Крым: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 16:
|нутгийнтөвнэр = [[Симферополь]]
|нутгийнхуваарь = 14 район, 11 хот
|газарнутаг = 26, 081 км²
|хүнам = 1, 967, 200 хүн
|хүнамон = 2014
|нягтсийрэг = 75.,2 хүн/км²
|ардтүмэнхамт = Крымийн ард түмэн<br>Крымынхан (2010)
|ардтүмэн = [[орос үндэстэн]] (58.,3 %)<br />[[украйн үндэстэн]] (24.,3 %)<br />[[Татар үндэстэн]] (10.,7 %)
|албанхэлбичиг = [[украйн хэл]]
|даргынцол =
Мөр 41:
|зургийнхэмжээ1 = 300px
}}
'''Крым орон''' - [[Украин]] улсын мэдлийн [[Крымийн хойг]] дээр [[Хар тэнгис]]ийн эрэгт улсынхаа [[Херсон муж]]тай хиллэж, хөндлөн 360, гулд 180 километр тэлсэн ромбо шиг хэлбэртэй 26, 081 км² (улсдаа 13-р том) газар эзлэн оршдог. Зүүн хойш [[Азовын тэнгис]], баруун хойш [[Каркинитийн булан]]д тулна. Эх газартай 5–7 км өргөн холбогдож, Оросын [[Краснодарын хязгаар]]аас 4–15 км-ээр зааглагддаг. [[2014 он]]д [[ОХУ]]-ын эзэлсэн.
 
== Түүх ==
Мөр 54:
Хар далайд гарцтай Крымийн хойг Оросын хувьд маш чухал байдаг. Орос газар нутгаа тэлсээр Османтай шууд хиллэдэг болсон 1853–1856 онд энэ хоёрын ээлжит дайн [[Крымын дайн|Крымд]] болж байсан. 1917 оны хувьсгалын дараа Крымийн татарууд тусгаар улс байгуулсан ч 1918 онд Зөвлөлтийн талд цохигдон унажээ. Крымд Оросын иргэний дайны үеэр цагаан, улаантны арми байлдаж байв. 1923 онд [[ЗСБНХУ]] байгуулагдахад [[Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Холбоот Орос Улс|ЗСБНХОУ]]-ын бүрэлдэхүүнд [[Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Крым Улс]] (ЗСБНӨЗКрУ) үүсэн байгуулагджээ.
 
1920-иод онд татарууд янз бүрийн хэлмэгдүүлэлтэнд өртөж байсан ба 1921 оны Крымийн өлсгөлөнгөөр 100, 000 татар хүн нас баржээ. 1928-1929 оны хамтралжуулалтын үед олон мянган татарчууд алагдан цөлөгдөж дараад нь 1931-1933 оны өлсгөлөнгөөр татарчууд олноороо үхсэн байдаг. Ийнхүү 1917-1933 онд Крымийн татарчуудын тал нь амь үрэгдэх буюу цөлөгджээ. Энэ үед халимаг, крымийн татарууд Зөвлөлтийн үндэстнүүд дундаас хамгийн их хэлмэгдэж хэдэн мянгаараа үрэгджээ. Крымийн татарууд удаа дараагийн хэлмэгдүүлэлт, гадагшаа дүрвэсэн нүүдэл, цөллөгийн улмаас тоо нь эрс цөөрч Крымд нүүж ирсэн оросуудын тооноос давахааргүй болжээ. 2001 оны байдлаар Крымд 300, 000 татар, сая гаруй оросууд, 500, 000 гаруй украинчууд байсан бөгөөд Туркд 150, 000-6, 000, 000 Крымийн татар гаралтай хүн байж магадгүй гэж үздэг.
 
Дэлхийн хоёрдугаар дайнд Крым ихээхэн хоирол амсчээ. 1942 онд Германд бүрэн эзлэгдэж 1944 онд Зөвлөлт чөлөөлж авсан. Германтай нийлж буруудсан крымын татаруудыг тэр даруй [[Узбек]], [[Сибирь]] лүү цөлж нутгийг [[Крым муж]] гэж өөрчилж [[орос үндэстэн|орос]], [[украйн үндэстэн|украйн]]ы нутаг болов. 1954 онд сондгой ганц мужийг ЗСБНХОУ-аас [[Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Украин Улс|ЗСБНУкрУ]]-ын харьяанд шилжүүлэн цэгцлэв.<ref>[http://www.soviethistory.org/index.php?page=subject&SubjectID=1954crimea&Year=1954 "The Gift of Crimea".]</ref> Крым хар далайн эргийн рашаан амралтын газрыг их хөгжүүлсэн.<ref>[http://www.blacksea-crimea.com/history1.html "History"].blacksea-crimea.com.</ref>
Мөр 78:
|-
| style="text-align:left;"| [[Орос үндэстэн]]
|{{increase}} 6.,6%
|{{increase}} 33.,11%
|{{increase}} 49.,6%
|{{increase}} 71.,4%
|{{decrease}} 67.,1%
|1, 180, 441
|{{decrease}} 58.,32%
|-
| style="text-align:left;"| [[Украин үндэстэн]]
|{{increase}} 7.,0%
|{{increase}} 11.,84%
|{{increase}} 13.,7%
|{{increase}} 22.,3%
|{{increase}} 25.,8%
| 492, 227
|{{decrease}} 24.,32%
|-
| style="text-align:left;"| [[Крымийн татар]]
|{{decrease}} 77.,8%
|{{decrease}} 35.,55%
|{{decrease}} 19.,4%
|{{decrease}} 0%
|{{increase}} 1.,6%
| 243, 433
|{{increase}} 12.,03%
|-style="background:#e0e0e0;"
| style="text-align:left;"| Нийлбэр
|343, 500
|546, 700
|1, 123, 800
|1, 201, 500
|2, 430, 500
|2, 024, 056
|100%
|}
 
=== Хот балгас ===
* [[Симферополь]] — {{increase}} 337.,3 мянган хүнтэй (2013)
* [[Керчь]] — {{decrease}} 144.,7 мянга (2013)
* [[ЕвпаторияЕвпатори]] — {{increase}} 106.,9 мянга (2013)
* [[ЯалтЯлта хот|ЯалтЯлта]] — {{increase}} 78.,1 мянга (2013)
* [[ФеодосияФеодоси]] — {{increase}} 69.,5 мянга (2013)
* [[Жанкой]] — {{decrease}} 35.,8 мянга (2013)
* [[Красноперекопск]] — {{decrease}} 29.,7 мянга (2013)
* [[Алушта]] — {{steady}} 28.,4 мянга (2013)
* [[Бахчисарай]] — {{increase}} 26.,5 мянга (2013)
* [[Саки хот|Саки]] — {{decrease}} 23.,5 мянга (2013)
 
== Зүүлт, тайлбар ==