Хар тамхи: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
Хуудас үүсгэв: "Хар тамхи нь хүний уураг тархи, мэдрэлийн системд нөлөөлдөг ургамлын болон химийн гаралта..."
 
I've corrected a previously biased, poorly researched version of this page to replace with a more detailed, more comprehensive version.
Мөр 1:
Хар тамхи нь маш олон төрлийн бодисыг дүрсэлсэн тодорхой бус үг хэллэг юм. Монголчууд биенд нөлөө үзүүлэх бодисуудыг архи, тамхи, хар тамхи гэж ихэвчлэн хуваадаг. Гэвч "хар тамхи" гэдэг хоцрогдсон нэр томъёо нь үнэндээ дотроо каннабис ([[:en:Cannabis_(drug)|cannabis]]), өвчин намдаагч ([[:en:Opioid|opioid]]), стимулант бодис ([[:en:Stimulant|stimulant]]), клубны тамхи ([[:en:Club_drug|club drugs]]), ба галлюциноген ([[:en:Hallucinogen|hallucinogens]]) гэж олон хуваагддаг. Эдгээр бодисууд нь бие биенээсээ молекул бүтэц, нөлөөгөөрөө асар их ялгаатай тул "хар тамхи" гэж тодорхой бус ярьж байснаас дээрх төрлүүдээр нь салгаж ярих нь зүйтэй.
Хар тамхи нь хүний уураг тархи, мэдрэлийн системд нөлөөлдөг ургамлын болон химийн гаралтай мансууруулах бодис юм.
 
Мансууруулах бодис нь каннабиноид, марихуан, гашиш гэх мэт олон төрөлтэй.
== Каннабис ==
Хар тамхийг анх хэрэглэж эхэлсэн хүн “Ганц удаа татлаа гээд орчихгүй” хэмээн найдаж, түүндээ лавшран, дараа дараагийн удаа хэрэглэсээр нэг мэдэхэд бүр мөсөн орж, бие сэтгэлээ захирч чадахгүй болсон байдаг. Хар тамхины найрлага нь хүний цусыг бохирдуулснаар донтуулдаг. ТHC (tetrahydrocannabinol) хэмээх бодис нь уураг тархинд шууд нөлөөлж, дофамины (адреналлинийг ихэсгэж, донтох эмгэгийг үүсгэдэг) хэмжээг эрс нэмэгдүүлж, биеэ барих чадварыг алдагдуулдаг. Ингэснээр хүн өөрийн мэдэлгүй амиа хорлох, бэлгийн харьцаанд орох, бие эрхтнээ гэмтээх зэрэг үйлдлийг хийдэг.
Каннабис нь эмчилгээнд, шашинд, болон зугаа цэнгэлд хэрэглэгддэг ургамал бөгөөд өвс, марихуан, гашиш хэмээх олон нэртэй. Энэхүү ургамлыг хүмүүс 2500 жилийн өмнө хэрэглэж байсан баримт байдаг бөгөөд дэлхийд хамгийн ихээр хэрэглэгддэг, хамгийн буруугаар ойлгогдсон ургамал юм. Монголчууд "хар тамхи" гэж ярихдаа ихэвчлэн каннабисын тухай ярьж байдагаас болж дээр дурдсан бусад бодисуудын сөрөг нөлөөнүүд бүгд каннабистай холбоотой мэт үл ойлголцол маш ихээр үүссэн юм. Үнэн хэрэгтээ каннабис нь хүний бие махбодид үхлийн аюулгүй хүн төрөлхтөний түүхэнд өвчин намдаах, тайвшруулж тайтгаруулах гэх мэт эмчилгээний зорилгоор, залбирч сүсэг бишрэлтэй холбогдоход туслах шашин шүтлгийн зорилгоор, эрүүл мэндээ золиослолгүйгээр зугаацаж цэнгэх зорилгоор хэрэглэж ирсэн эмийн ургамал билээ.
Нисэж байгаа мэт мэдрэмж төрж, сэтгэл санаа огцом дээшилж, эсвэл огцом сэтгэл санаагаар унаж, үхэх хүсэл төрнө. Энэ нь тархин дахь дааврын хэмжээ өөрчлөгдөж байгаатай холбоотой. Цаагуураа тархины эдийг үхжүүлж, хэвийн сэтгэх үйл ажиллагааг доголдуулж байдаг.
 
