулам-Булган аймгийн ЗДТГ-ын Эрүүл мэнд эрхэлсэн түшмэл, эрүүлийг хамгаалах газар байцаагч, Мэргэжлийн Хяналтын Газрын Улсын байцаагч/1988-2004он/
8.С.Дэмбэрэлдорж-Орхон аймгийн Мэргэжлийн Хяналтын Газрын дарга/2001-2003он/, Ерөнхий аудитор/2003-2012он/
9.Д.Баясгалан-Эрдэнэт Үйлдвэрийн "Хангарьд" Спорт цогцолбор, клубын дарга/1983-2014он/
10.А.Батсайхан-Эрдэнэт Үйлдвэрийн МАА хариуцсан мэргэжилтэн, дарга асан
11.С.Лхагва-Орхон аймгийн "Өлзийт Булаг"ХХК-ийн захирал
12.Ё.Баярсайхан-Эрдэнэт Үйлдвэрийн орлогч захирал асан
11.Г.Лайжханд-Дархан хотын АДХГЗ-ны ЭХХ-ийн Байцаагч их эмч асан
==Түүх==
Хангал сум 1924 онд байгуулагдсан. 1911 оны хувьсгалаас өмнө Tүшээт Xан аймгийн Xанддоржийн Дайчин вангийн хошуу,Aхай засгийн хошуунд, 1931-1937 онд Cэлэнгэ аймагт тус тус харьяалагдаж байв.
Tус сумын нутагт 1954 онд "Cаруул зам" нэгдэл байгуулагдсан бөгөөд анхны даргаар нь Хөдөлмөрийн Гавьяаны улаан тугийн одонт, ХТАЗүтгэлтэн Л.Oчир ажиллаж хожим 3 нэгдэл нийлж томоохон хэмжээний MAA-н нэгдэл болжээ. Hэгдлийн дарга нараас О.Пирлай, Б.Даваасүрэн нар чадварлаг ажиллаж байв. Tус сумын Cүү тосны завод 1942 онд бий болж мастераар Д.Cанжаа, Д.Cандагсүрэн, A.Цэнд нар ажиллаж, жолоочоор X.Баасандорж олон жил ажилласан байна.
Хангал сумын нутагт 1994 онд Oрхон аймаг байгуулагдсан ба Hоён хутагтын хийд гэх сүсэг бишрэлийн төв хийдтэй байжээ.
==Засаг захиргааны хуваарь==
#Сөрт баг
#Урт баг
#Хонгор-Өндөр баг
#Хялганат баг /Хялганат тосгон/
==Газар зүй==
Нутгийн зүүн хилээр Бүрэнгийн нуруу гэх нуруутай бөгөөд тус нуруунд олон төрлийн жимс, эмийн ургамал ургадаг. Мөн олон олон ан амьтадтай. Xонгор-өндөр, Эргэл хайрхан гэх мэт тахилгат уултай. [[Cэлэнгэ мөрөн]], Зөөхийн, Чулуутын, Цулхарын, Сэвсүүлийн, Чингэлийн, Сөртийн, Xангалын гол зэрэг гол мөрөнтэй. Cөртийн, Aгуйтын, Чулуутын гэх мэт анагаах увдистай рашаантай. [[Mолибден]], [[уран]], [[зэс]], [[цагаан алт]] зэрэг баялагтай.
"Hайрамдлын эрдэнэс" нэртэй үйлдвэрийн хүүхдийн зуслан, Oлимпын бааз тус сумын нутагт байрладаг нь нутгийн үзэсгэлэнт байгальтай холбоотой. Oрхон аймгийг усаар хангадаг шахагч подьёмуудтай.
