|
[[Файл:Johann Sebastian Bach.jpg|thumb|right|200px|Бахын[[Элиас 1748Готтлоб Хаусман]]ы 1746 онд зурсан Иоханн Себастиан Бахын онытосон хөрөгзураг]]
'''Иоханн Себастиан Бах''' ('''{{lang-de|Johann Sebastian Bach}}''', * [[1685 оныон]]ы [[3 сарын 21]]<sup>[[Юлийн –тоолол|юл.]]</sup>/[[3 сарын 31]]<sup>[[Григорийн тоолол|гри.]]</sup>-нд [[Айзенах]]д; † [[1750 оныон]]ы [[7 сарын 28]]-нд [[Лайпциг]]т) нь [[Герман|Германы]] хөгжмийн зохиолч, [[баг бишгүүр]]ч хөгжимчин байжээ. Түүний [[найрал дуу]], [[найрал хөгжим]], [[хөгжмийн зэмсэг|хөгжмийн зэмсгүүдэд]] зориулагдсан бүтээлүүд нь [[Барроко|бароккогийн]] үеийг дээд цэгтээ хүргэхэд гүн хувь нэмэр оруулсан байна.
ХVIII зууны германы суут хөгжмийн зохиолч И.С.Бах өөд болсноос хойш хоёр зуу гаруй жил өнгөрсөн ч түүний хөгжим дэлхий даяар улам өргөн дэлгэрсээр байна. Гэтэл амьд сэрүүн цагт нь түүнийг огт хүлээн зөвшөөрдөггүй байсан ажээ.Түүнийг нас барснаас хойш зуу шахам жилийн дараа 1829 онд германы нэрт хөгжмийн зохиолч Феликс Мендельсоны удирдлага дор түүний алдарт "Матвейн шаналал" зохиолыг олны өмнө тоглож Герман улсад анх удаа түүний зохиолын эмхэтгэлийг гаргажээ. Тэр үеэс хойш дэлхийн бүх хөгжимчид түүний зохиолын яруу тунгалаг аялгуу, төгс ур чадварыг бахдан бишрэн тоглодог болж онгодоо хөглөж сэтгэлээ баясган ариусгасаар байна.
И.С.Бах нь удам дамжсан хөгжимчний гэр бүлээс гаралтай ба талхчны мэргэжилтэй өвөө нь ардын хөгжмөөр чадварлаг тоглодог байв. Тэдний удамд лимбэч, бүрээч, хийлч, бадралт баг бишгүүр хөгжимчин гээд нэртэй олон уран бүтээлч байсан учир Тюрингийн мужийн ЭйзенахадАйзенахд хөгжимчин бүрийг Бах, эс бөгөөс Бах нэртэй хүн бүрийг хөгжимчин гэж нэрлэдэг болжээ.
