Дондогдулам хатан: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 1:
{{mergeto|Гэнэнпил хатан}}
{{хянах}}
(1874-1923) Сэцэн хан аймгийн Хөвчийн Жонон бэйсийн хошуунд мэндэлсэн. Жонон Бэйс Сангилагдоржийн хатны шадар албат, аягач явсан бөгөөд 1896 онд VIII Богдыг Амарбаясгалант хийдэд заларч, Өндөр гэгээний тугдам шарилд мөргөл үйлдэхээр явахад анх учирсан хэмээдэг. Энэ бүсгүй зургаан мэдэрхүй төгс, эрдэм чадал өндөр, ёслол журамтай хийгээд далдийн мэдэл гүнзгийн учир “увшинз” сахил хүртээж VIII Богд түүнийг өөрийн шадар болгожээ. Ингэснээр сая Богдын ордонд амьдрах эрхтэй болов.Тухайн үед Богд шашны тэргүүн тул тэд шууд олны өмнө илээр ханилж болохгүй байлаа. 1902 он гэхэд Дондогдулам хатан Богдын ордонд ирсэн бололтой байдаг. Мөн 1903 он буюу XV жарны харагчин туулай жил Их хүрээний хамгийн отгон буюу 30 дахь аймаг болох Эх дагины аймгийг Дондогдуламд зориулан үүсгэн байгуулсан. Эдгээр үйл явлуудын дүнд (Цагаан дарь эх) Дондогдуламын нэр хүнд ихэд өсч, бэхжих болсон байна.▼
[[Файл:Tsendiin Dondogdulam.jpg|thumb]]
Дээр дурдсан Эх дагины аймгийн хурал номын үйл ажиллагаа 1938 онд хаагдсан. Гол ядам нь Жэдор, Жүдэн-ээ, гол сахиус нь Жамсран. Эх дагины аймагт Жавзандамба хутагт , Эх дагина, Ялгуусан номун хан, Жиулай хамба, Чин ван да лам Цэрэнчимэд, Дашдэндэв нар аймаглаж байсан тул Өндөр гэгээний сүм, баруун лавран, хөх торгон тугдам зэрэг ёслол хүндэтгэлийн зориулалт бүхий газрууд байрлаж байжээ. Эх дагины аймагт их жас, өндөр гэгээний жас, Шамбалын жасууд ажиллаж байжээ. Аймгийн Товхан ба Эвийн газрууд нь Жавзандамба хутагтын шавиас Эх дагины буюу Ачлалт ноён хутагтын 2 отог бүхлээрээ, Сэцэн хан аймгаас Жонон вангийн хошууд орж байв. Эх дагины аймаг хамгийн сүүлд байгуулагдсан хэдий ч 1920-иод оны орчим хүрээний хамгийн их ламтай, 4 том аймгийн нэг болтлоо өргөжсөн байдаг. Их хүрээнд 1000 ламтай аймаг 4 байжээ. Энэ нь: 1. Шүтээний аймаг, 2. Сангай аймаг, 3. Зоогой аймаг, 4. Эх дагины аймаг эдгээр болно. Мөн Эрх цагаан дара өргөмжлөгдсөнөөс хойш Хүрээний аймгууд, сүм, хийдийн газруудын хойморт Богдод зориулан тусгайлан зассан суудлын дэргэд Дондогдулам хатанд зориулсан суудлыг нэмж байрлуулах болсон. Тэрбээр насан багаас гэрийн сургуулиар жод лүйжингийн сургуульд сайтар суралцсан төдийгүй, Говийн догшин ноён хутагтын их, бага жүд, Хүүхэн хутагтын жүдийг уянгалаг сайхан хоолойгоор уншдаг байв. Энэ үед Сэцэн ханы нутаг болон Халх нийт даяар жодын ёс хүчтэй дэлгэрч, эмэгтэйчүүд бурхны ном сургууль идэвхитэй хийх болсон байна. Жавзандамбын шашин буюу Монголын бурхны шашин Төвдийн бурхны шашнаас ч өндөр хэмжээнд хүрч, Их хүрээний сургуулиудын нэр цуу тод сонсогдох болсон үе.▼
▲Цэндийн Дондогдулам (1874-1923) [[Сэцэн хан аймаг|Сэцэн хан аймгийн]] Хөвчийн Жонон бэйсийн хошуунд мэндэлсэн. Жонон Бэйс Сангилагдоржийн хатны шадар албат, аягач явсан бөгөөд 1896 онд VIII Богдыг Амарбаясгалант хийдэд заларч, Өндөр гэгээний тугдам шарилд мөргөл үйлдэхээр явахад анх учирсан хэмээдэг. Энэ бүсгүй зургаан мэдэрхүй төгс, эрдэм чадал өндөр, ёслол журамтай хийгээд далдийн мэдэл гүнзгийн учир “увшинз” сахил хүртээж VIII Богд түүнийг өөрийн шадар болгожээ. Ингэснээр сая Богдын ордонд амьдрах эрхтэй болов.Тухайн үед Богд шашны тэргүүн тул тэд шууд олны өмнө илээр ханилж болохгүй байлаа. 1902 он гэхэд Дондогдулам хатан Богдын ордонд ирсэн бололтой байдаг. Мөн 1903 он буюу XV жарны харагчин туулай жил [[Их хүрээ|Их
▲Дээр дурдсан Эх дагины аймгийн хурал номын үйл ажиллагаа 1938 онд хаагдсан. Гол ядам нь Жэдор, Жүдэн-ээ, гол сахиус нь Жамсран. Эх дагины аймагт Жавзандамба хутагт , Эх дагина, Ялгуусан номун хан, Жиулай хамба, Чин ван да лам Цэрэнчимэд, Дашдэндэв нар аймаглаж байсан тул Өндөр гэгээний сүм, баруун лавран, хөх торгон тугдам зэрэг ёслол хүндэтгэлийн зориулалт бүхий газрууд байрлаж байжээ. Эх дагины аймагт их жас, өндөр гэгээний жас, Шамбалын жасууд ажиллаж байжээ. Аймгийн Товхан ба Эвийн газрууд нь [[Жавзандамба
Улсын эх дагина Дондогдулам нь “Шашин төрийг хослон өрнүүлэгч улсын эх дагины тамга” гэсэн тамга барьж хэрэг шийтгэж байжээ. “Шашин төрийг хослон өрнүүлэгч улсын эх дагины” тамгыг Сэцэн хан аймгийн уран дархан Барайшир ван урласан гэдэг. Дархан Барайшир нь Гэрсэнз жалайр хун тайжийн залгамжир, тэрбээр, Богдын алтан тамга, яамдын тамга зэрэг, олон тамгыг урласан учир зарлигаар түшээ гүн, үе улиран бэйлийн зэргээр шагнагдаж байжээ. Эх дагинын тамга нь 11,3 х 11, 3 см харьцаатай, дөрвөн кг жинтэй мөнгөн тамга болно.
| |||