Сванети: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б робот Нэмж байна: en:Svaneti |
No edit summary |
||
Мөр 15:
|аюул =
}}
'''Сванети''' ([[Гүрж хэл]]:სვანეთი) нь [[Гүрж]]ийн баруун хойд хэсэгт орших эртний түүхт муж юм. Энд Гүржийн [[Сван]] ястнууд амьдардаг.
Далайн түвшнээс дээш 3000-5000 м өргөгдсөн оргилуудын дунд орших Сванети нь [[Европ]]ын хүн ам оршин суудаг хамгийн өндөр нутаг юм. Энд [[Абхаз]]ын босогчдын үүр уурхай [[Кодорын хавцал]] оршдог. Сванети нь гүн хавцлуудаар тусгаарлагдсан өндөр уулсаас тогтдог бөгөөд далайн түвшнээс дээш 1800 метрт дээш ургах шилмүүст болон хольмог ойн сантай. [[Туулайн бөөр]], [[хус]], [[агч]], [[нарс]], [[царс]] зонхилон ургана. [[Хар тэнгис]]ийн чийглэг агаарын нөлөөгөөр зөөлөн, чийлэг [[уур амьсгал]]тай болсон байдаг ба жилд дунджаар 1000-3200 мм хур тунадас унадаг. Өвөл нь асар их цас ордог бөгөөд хунгар газраа 5 метр хүрэх нь элбэг. Ерөнхийдөө [[зун]] нь дулаахан бөгөөд урт үргэлжилдэг бол [[өвөл]] нь хүйтэн, цасархаг байдаг. Хэдийгээр хар тэнгисийн уур амьсгалын нөлөө байгаа ч өндөр уулнаа сэрүүн байх нь элбэг тохиолдоно.
Сванчуудын тухай анх [[эртний Грек]]ийн түүхч [[Страбо]] тэмдэглэсэн байдаг. МЭ 552 оныг хүртэл уг мужид [[Колчис]]уудын түшмэг улс болох [[Лазикын хаант улс]] оршин тогтнож байв. Удалгүй энд [[Византи]]йн эзэнт гүрний туслалцаатайгаар [[Абхазын хаант улс]] байгуулагдаж, Сванети гүнлэг хэлбэртэй оршин тогтнох болжээ. [[Үнэн алдартны шашин]] цэцэглэн хөгжиж байсан Гүржийн хаант улсын оргил үе буюу хатан хаан Тамарын үед Сванети нилээд хүчирхэгжив.
[[Монголын эзэнт гүрэн|Монголын]] морин цэргийн аялан явах анги Кавказыг цөлмөн хоосолж, нэвт дайран өнгөрөхдөө Сванетид хүрээгүй тул Кавказын дундад эртний барилга байгууламжууд өнөөг хүртэл хадгалагдан үлдсэн гэдэг. 1460 оны үед Гүржийн хаант улс задрахад Сванети тусгаар тогтнохоор дайтаж эхэлжээ. Үүний үр дүнд дээд Сванети нь тусгаар тогтносон Ванлиг хэлбэрыг олж авсан бол доод Сванети нь хараат улсын хэлбэртэй оршин тогтнох болсон байна.
1833 оны арваннэгдүгээр сарын 26-нд Сванетийн хун тайж Циок Дадешкелиани дотоодын дайн самууныг намжаахын тулд [[Орос]]ын эзэнт гүрний ивээлд багтахыг зөвшөөрчээ. 1857 оныг хүртэл автономит эрхтэй байв. 1875 онд Оросын эзэнт улсын татварын хэмжээ нэмэгдснийг эсэргүүцэн Сванетид бослого дэгдэв. Жилийн дараа бослогыг цус урсган дарлаа. Бослого дахин гаргуулахгүйн тулд Сванетийг хоёр хувааж, [[Кутайси]]йн амбан захирагчийг мэдэлд орших Лентехи ба Местиа гэх хоёр дүүрэг болгожээ.
Зөвлөлт засгийн үед ч энэ байдал хадгалагдсаар байв. 1921 онд [[ЗХУ|Зөвлөлт]]ийн эсрэг бослого уг мужид дэгдэж байжээ. 1987 онд Сванетийн салан тусгаарлагчдын террорист үйл ажиллагааны улмаас 70 хүн нас барсны дийлэнх нь хүүхдүүд байв.
[[ЗХУ]] задран унахтай зэрэгцэн [[Гүрж]]ид иргэний дайн дэгдэв. Сванети ч уг дайны нэгэн талбар болж байсан юм. Сванетийн хүн ам уугуул нутагтаа бие даан хөгжих боломж багатай, үер болон хөрсны гулгалтад ихээхэн өртөмтгий тул сүүлийн хорин жил эдийн засаг нь уналтанд орсон хүнд байдалтай байсан бөгөөд хүн амын шилжих хөдөлгөөн ихээхэн хүчтэй явагдаж байна. Орон нутгийн оршин суугчид болон жуулчдын аюулгүй байдлыг хангах, хурдацтай өсөн нэмэгдэж байгаа гэмт хэргийг багасгахын тулд Гүржийн тусгай хүчнийхэн 2004 онд тусгай ажиллагаа явуулсан байна.
== Гадаад холбоосууд ==
{{commonscat|Svaneti}}
| |||