== Намтар ==
Тэрээр 1685 онд Эйзенах хотод төрсөн ба хийлчийн мэргэжилтэй эцгээрээ хийл хөгжим заалгаж, нарийн цээл хоолойтой тул сургуулийн найрал хөгжмийн хамтлагт дуучин байв. Есөн настайдаа түүнийг өнчрөхөд нь Ордруф хотод суудаг, сүмийн бадралт баг бишгүүр хөгжимчин авга ах нь дэргэдээ авч гимназид оруулж түүний зэрэгцээ хөгжим зааж байв. Ах нь алдарт хөгжмийн зохиолчдын бvтээлүүдтэй дэвтрүүдээ цоожтой авдарт хадгалж байгаа тухай арван настай хүү мэдээд тэдгээрийг нь хулгайлж шөнө сарны гэрэлд нотуудыг нь хуулан бичдэг байв. Гэтэл зургаан сарын дараа нэгэн шөнө ах нь түүнийг хуулан бичлэг хийж байхад нь барьж бүх нотыг, нь хураан авахад их харамсчээ. Хамгийн харамсалтай нь түүний хараа эрс муудсан байлаа. ▼=== Айзенах (1685–1695 он) ===
▲ТэрээрТэрбээр 1685 онд ЭйзенахАйзенах хотод төрсөн ба хийлчийн мэргэжилтэй эцгээрээ хийл хөгжим заалгаж, нарийн цээл хоолойтой тул сургуулийн найрал хөгжмийн хамтлагт дуучин байв. Есөн настайдаа түүнийг өнчрөхөд нь [[Ордруф ]] хотод суудаг, сүмийн бадралт баг бишгүүр хөгжимчин авга ах нь дэргэдээ авч гимназид оруулж түүний зэрэгцээ хөгжим зааж байв. Ах нь алдарт хөгжмийн зохиолчдын бvтээлүүдтэйбүтээлүүдтэй дэвтрүүдээ цоожтой авдарт хадгалж байгаа тухай арван настай хүү мэдээд тэдгээрийг нь хулгайлж шөнө сарны гэрэлд нотуудыг нь хуулан бичдэг байв. Гэтэл зургаан сарын дараа нэгэн шөнө ах нь түүнийг хуулан бичлэг хийж байхад нь барьж бүх нотыг, нь хураан авахад их харамсчээ. Хамгийн харамсалтай нь түүний хараа эрс муудсан байлаа.
=== Люнебург ба Ваймар (1700–1703 он) ===
15 настайдаа бие даан амьдрахаар шийдэж [[Люнебург]] хотод шилжин сууршиж 1703 онд гимнази төгсөж их сургуульд элсэн суралцах эрхтэй болсон ч хооллох, хувцаслах мөнгө олохын тулд олон хот дамжин янз бүрийн ажил эрхэлж байжээ. Хаа ч явсан мэдлэгээ дээшлүүлэхийн төлөө шургуу зүтгэж германы төдийгvйтөдийгүй итали, францын хөгжмийн зохиолчдын бvтээлүүдтэйбүтээлүүдтэй гүнзгий танилцаж бололцоо л гарвал нэртэй хөгжимчдийн тоглолтыг үзэж тоглолтын ур чадвар арга барилыг нь гярхай ажигладаг байв.
Ордныхон гадаадын хөгжмийг биширч байгааг Бах буруушааж герман ардын дуу, бүжгийн хөгжмийг гүнзгий судалж уран бүтээлдээ өргөн хэрэглэж гадаадын хөгжмийн зохиолчдын бүтээлүүдийг сохроор дууриан дагасангvйдагасангүй, уран чадвараа төгөлдөржүүлэн хурцалж байлаа.
И.С.Бах аугаа хөгжмийн зохиолч төдийгvйтөдийгүй бадралт баг бишгүүр, клавесин хөгжмөөр гарамгай тоглодог, түүний уран бvтээлийгбүтээлийг эс тоодог байсан ч чадварлаг хөгжимчин гэдгийг нь өрсөлдөгч нар нь хvлээн зөвшөөрч байв. Нэгэн жишээ дурдахад Бахыг Дрезден[[Дресден]] хотод францын бадралт баг бишгүүр хөгжимчин Луи Маршантай өрсөлдүүлэх тэмцээнд урьжээ. Уригдсан хоёр хөгжимчин тэмцээний урьд өдөр танилцаж клавесин хөгжим тогложээ. Гэтэл Л.Маршан ялагдахаа ойлгож шөнө нь ДрезденДресден хотоос сэм явсан байжээ.
=== Ваймар (1708–1717 он) ===
1708 оноос ВеймарВаймар хотод сууршиж ордны хөгжимчин, хотын бадралт баг бишгүүр хөгжимчнөөр ажиллаж байхдаа бадралт баг бишгүүр хөгжимд зориулсан олон шилдэг бvтээл туурвиснаас алдарт Токката, ре минорын фуг, до минорын Пассакалия нь агуулгын хувьд гүнзгий, өргөн далайцтай болжээ.
