Мэдээ: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б Ашигтай мэдээ
/ * Төрөл ангилал * /
Мөр 1:
=== '''Мэдээ''' (Новости. News) ===
'''Мэдээ''' (Новости. News). Мэдээ буюу англиар “news” хэмээх үг эртний герегийн neos, латины novis, германы neu, дундад зууны үеийн английн news гэдэг үгнээс гаралтай юм. Мэдээ нийтлэл, нэвтрүүлгийн хамгийн бага, хамгийн шуурхай хэлбэр бөгөөд анхны сонин үүссэн тэр үед бий болжээ. Мэдээг судалгааны бүтээлүүдэд олон янзаар тодорхойлсон байдаг. Тухайлбал, мэдээ бол дотоод гадаадад болж байгаа нийгмийн амьдралын чухал баримт, үйл явдлын тухай уншигчдад мэдээлэх мэдээллийн хэлбэр юм. Мэдээ бол сонины бичлэгийн мэдээллийн төрлийн хамгийн бага зүйл мөн. Тэмдэгт юмуу дохионы аливаа цувааг мэдээ гэнэ. Янз бүрийн олон боломжоос сонгон авах явдалд тохиолддог тодорхой бус (бүрхэг) байдлыг багасгаж буй мэдээлэл нь мэдээ мөн. Сэтгүүл зүйн мэдээлэл өгөх нийтлэг хэлбэрийг мэдээ гэнэ. Мэдээ нь сэтгүүл зүйн бичлэгийн хамгийн товч хэлбэр юм.
 
Хэзээ, хаана, юу гэсэн асуултанд хариулт өгдөг мэдээллийн бичлэгийн төрлийн бага хэлбэрийг мэдээ гэдэг. Мэдээ бол “юу?” гэдэг асуултанд нэмэлт мэдээллийн хамт өгөгдсөн дэлгэрэнгүй хариулт мөн. Тухайн уншигчид шинэлэг мэдлэг өгч буй, баримтан дээр тулгуурласан, нэг л үйл явдлын (хүний) тухай өгүүлсэн, нийтлэлийн хамгийн бага нэгжийг мэдээ гэж тодорхойлж болно. [[Барууны сэтгүүл зүйдзүй]]<nowiki/>д “Ямар нэг юмыг илчлэн харуулж байвал мэдээ мөн. Нохой хүнийг зуусан бол сонин биш, харин хүн нохойг хазсан бол энэ нь мэдээ. Хэн нэгэн хүн дараад өнгөрөх гэсэн нэг юм бол мэдээ юм. Бусад нь цөм сурталчилгаа” гэх зэрэг сонгодог тодорхойлолтууд байдаг. Анх сонин олон түмнийг мэдээллээр хангах зорилгоор бий болсныг харгалзан үзвэл “news” буюу сонин мэдээ сэтгүүл зүйн амин сүнс, оршин тогтнох үндэс нь мөн гэдэг нь тодорхой юм.
'''Мэдээний асуулт'''
 
'''== Мэдээний үндсэн шаардлага''' ==
Хэзээ, хаана, юу гэсэн асуултанд хариулт өгдөг мэдээллийн бичлэгийн төрлийн бага хэлбэрийг мэдээ гэдэг. Мэдээ бол “юу?” гэдэг асуултанд нэмэлт мэдээллийн хамт өгөгдсөн дэлгэрэнгүй хариулт мөн. Тухайн уншигчид шинэлэг мэдлэг өгч буй, баримтан дээр тулгуурласан, нэг л үйл явдлын (хүний) тухай өгүүлсэн, нийтлэлийн хамгийн бага нэгжийг мэдээ гэж тодорхойлж болно. Барууны сэтгүүл зүйд “Ямар нэг юмыг илчлэн харуулж байвал мэдээ мөн. Нохой хүнийг зуусан бол сонин биш, харин хүн нохойг хазсан бол энэ нь мэдээ. Хэн нэгэн хүн дараад өнгөрөх гэсэн нэг юм бол мэдээ юм. Бусад нь цөм сурталчилгаа” гэх зэрэг сонгодог тодорхойлолтууд байдаг. Анх сонин олон түмнийг мэдээллээр хангах зорилгоор бий болсныг харгалзан үзвэл “news” буюу сонин мэдээ сэтгүүл зүйн амин сүнс, оршин тогтнох үндэс нь мөн гэдэг нь тодорхой юм.
 