Хар тамхийг хэр их хэрэглэнэ тэр хэмжээгээрээ донтох үйлчилгээ тэлж, биемахбодийг хамрах хүрээ нь өргөжиж байдаг. Тархины мэдээлэл хадгалах, санах ойд нөлөөлж, сэтгэцийн эмгэг үүсгэх аюултай.
 
Цусны судсыг тэлснээс болж нүд улайн, аргадаг. Ингэснээр сэтгэл санаа тогтворгүйжиж, өөрийгөө удирдаж, захирч чадахаа байна. Энэ нь өөртөө болон орчин тойрондоо муу нөлөө үзүүлэх эх үндэс болдог.
Каннабис ургамал дотор тетра-гидра-каннабинол буюу THC гэдэг идэвхит молекул байдаг бөгөөд дангаар нь шатааж татах, боловсруулж нягтаршсан хэлбэрийг (шавар буюу гашиш) татах, THC-г нь шингэн болгож хоолондоо хольж идэх гэх мэт олон аргаар хэрэглэдэг. Нөлөө нь тайвшрах, бухимдал санаа зоволт алга болох, чангалсан булчин суларч амрах, эргэн тойрний мэдрэхүй хурц болох, хоол идэх дуршил нэмэгдэх, цаг хугацаа удааширсан мэт санагдах, ам хатах, залхуу хүрэх, бодлуудын хурд нэмэгдэх гэх зэргээр илэрдэг. Хэтрүүлж хэрэглэвэл хүн архи, тамхинаас үхэх аюултай байдаг бол өвснөөс үхэх боломжгүй.
Харах, үнэрлэх, сонсох мэдрэхүйд шууд нөлөөлж, хий юм харах, чих шуугих шинж тэмдгүүд илэрнэ. Түүнчлэн ходоод гэдэсний хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулж, хоолны дуршлыг бууруулна. Яваандаа мансууруулах бодисноос өөр зүйл хүсэхээ болин, шим тэжээлийн дутагдалд орж, турж эцэн, “нүднээс гардаг”.
 
Нүүрэн дээр юм гарч, арьсны эд үхжиж, арьс харлаж, өтлөх шинж харьцангуй хурдсана. Үс унаж, өнгөлөг чанараа алдана.
 
Хар тамхи татсанаас нэг минутын дотор зүрхний хэмнэлд өөрчлөлт гарч, зүрхний цохилт минутанд 20-50-аар нэмэгддэг. Тус шинж 20 минутаас 3 цаг үргэлжлэнэ .
Каннабисын хэрэглээ нь 1960-1970 оны үеээс эхлээд АНУ-ын ерөнхийлөгч Ричард Никсоны бодлого дор буруутгагдаж эхэлсэн бөгөөд сөрөг нөлөөтэй гэх худал мэдээлэл олон нийтэд тархагдаж эхэлсэн. Тэр үед АНУ-д хар хүмүүс болон Вьетнамын дайны эсрэг тэмцэж байсан энх тайванг сурталчилсан залуучууд ихэвчлэн каннабис татдаг байсан учир Никсоны удирдлага энэхүү ургамал руу дайрсан нь нотлогджээ. Үүнийг Никсоны дотоод бодлогын сайд Жон Эрликмэн хожим дэлгэж нууцыг задласан юм. Энэ хууралтаас болж өдүү хүртэл каннабис муу нэртэй явж байгаа бөгөөд маш олон хүмүүс өдий хүртэл шоронд орж зовсоор байгаа юм.
Салгаж чичрэн, уур хүрч, бухимдан, өөрийгөө хянах чадвараа алдана.
 
Мансууруулах бодисны үйлчилгээ гарсны дараа толгой хүчтэй эргэх, харааны фокус алдагдах, маш ихээр сульдаж ядрах, нойргүйдэх, сэтгэл гутралд автах зэрэг шинж тэмдгүүд илэрдэг. Дашрамд дурьдахад хар тамхи хэрэглэдэг хүмүүсийн 20% нь л өөрийн санаачилгаар гарах тухай боддог бол үлдсэн 80% нь эмч болон тусгай мэргэжилтний тусламжтайгаар гарах шаардлагатай байдаг байна.
 
Ойрын үед дэлхийн хүмүүс ухаарч каннабисын буруугаар олж авсан муу нэрийг цайтгаж эхэлж байна. АНУ-ын 46 муж, Аргентин, Австраль, Канад, Герман, Грэк, Израйл, Италь, Жамайк, Норвег, Недерланд, Польш, Швейцарь гэх мэт 26 улс эмчилгээий эсвэл зугаа цэнгэлийн зориулалтаар зөвшөөрсөн байна.