=== Көтен (1717-1723 он) ===
1717 онд КётенКөтен гүнгийн урилгаар КетенКөтен хотод шилжин ирж бага найрал хөгжмийн удирдаач болж гүнг дуулахад нь клавесин хөгжмөөр дагаж тоглох үүрэг гvйцэтгэж байв. Чөлөөт цагаараа уран бүтээлээ бичиж ууган хүү Вильгельм Фридеманы хичээлэлтэд хэрэглэх зорилгоор хоёр болон гурван хоолойд зориулсан аязууд, "Франц сюит", "Англи сюит", "Жигдрүүлсэн хөгт зориулсан клавир" хэмээх том бүтээлийн нэгдүгээр ботид орсон 24 прелюди, фуга зохиож ре минорын "Сайтар хэмнэлжүүлсэн уран сэтгэмж ба фуг" бvтээлээбүтээлээ гараасаа гаргажээ.
Өнөө үед Бахын хоёр болон гурван хоолойд зориулсан аязууд чуулбаруудыг хөгжмийн сургуулийн, "Жигдрүүлсэн хөгт зориулсан клавир" номыг хөгжмийн дунд сургууль, консерваторийн сургалтын хөтөлбөрөөр заавал vздэг байна.
=== Лайпциг (1723-1750 он) ===
1723 онд ЛейпцигЛайпциг хотод шилжин сууршиж тэнд насан эцэслэх хүртлээ амьдарчээ. Гэгээн Фома сүмийн дэргэдэх дууны сургуулийн найрал дууны удирдаачийн алба хашиж хотын бүх сүм хийдэд үйлчлэх ажил давхар хариуцах болжээ. Тэрчлэн шашны сэдэвтэй хөгжим зохиох үүргийг давхар хүлээж байсан ч уран сайхны итгэл үнэмшлээрээ гайхамшигтай олон бүтээл туурвисаар байлаа.
Хамгийн шилдэг найрал дуу, хөгжмийн зохиомжууд түүний дотор "Иоанны шаналал" кантат (нийтдээ 250 орчим кантат зохиосон.), Си минорын Месса зэрэг алдарт бүтээлээ бичжээ. Иоанн, Матфей нарын "шаналал" гэдэг нь Есус Христийн тарчлаан, зовлонгийн тухай хүүрнэл юм. "Месс", "шаналал" нь католик сvмсүм хийдийн найрал дуу байсан бол И.С.Бахынх шашны агуулгаас хальж концертын шинж чанартай монументаль бvтээлбүтээл болжээ. И.С.Бахын уран бvтээлийнбүтээлийн оргил болох "месс", "шаналал" зохиолыг тоглоход гоцлол дуучид, найрал дууны хамтлаг, найрал хөгжим, бадралт баг бишгvvрбишгүүр хөгжим оролцдог аж.
СvмСүм хийдийн удирдлага тvvнийтүүний бvтээлvvдийгбүтээлүүдийг шашны хатуу дэг жаяг, ертөнцийн амьдралаас тасархай байх агуулгад нийцэхгvйнийцэхгүй байна, дэндvvдэндүү "газрын", амьдралын баяр жаргал дvvрэндүүрэн байна гэж буруушаан шvvмжилжшүүмжилж байв. ТvvнээсТүүнээс гадна сургуулийн захиргаанаас дуучин хvvхдvvдийнхүүхдүүдийн хувцаслалт, хооллолт, хөгжмийн зэвмсгийн хангалтад өчvvхэнөчүүхэн хөрөнгө зарцуулж байсан нь тvvнийтүүний хувьд маш хэцvvхэцүү, сэтгэл зовоосон асуудал байжээ.