* Үнэн бодитой
'''Мэдээний үндсэн шаардлага'''
* Шуурхай
* Хүртээмжтэй,
* Шинэлэг,
* Товч
* Тодорхой
* Баримттай
* Эх сурвалжтай
 
'''== Мэдээний асуулт'''бүтэц ==
Мэдээнд тавигдах үндсэн шаардлагууд нь үнэн бодитой, шуурхай, хүртээмжтэй, шинэлэг, товч, тодорхой, үндсэн баримтыг бүрэн багтаасан байх, эх сурвалж нь баталгаатай байх явдал юм.
Мэдээний гол санааг эхэнд байхаар бүтэцжүүлдэг.
 
==== Бүтэц зохиомжийн ангилал ====
* “[[Уруугаа харсан гурвалжин (сэтгүүл зүй)|Уруугаа харсан гурвалжин]]” бүтцийн мэдээ
* “Эрчимт хөдөлгөөний нэгдэл” хэлбэрийн мэдээ
* Цаг хугацааны дарааллыг хадгалсан мэдээ
* Ерөнхийгөөс тусгайд, тусгайгаас ерөнхийд шилжсэн гэж ангилна.
 
=== '''Баримт''' ===
Хэн? Юу?-Ямар?, Хэзээ?, Хаана?, Яагаад?, Яаж? асуултад хариулах баримттай байнаа. Үүнийг [[барууны сэтгүүл зүй]]<nowiki/>д 5W1H асуулт гэдэг.
 
Хэзээ, хаана, юу гэсэн асуултад шуурхай хариулт өгдөг мэдээллийн бичлэгийн төрлийн бага хэлбэрийг мэдээ гэдэг. Мэдээ бол “юу?” гэдэг асуултад нэмэлт мэдээллийн хамт өгөгдсөн дэлгэрэнгүй хариулт мөн. Тухайн уншигчид шинэлэг мэдлэг өгч буй, баримтан дээр тулгуурласан, нэг л үйл явдлын (хүний) тухай өгүүлсэн, нийтлэлийн хамгийн бага нэгжийг мэдээ гэж тодорхойлж болно.
 
== Мэдээний зорилго ==
Мэдээг ямар зорилго агуулж байгаагаар нь:
* Үйл явдлын мэдээ
* Зарлалын чанартай мэдээ
* Дүгнэлтийн мэдээ
* Бичил шүүмжийн мэдээ
* Бичил хөрөг мэдээ, Бичил хөрөглөсөн мэдээ
* Бичил тойм мэдээ
* Бичил түүхэн мэдээ
* Бичил зөвлөмж бүхий мэдээ гэж ангилдаг.
 
== Мэдээний хэлбэр ==
* Товч мэдээ /цагаан мэдээ/
* Дэлгэрэнгүй мэдээ
* Сонсгол мэдээ /Сонордуулга мэдээ/
* Албаны мэдээ
 
== Төрөл ангилал ==
Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс шалтгаалж ангилж үзсэн байдаг.
'''Сонин хэвлэлийн мэдээ:''' Өнөөдөр манай орны өдөр тутмын сонинуудын нэг дугаарын нийт нийтлэлийн 25-аас багагүй 50-иас ихгүй хувийг мэдээ эзэлж байгаа нь үүний тодорхой жишээ мөн. Өрнөдийн сэтгүүл зүйд мэдээний үндсэн томъёо нь 5W&1H гэж тодорхойлсон байдаг. Энэ бол мэдээ хэзээ (when), хаана (where), юу (what), хэн (who), яагаад (why), яаж (how) гэсэн зургаан асуултанд хариу өгөх ёстой гэсэн утга санааг илэрхийлдэг. Дээрх тодорхойлолт, үндсэн шинжүүдийг харгалзан мэдээг дараах байдлаар тодорхойлж болно. Үүнд: "''Мэдээ бол хэзээ, хаана, юу, хэн, яаж, яагаад гэсэн үндсэн зургаан асуултанд бүрэн ба бүрэн бус хариулт өгч буй нийтлэл, нэвтрүүлгийн хамгийн бага, шуурхай, хүртээмжтэй хэлбэр мөн''".
 
