Соёмбо: Засвар хоорондын ялгаа

'''Соёмбо''' нь Өндөр гэгээн [[Гомбодоржийн Занабазар|Занабазарын]] зохиосон, [[Монгол хэл|Монголмонгол]], [[Санскрит хэл|санскрит]], [[Төвд хэл|Төвдтөвөд үг]] бичихэд зориулагдсан бичиг юм.

[[Боржигин]] овогт [[ГомбодоржЗанабазар|Гомбодоржийн Занабазар]] Занабазар [[1686]] онд Монголмонгол, Санскридсанскрит, Төвдтөвөд үг бичихэд зориулан Энэтхэгэнэтхэг, Ланзланз, Нагарнагар үсгүүдээс санаа авч 90 үсэг бүхий Соёмбо үсгийг зохиожээ. Соёмбо үсэг [[санскрит хэл]]ээр "өөрөө буй болсон гэгээн үсэг" ([[:en:Swayambhu|сваямбху]]) гэсэн утгатай. Занабазар эл бичгээ зохиосон учраа тайлбарлахдаа төвдтөвөд, [[самгарди хэл|самгарди]] хэлний үгийг тэмдэглэх боломжийг улам нарийн болгох санаа агуулснаа дурдсан байдаг.

Соёмбо үсгийг 200-гаад жилгаруй голдуужил [[Халх|Халхын]] хүрээ хийдэд сүмийн барилгын чимэглэлд хэрэглэж байсан бөгөөд төрийн тамга, ном судрын толгой үсгийг бичиж уламжилсан нь бидний үед гоёбичиг сайхансоёлын үсгийнгайхамшигт дурсгал болон үлдсэн юмүлджээ.

Соёмбо үсгийн бичлэг нь зүүнээс баруун тийш бичих журамтай бөгөөд зурлага нь хичээнгүй бичгийн хэлбэрийг баримтална. Эл үсгээр бурхныбуддын шашны цөөн бус ном судар бичигдсэн гэх мэдээ байх боловч харамсалтай нь уламжлан хадгалагдаж ирсэнгvйирсэнгүй. Энэ нэгэн зүйл үет үсэг нь зурлага их төвөгтэй байснаас болж их дэлгэрсэнгүй.

[[Буддын шашин]] Монгол нэвтэрсэн үеэс төвдтөвөд номын эхэнд бирга тэмдэг тавьдаг заншлыг авч номын эхэнд бирга гэдэг тусгай дүрс тавих болж<ref>[http://www.unipad.org/unimap/index.php?page=detail&param_char=0F04 Төвд бирга тэмдэг]</ref> улмаар нар, сар, гал гэх мэт өөрсдийн бигэбэлгэ тэмдгийг нэмж баяжуулан хэрэглэх болжээ.<ref>[https://lh3.googleusercontent.com/-SQk_X7K8J-E/U0N0EFmhaNI/AAAAAAAACME/-PPQrhqK4NY/w426-h639/duutiin%2Bhad.JPG Цогт хунтайжийн дуутын хадны бичээс]</ref> [[Хүннү]] монголчууд нар, сар, галын дүрстэй сүлдтэй байсан нь Их Монгол Улсын далбаан дээр ч дүрслэгдсэн байдаг. Хожим энэ сүлд соёмбонд хэрэгдэгдэх болжээ.

"Соёмбо" хэмээх Санскритсанскрит үг нь "Өөрөөөөрөө гарсан гэгээн" гэдэг утгыг агуулдаг бөгөөд улс төр, гүн ухаан, шашны олон бэлгэдлийг агуулсан. Соёмбо нь [[ертөнц|ертөнцийн]] үүсэх эх сурвалж хэмээн дорно дахины гүн ухаанд үздэг [[хий]], [[гал]], [[шороо]], [[ус]] гэсэн язгуур махбодуудыг дор нь байрлуулж, сав ертөнцийн оршилыг бэлэгдсэн шороо, ус, гал, хий огторгуйг дээр нь дүрслэн, дунд нь шим ертөнц буюу хүний арга билгийг дүрсэлжээ.

Улс төрийн бэлгэдэл нь, Соёмбынсоёмбын дээд талд нь айл өрх, улс хотлоороо өнгөрсөн-одоо-ирээдүйд үүрд мандан бадрахыг, Нарнар Сарсар нь монголын ард түмэн цэцэглэн хөгжих, Гурвалжингурвалжин нь сум мэт хурц эрэмгий байхыг, Дундахдундах загас нь өнөр өтгөн, сонор соргогийг, Хажуугийнхажуугийн босоо шугам нь хэрэм мэт бат бөх байхыг төсөөлдөг. Соёмбын бам үсэг нь арга билэг хослохыг, доорх бадам нь язгуурын төр шашнаа мандуулан хөгжүүлэхийг бэлэгджээбэлгэджээ.

Ийнхүү Соёмбосоёмбо сүлд нь дорно дахины төр, улс үндэстний болон гүн ухааны бүх бэлгэдлийг өөртөө багтаасан тэмдэг юм.

FileФайл:Potala Palace, former residence of Dalai Lama, 2006.jpg|ТөвдийнТөвөдийн соёлд монголчуудаас зээлдэн авсан зүйл нилээднэлээд байдагийнбайдгийн нэг нь хүннүгээсХүн гүрнээс улбаатай монголын нар, сар, галтай сүлд юм. ТөвдийнБНХАУ-ын Төвөдийн автономит мужийн нийслэл Лхас дахь Далай ламын ПоталаБудалин ордны гаднахгадна суварга.

FileФайл:Soyambhu Kathmandu Nepal (220) (5112720286).jpg|Монголын нар, сар, галтай сүлд Балба хүртэл тархжээ. [[Балба]] улсын нийслэл [[Катманду]] хот дахь суварга

FileФайл:Nepal - Kathmandu - 011 - newly built chorten (492192254).jpg|Балба улсын нийслэл [[Катманду]] хот дахь суварга