06:22, 13 Хоёрдугаар сар 2009-ий байдлаарх засвар засварлах Амартүвшин (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 915 edits No edit summary ← Өмнөх өөрчлөлт		06:30, 13 Хоёрдугаар сар 2009-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах Амартүвшин (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 915 edits No edit summary Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: [[Image: TigranStatue.jpg \|Их Тигран\|thumb\|150px\|right]] '''Их Тигран''' буюу '''Тигран II''' ({{lang-en\|Tigranes the Great}}; [[Армен хэл]]:Տիգրան Մեծ) нь хэнд ч үл анзаарагдам жижигхэн [[~~Армян~~Армен]] улсыг маш богино хугацаанд хүчирхэг [[Ром]]той арцалдахуйц хэмжээтэй аварга гүрэн болгосон ~~Армянийн~~Армены хаан юм. МЭӨ140 онд Артавазд хааны гэрт ирээдүйн их удирдагч, Артаксиадын угсааны хамгийн хүчирхэг хаан Тигран мэндэлжээ. Тэрээр [[Понт]]ийн [[Митридат VI Евпатор\|Мидридат]] хааны охин Клеопатратай гэрлэсэн бөгөөд хаанчлалын хугацаандаа маш олон дайн тулаан хийж байсан ажээ. Тигран хаан [[Парфи]], [[Селевкидийн эзэнт улс]]ууд, [[Ромын БНУ]]-тай олон олон тулаан хийж байсан юм. ==Амьдралын эхэн үе== МЭӨ105 онд Парфийн эзэнт улс ~~Армянийг~~Арменийг байлдан дагуулсан бөгөөд Армянийн хаан ор залгах хөвгүүнээ Парфийн хаанд илгээж, барьцааны хүн болгожээ. Тигран 10 жил орчим жил Миòрадатес II хааны ордонд амьдарсан байна. МЭӨ 95 онд эцэг нь нас барахад Атропатен буюу өнөөгийн [[Иран]], [[Азербайжан]]ы нутагт байсан Парфийн хаанд өөрийн нутгаасаа "''далан нуга''" өргөж, эрх чөлөөгөө олж авчээ. Тэрээр улс орноо байгуулна хэмээн зовсонгүй, Өвөг эцэг [[Артаксиас I]]-ийн улсыг шууд өвлөн авч, хүчээ хуримтлуулж эхэлжээ. Хэдий тийм ч Армян нь аварга уул нуруудаар хязгаарлагдсан, бүс нутагтаа бараг хаан мэт нөлөөтэй нахараруудаар /захирагчдаар/ удирдуулсан өөр, өөр шашин шүтлэгтэй олон жижиг омгуудаас бүрдэж байсан юм. Энэ байдал нь Тигранд таалагдаагүй тул улсын бүх удирдлагыг гартаа авч, төвлөрсөн удирдлагын тогтолцоог бий болгосон байна. Энэ ажиллагаа нь ирээдүйн их гүрнийг байгуулах үил хэргийнх нь эхлэл байлаа. Мөр 28: Түүний эзэнт улс [[Понтийн Альп]]аас [[Месопотами]] хүртэл уудам, [[Газрын дундад тэнгис]]ээс [[Каспийн тэнгис]] хүртэл өргөн нутаг дэвсгэрийг хамран орших болжээ. Тигран хааныг энэ үеэс '''Их Тигран''' эсвэл '''Хаадын хаан''' хэмээн нэрлэх болжээ. [[Плутарх]]ын тэмдэглэлд Их Тигран хэмээн бичигдсэн байдгаас үндэслэн Өрнө дахинаа Их хэмээн нэрлэгдэх болжээ. Харин ~~Армяны~~Армены хаант улсын дорно зүгт орших улсуудад Хаадын хаан гэж нэрлэдэг байсан байна. Алдарт уран илтгэгч [[Цицерон]] дорно зүгт бий болсон улсын талаар хэлэхдээ:''' “…Тэр өөрийн хүчирхэг зэвсгийнхээ өмнө Ромын БНУ-ыг дагжин чичрүүлж байна…”''' гэсэн байдаг. Их Тигранаас өмнөх ~~Армянийн~~Армены хаад зоос цутгуулж гүйлгээнд хэрэглэж байгаагүй бол тэрээр өөрийн нэрээр нэрлэгдсэн зоосыг улс орондоо хэрэглүүлдэг байв. Уг зоос нь Селевкидийн зоостой ижил хэлбэртэй байсан бөгөөд түүний засаглалын үед буюу МЭӨ83-69 оны хооронд Сирийн [[Дамаск]], [[Антиох]]т цутгуулж хэрэглэж байжээ. Зоосон дээр чихэвчтэй титэм өмссөн Тигран хааны дүрсийг урласан байдаг ба зэсийн орцтой мөнгөөр урладаг байсан нь өнөө үед хадгалагдан иржээ. Мөн алтан зоос байсан талаар мэдээ байдаг. ==Ромын эсрэг дайтсан нь== Митридат удаан тулалдсны эцэст [[Ром\|Ромын БНУ]]-д ялагдан, өөрийн хүргэн Их Тиграны улсад хүрэлцэн иржээ. Ингэж хаадын хаан маань хамгийн хүчирхэг дайсан Ромтойгоо нүүр тулан, хил залгах болсон байна. Ромын консул [[Лукулла]] ~~Армянаас~~Арменаас Митридатыг гаргаж өгөхийг Тигранаас шаардахад хариу нь “боломжгүй” гэсэн байсан гэдэг. Роллинсын “Эртний түүх” номонд: ::“... Хаан Тигран, консул Лукуллын явуулсан элчид өөрийн эзэнт улсын хэр хүчирхэг болохыг, нутаг дэвсгэрийнхээ өргөжин тэлж байгааг хэдхэн жишээн дээр харуулж, намайг “Хаадын хаан” гэдэг гэжээ. [[Селевк Нэгдүгээр Никатор\|Их Селевк]]ийн угсааны хаад өөрийнх нь өмнө өвдөг сөхөрч, [[Сири]] ба [[Палестин]]ийг байлдан дагуулж, [[Араб]]ууд түүний хуулиар амьдарч байсан учраас [[Ази тив\|Ази]]йн хаан, Хаадын хаан гэх хүндлэлийг хүлээсэн байна. Дорно зүгийн бүх хүн түүнийг хүндэлж, түүнд захирагддаг байлаа...”

II Тигранес: Засвар хоорондын ялгаа