Суздаль: Засвар хоорондын ялгаа

|Oberhaupt = Майорова Лариса Владимировна Майорова

'''Суздаль''' нь [[Оросын Холбооны Улс]]ын [[Төв Холбооны тойрог]] дахь [[Владимир муж]]ийн хот юм. Тус хот нь улсын [[нийслэл]] [[Москва]] хотоос зүүн хойд зүгт 220&nbsp;километрийн зайд, мужийн төв [[Владимир]]аас умард зүгт 26&nbsp;км-ийн зайтай, [[Каменка гол]]ын эрэг дээр оршдог. Нийт {{EWZ|RU|17254501}}<ref name="einwohner_aktuell" /> оршин суугчтай энэхүү хот нь оросын эртний хотуудын тоонд ордог орохоос гадна ''[[Алтан цагираг]]'' хэмээн нэрлэгддэг хотуудын нэг юм.

Суздаль нь оросынОросын хамгийн эртний хотуудын нэг. 10-р зуунд слав гаралтай иргэд ([[Кривичүүд]]) [[Смоленск]]ийн ойр орчмын нутгаас гарч, үржил шимт хөрс бүхий Суздалийн нутагт ирэн суурьшжээ. Гэхдээ археологичид энэ нутагт 9-р зуунд суурин байсныг илрүүлсэн байдаг. Хамгийн анх 1024 оны судар бичигт хотын тухай тэмдэглэгдсэн байдаг аж. Суздалийг тойрон битүү ой байх ба энэ нь нүүдэлчдийн довтолгооноос хамгаалах байгалийн хамгаалалт болдог байжээ. Энэ үед Суздаль нь [[Ростов]]оос гаднах зүүн хойд [[Русь|Русийг]] бараа таваараар хангадаг гол худаалданыхудалдааны төв суурин болсон байв. 12-р зууны эхээр нэгэн [[кремль|хэрэм]] бий болов. Энэ кремль нь [[Каменка гол]] өнөөгийн Суздаль хот руу эргэх мушгиан дээр баригджээ. Хотын ид цэцэглэх үеийг гүн [[Юрий Долгорукий]] Суздаль хотыг [[Владимир-Суздалийн Гүнт Улс]]ын гүнгийн суурин болгосон үе хэмээн үздэг. Түүний хүү [[Андрей Боголюбский]] гүнгийн харшаа мөн л Боярчуудаасбоярчуудаас зайлуулан цааш [[Владимир]] луу шилжүүлжээ. Тэглээ гээд хотын ач холбогдол буурсангүй, харин ч улам том худалдааны төв болон хөгжив. Хотын хөгжлийг бүрмөсөн зогсоосон үйл явдал нь [[1238 он]]д [[Бат хаан]]ы удирдлагаар [[Алтан Орд|Алтан Ордны Улсын]] [[Монголчуудын Русь руу хийсэн довтолгоо|цэргүүд]] [[Владимир-Суздалийн Гүнт Улс]]ыг дайлан, эзэлжэзэлснээр төгсгөлхотын хөгжлийг бүрмөсөн болгожээзогсоожээ. Энэ тулаанд хотын олон эцсээ хүртэл тэмцсэн ч, [[монголчууд]] хотыг эзлэн, эд баялгийг дайны олз болгон авч, зарим хэсгийг нь бүр газрын хөрстэй тэгшилсэн байна.

1222 оноос 1235 оны хооронд Суздалийн хэрмэн дотор ''Бурхны эхийн төрөлт цогчин дуган'' баригдсан ба үүний дийлэнх хэсэг нь баригдсан хэвээрээ байгаа учир өнөөдрийг хүртэл хадгалагдан үлдсэн хамгийн эртний [[Оросын Үнэн Алдартны Сүм|оросын үнэн алдартны]] сүмийн барилгуудын нэг юм. 14-р зуунд Суздаль хот өдрөөс өдөрт улам бүр хүчирхэгжиж буй [[Москвагийн Их Гүнт Улс]]аас тусгаар тогтнолоо хамгаалахын тулд [[Доод Новгород]]той нэгдэн, [[Суздаль-Доод Новгородын Гүнт Улс]]ыг байгуулав. Гэвч 1392 онд Суздаль хамба ламын төвөөсөө унан, Москватай нэгдэв. Үүгээр Суздалийн улс төрийн төв байсан үе дуусгавар болжээ. Гэхдээ хамбын төв нь үлдсэн болохоор шашны чухал төв болон хувариравхувирав. Маш олон чулуун сүм, хийдийн барилгыг шинээр барьсан, эсвэл хуучин байсан модон сүм, хийдийг нураан, түүний суурин дээр дахин чулуугаар шинэчлэн босгов. 13-17-р зууны хооронд баригдсан шашны барилгуудын тоонд жишээлбэл Александрын хийд, Васильевын хийд, Покровын хийд зэргийг нэрлэж болно.

17-р зуунд Суздаль ахиад л хүнд цаг үетэй тулгарав. [[Крымийн татарчууд]]<ref>Воронин Н. Н. Владимир, Боголюбово, Суздаль, Юрьев-Польский. — М., 1965. — С. 151.</ref> болон [[Польш-Литва|Польш-Литвын Нэгдсэн Улс]] хоёр ч удаа довтолсноос гадна хэд хэдэн удаа их түймэр гарч, мөн тахал тархсан байна. Гэхдээ энэ зууны хоёрдугаар хагаст хот энэ бүх гамшгаас өндийн босч чаджээ. 18-р зууны сүүлээр хийсэн засаг захиргааны шинэчилсэн хуваарийн дагуу Суздаль шинээр байгуулагдсан [[Владимир аймаг|Владимир губернийн]] тойргийн төв болов. 19-р зуунд хотод аж үйлдвэр бараг хөгжөөгүй, газар тариалан голчлон эрхэлсэн хот байв. Мөн түүнчлэн Москва, Доод НовгорынНовгородын хооронд тавьсан төмөр замын шугам ч Суздалийг тойрон өнгөрчээ.