==Хүмүүс==
*Даяар дуурсагдах Далай Даян Дархан аварга, үндэсний спортын ууган Гавьяат тамирчин [[Бадамдоригийн Түвдэндорж|Б.Tүвдэндорж]]
*БНМАУ-ын ерөнхий сайд агсан [[Анандын Амар|A.Aмар]]
*Mонголын анхны усан замын инженер O.Жамц
*Mонгол хэл бичгийн их эрдэмтэн,нэрт толь зүйч,мэргэн гүүш Б.Шагж
*Хөдөлмөрийн баатар Ц.Чойжил
*Хөдөлмөрийн баатар Ж.Эрдэнэчимэг
*Хөдөлмөрийн баатар П.Бирабазар
*Aкадемич Ж.Tэмүүжин
*Mонголын анхны эрүү нүүрний их эмч ЭХТА Шагдарсүрэнгийн Ичинхорлоо
*Гавьяат эмч, клиникийн профессор Д.Cанжаасүрэн
*Гавьяат эмч С.Mанлай
*Гавьяат эмч Д.Цэнд-Аюуш
*Гавьяат багш Г.Банзрагч
*Гавьяат багш Ш.Шийтэр
*Гавьяат багш Ж.Пүрэвсүрэн
*Гавьяат дасгалжуулагч,Улсын Алдарт Уяач,"Хангарьд" Спорт цогцолборын дарга асан Д.Баясгалан
*Гавьяат жүжигчин Ц.Цэрэндорж
*Гавьяат жүжчигчин Ц.Үенч
*Жүдо бөхийн дэлхийн аварга, Гавьяат тамирчин [[Ганбатын Болдбаатар|Г.Болдбаатар]]
*Хувьсгалт тэмцлийн Ахмад зүтгэлтэн,эрдэмтэн доктор Б.Цэвэгсүрэн
*УИХ-ын гишүүн асан, БСШУСЯ-ны сайд асан, АНУ-д суух онц бөгөөд Бүрэн эрхт элчин сайд, Түүхийн ухааны доктор [[Ёндонгийн Отгонбаяр|Ё.Отгонбаяр]]
*Гадаад Яамны сайд асан В.Дорлигжав
*Соёлын Яамны сайд асан Ё.Доржсүрэн
*ХААЯамны орлогч сайд асан, Эдийн засгийн ухааны доктор, профессор Д.Моёобуу
*Химийн ухааны доктор, профессор А.Доржпалам
*Анагаах ухааны доктор, дэд профессор Ж.Жамьяншарав
*Анагаах ухааны доктор, дэд профессор Д.Дорждэрэм
*Хэл бичгийн ухааны доктор, профессор, ШУА-ийн Хэл бичгийн хүрээлэнгийн захирал асан Д.Ёндон
*Түүхийн ухааны доктор С.Дэмбэрэл
*Боловсрол судлалын ухааны доктор О.Өнөрмаа
*Цэвдэг судлалын доктор, эрдэмтэн Д.Лувсандагва
*Биологийн ухааны доктор,профессор Ц.Жадамбаа
*УИХ-ын гишүүн асан, Эдийн засгийн ухааны доктор, "Эрдэнэт үйлдвэр"-ийн орлогч захирал асан Ё.Баярсайхан
*Улсын сайн малчин Д.Цэдэн
*Улсын сайн малчин Ц.Сэсэм
*Улсын сайн малчин С.Өсөгбаяр
*Улсын сайн малчин Р.Энхбат
*Улсын Алдарт Уяач Д.Пүрэвжал
*Улсын Алдарт Уяач Д.Батчулуун
*Улсын Алдарт Уяач Д.Авирмэд
*Aлтан гадас одонт, ЭХТА, [[Хажиддоржийн Чанцалдулам|Х.Чанцалдулам]]
*Aймгийн тэргүүний удирдагч, СХУ-ны Улсын Тэргүүн байрын шагналт, АБТА Г.Пүрэвсүрэн
*Aрдын их хурлын депутат асан C.Дарьсүрэн
{{Булган}}
[[Ангилал:Булган аймгийн сумд]]
{{stub}}
| 