=== '''Сонин хэвлэлийн мэдээ''' ===
'''Өргөн нэвтрүүлгийн мэдээ''': Долгион ашиглан түгээдэг мэдээг өргөн нэвтрүүлгийн мэдээ гэдэг бөгөөд ерөнхийд нь тоймлож [[радио мэдээ]], телевизийн мэдээ, подкаст мэдээ гэж ангилж болно.
'''Сонин хэвлэлийн мэдээ:''' Өнөөдөр манай орны өдөр тутмын сонинуудын нэг дугаарын нийт нийтлэлийн 25-аас багагүй 50-иас ихгүй хувийг мэдээ эзэлж байгаа нь үүний тодорхой жишээ мөн. ӨрнөдийнБарууны сэтгүүл зүйд мэдээний үндсэн томъёо нь 5W&1H5W1H гэж тодорхойлсон байдаг. Энэ бол мэдээ хэзээ (when), хаана (where), юу (what), хэн (who), яагаад (why), яаж (how) гэсэн зургаан асуултандасуултад хариу өгөх ёстой гэсэн утга санааг илэрхийлдэг. Дээрх тодорхойлолт, үндсэн шинжүүдийг харгалзан мэдээг дараах байдлаар тодорхойлж болно. Үүнд: "''Мэдээ бол хэзээ, хаана, юу, хэн, яаж, яагаад гэсэн үндсэн зургаан асуултандасуултад бүрэн ба бүрэн бус хариулт өгч буй нийтлэл, нэвтрүүлгийн хамгийн бага, шуурхай, хүртээмжтэй хэлбэр мөн''".
 
=== '''Өргөн нэвтрүүлгийн мэдээ''' ===
Мэдээг өгч буй мэдээллийн хувьд:
'''Өргөн нэвтрүүлгийн мэдээ''': Долгион ашиглан түгээдэг мэдээг өргөн нэвтрүүлгийн мэдээ гэдэг бөгөөд ерөнхийд нь тоймлож [[радио мэдээ]], телевизийн мэдээ, подкаст мэдээ гэж ангилж болно. Өргөн нэвтрүүлгийн мэдээний үндсэн шалгуур сонин хэвлэлийн мэдээтэй адил байна. Гагцхүү түгээж буй хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс шалтгаалж онцлог шинжтэй байна.
 
==== Баримт мэдээлэл ====
Мэдээг мэдээллийн хувьд дараах байдлаар ангилж болно.
* Баримтат мэдээ
* Таамаглалын мэдээ
Line 23 ⟶ 64:
* Хөтөлбөрийн шинжтэй мэдээ гэж ангилдаг.
 
Мэдээг==== зорилгынГазар зүйн байршлын хувьд: ====
 
* Үйл явдлын мэдээ
* Зарлалын чанартай мэдээ
* Дүгнэлтийн мэдээ
* Бичил шүүмжийн мэдээ
* Бичил хөрөг мэдээ, Бичил хөрөглөсөн мэдээ
* Бичил тойм мэдээ
* Бичил түүхэн мэдээ
* Бичил зөвлөмж бүхий мэдээ гэж ангилдаг.
 
Мэдээг хэлбэрийн хувьд:
 
* Товч мэдээ /цагаан мэдээ/
* Дэлгэрэнгүй мэдээ
* Сонсгол мэдээ /Сонордуулга мэдээ/
* Албаны мэдээ
 
Мэдээг агуулгын хувьд:
 
* Ашигтай мэдээ (Улс төрийн шийдвэр, сонгуулийн дүн, үнэ ханш, зах зээлийн мэдээ гэх мэт)
* Ашиггүй мэдээ (Оддын мэдээ, шар мэдээ, хогон мэдээ, [[хуурамч мэдээ]] гэх мэт)
 
Мэдээг бичих аргын хувьд:
 
* Идэвхтэй мэдээ
* Идэвхгүй мэдээ
 
Мэдээг бүтэц зохиомжоор нь:
 
* “[[Уруугаа харсан гурвалжин (сэтгүүл зүй)|Уруугаа харсан гурвалжин]]” бүтцийн мэдээ
* “Эрчимт хөдөлгөөний нэгдэл” хэлбэрийн мэдээ
* Цаг хугацааны дарааллыг хадгалсан мэдээ
* Ерөнхийгөөс тусгайд, тусгайгаас ерөнхийд шилжсэн гэж ангилна.
 
Мэдээг газар зүйн байршлын хувьд:
 
* Гадаадын мэдээ (Хилийн чанад дахь)
* Дотоодын мэдээ (Улаанбаатар хотын, Орон нутгийн, Аймгуудын) гэх мэт.
 
Мэдээний==== тусгаж буй зүйлийн хамрахХамрах хүрээ, баримтын ач холбогдлоор нь: ====
 
* Олон улсын мэдээ
* Улсын мэдээ (Улсын хэмжээний мэдээ)
* Орон нутгийн мэдээ (Орон нутгийн чанартай мэдээ) гэх мэт.
 
Мэдээнд==== баримтыгБаримтыг төлөвлөх аргын хувьд: ====
 
* Урьдчилж харж болох баримтат мэдээ
* Урьдчилж харж, таамаглал үл болох баримтат мэдээ