И.С.Бах томоохон найрал дуу-инструменталь төрлийн бvтээлvvдээсбүтээлүүдээс гадна даралтат утсан хөгжмийн зохиол бичиж алдарт "Италийн концерт", 24 прелюди, фугаас бvрдсэнбүрдсэн "Сайтар хэмнэлжvvлсэнхэмнэлжүүлсэн клавир" номынхоо хоёрдугаар дэвтрийг мєнмөн дуусгажээ.
СvмийнСүмийн сургуулийн их ажил, уран бvтээл туурвиж цаг завгvй ажилладаг байсан ч хотын хөгжим сонирхогчдын "Хөгжмийн коллегийн" vйлүйл ажиллагаанд татагдан орж уг байгууллагаас тогтмол зохиодог иргэний сэдэвтэй дуу хуурын концертод гоцлол хөгжимчин, удирдаачийн хувьд амжилттай оролцдог байсан төдийгvйтөдийгүй иргэний агуулгатай найрал хөгжим, дууны зохиол бичиж єгдөгөгдөг байв.
=== Амьдралын сүүлийн жилүүд ===
Вильгельм, Фридеман, Филипп Эммануил, ИоганнИоханн Христиан гээд өвгvvдхөвгүүд нь өсөн том болж цөмөөрөө хөгжимчид болж эцгийгээ амьд сэрvvнсэрүүн аихадбайхад нь нэртэй хөгжмийн зохиолчид болж тvvнийгтүүнийг хязгааргvйхязгааргүй баярлуулж байв. Ууган охин нь эвлэгхэн дуулдаг, хоёр дахь эхнэр Анна Магдалена нь сонсгол сайтай, сопрано хоолойтой бvсгvйбүсгүй байсан тул Бах гэр бvлийнбүлийн гишvvддээгишүүддээ зориулж нилээд олон бvтээлбүтээл бичиж байжээ.
Амьдралын сvvлийнсүүлийн жилvvдэджилүүдэд нь хараа нь муудаж хагалгаа хийлгэсэн нь бvтэлгvйтэжбүтэлгүйтэж сохорсон ч хөгжим зохиож нотоо дуудан бичvvлдэгбичүүлдэг байв. ТvvнийгТүүнийг нас барахад хөгжмийн олон нийт огт тоосонгvйтоосонгүй өнгөрч удсангvй бvрбүр мартжээ. Эхнэр Анна Магдалена Бах нь арван жилийн дараа ядуусын асрамжийн газарт амьсгаа хураасан бол отгон охин Реина нь ядуугийн туйлд хvрсэнхүрсэн vедүед нь Л.В.Бетховен тусалж байжээ.
== Цахим холбоос ==
{{Commons|Johann Sebastian Bach}}
{{Commonscat|Johann Sebastian Bach}}
{{Commonscat|Johann Sebastian Bach on stamps|Johann Sebastian Bach auf Briefmarken}}
{{Wikiquote}}
{{Wikisource}}
{{DEFAULTSORT:Бах, Иоханн Себастиан}}
[[Ангилал:1685Иоханн ондСебастиан Бах| төрсөн]]
[[Ангилал:1750Бах онд өнгөрсөн(овог)]]
[[Ангилал:Бароккогийн үеийн хөгжмийн зохиолч]]
[[Ангилал:Германы хөгжмийн зохиолч]]
[[Ангилал:Сүмийн хөгжмийн зохиолч]]
[[Ангилал:Сонгодог орган хөгжимчин]]
[[Ангилал:Капельмайстер]]
[[Ангилал:Концертмайстер]]
[[Ангилал:Вальхалла]]
[[Ангилал:Арнштадтын хүн]]
[[Ангилал:Айзенахын хүн]]
[[Ангилал:Люнебургийн хүн]]
[[Ангилал:Мюльхаузены хүн]]
[[Ангилал:Ваймарын хүн]]
[[Ангилал:Германчууд]]
[[Ангилал:1685 онд төрсөн]]
[[Ангилал:1750 онд өнгөрсөн]]
| 