Галдан бошигт хаан: Засвар хоорондын ялгаа

Түүний намтрын хамгийн ойлгомжгүй хэсэг нь [[Халх]]тай явуулсан харилцаанд байдаг. Энгийн учирзүйн үүднээс авч үзвэл [[Ойрад]], [[Халх]] хоёр бусдаас хамгийн сайн ойлголцож болмоор. Харамсалтай нь нөхцөл байдал, түүхэн үнэн тийм биш байв. [[Занабазар|Өндөр гэгээн]]тэй түүний харилцаж байсан тухай олон мэдээ түүхийн сурвалжуудад бий. Ер бусын найрсаг, дотно байдлаар элч төлөөлөгч солилцож, ярилцаж байсан яриа хэлэлцээнүүд нь түүхэн баримтанд тодорхой үлдсэн бий. Галдан дундад азийн олон хот тосгод, зүүн Туркестаныг эзэлж цэргийн хүчирхэг армийг байгуулсан. Гэвч тэр энэхүү цэргийн хүчийг Халхын эсрэг ашигласан юм. ГалданХалхын элдэвТүшээт хорхан найруулжЧахундорж Засагт ханыг Түшээт ханы эсрэг турхирч их цэргээ авч Түшээт хан аймагшарыг руу довтолж Халхын 20 000 цэргийг хядсан харгис харалган ойрд ноён юм.алж, Галдангийн гэнэтийнах ХалхДорж руужавыг хийсэнхөнөөн довтолгооноос болж Байгаль нуур орчим Оросын казак цэргийн эсрэг дайтаж байсан халх цэргүүд арга буюуЗүүнгарын нутаг буцаж хойд монголын Байгаль орчмын нутаг хамгаалалтгүй үлдсэнээс болж Байгаль орчмын үлэмж их нутаг монгол угсаатны хамт оросуудын түрэмгийлэлдруу эзлэгдсэндайран юморжээ. Түшээт хан Галдан Лхаст хамт сурч байсан Халхын Өндөр гэгээнийг хөнөөх гэж довтолж байлаа. Өндөр гэгээн албатуудынхаа хамт Галдангийн цэрэгт шахагдаж ДолнуурДолоннуур хүртэл дүрвэж байв. Галдан долоон наснаасаа эхлэн хорин жил Далай лам, Ванчин Богдын дэргэд Бурханы ном үзээд ядаж амьтны амийг тасалж болохгүй гэсэн бурханы ганц номыг ч сурсангүй. Галдан Түвдийн Лхасаас нутагтаа буцаж очоод эхлээд ах дүү нараа хөнөөж эхэлсэн. Галдан өөрийн ах дүү нийт 25 хүнийг хөнөөсөн байдаг. Галдан адаг сүүлдээ өөрийг нь дэмжиж хаан ширээнд суулгасан хадам эцэг Очирт цэцэн ханыг хороосон байдаг. Аавыг нь хөнөөсөн Галданг Ану хатан яаж нөхөр хэмээн дуудаж байсан бол. Ах дүүгээ хөнөөсөн Галдан Ар Халхыг яахин өрөвдөх билээ. Галдангийн довтолгоонд Төв Халх болон зүүн аймаг Сэцэн ханы ард иргэд ихэд хэлмэгдэж байв. Галдан халх ноёдыг элдэн хөөж Цагаан хэрэмийн дотор оруулчихаад Манжийн хаан Кансид хандаж "Надад Түшээт хан, Өндөр гэгээн хоёрыг гаргаж өг. Би оронд нь торгоны замыг хамгаалж өгье" хэмээн шаардаж байв.Манжийн хаан Канси ухаалаг хүн байсан тул Галдангийн зальхай шаардлагыг няцаасан юм.Өмнө нь Манжийн хаан удаа дараа Ойрдын ноёдод итгэж найрсаг харилцааг санал болгож ойрд халх хоёр өөр хоорондоо дайсагнаж болохгүй хэмээн захиж байсан боловч ойрдын ноёд хэзээ ч хэлсэн үгэндээ хүрч байсангүй. Манжийн хааны эмэг эх нь монгол хүн байсан тул тэр монголчуудын асуудалд ихэд хүлээцтэй ханддаг байв. Манжийн хаан итгэлийг эвдэж элдэв дайн тулаан гаргаж ард олны амгалан тайван байдлыг бусниулсан Галдангийн асуудлыг цэгцлэхээр шийдэж нэг жил сайтар бэлтгэж байгаад их цэрэг хөдөлгөв. Их цэргийг Манжийн хаан өөрөө удирдан явав. Манжийн хаан Галдан бошигтын армийг одоогийн [[Налайх|Налайх дүүргийн]] нутаг [[Зуунмод-Тэрэлжийн тулалдаан|Зуун модны орчим]] бүслэв. [[Энх амгалан|Энх-Амгалангийн]] гурван гарын их цэрэгтэй хийсэн сүүлчийн тулаандаа Галдан хаан [[Ану хатан|Ану хатнаа]], цэрэг армийнхаа ихэнхийг алдаад баруун тийш дутаажээ. [[Туул гол|Туулын]] хөвөөнд болсон энэ тулалдаанд Галдангийн 30000, [[Энх амгалан|Энх-Амгалангийн]] [[манж]], [[монгол]] нийлсэн 50000 цэрэг оролцсон гэж [[Баабар]] бичсэн нь бий. Оросын монгол судлаачдын бүтээлд энэхүү тулаанд Манжийн хаан 50 000 цэрэгтэй, харин Галдан 5 мянган цэрэгтэй оролцсон гэсэн тоо байдаг. Энэ тоо баримт үнэн болов уу. Энэ бол 1696 он билээ. Ялагдсан [[Галдан]] баруун зүг дутаахад [[Энх амгалан|Манжийн хаан Энх-Амгалан]] эцсийг нь үзэхээр араас нь зогсоо чөлөөгүй нэхэж түүнийг гүйцэв.