Япон: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
Naruhito 2019. Tags: Mobile edit Mobile web edit |
No edit summary Tag: 2017 source edit |
||
Мөр 20:
|засаглалын_хэлбэр =[[Ардчилсан дэглэм]], [[нэгдмэл байгууламж|нэгдмэл<br> байгууламж]], [[Үндсэн хуульт хаант засаг|үндсэн хуульт]]<br>[[хаант засаг]]тай
|удирдагчийн_цол1 =[[Японы эзэн хаан|Эзэн хаан]]
|удирдагчийн_нэр1 =[[
|удирдагчийн_цол2 =Ерөнхий сайд
|удирдагчийн_нэр2 =[[Абэ Шинзоо]]
Мөр 81:
Япон нь [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ы дараа зохиосон [[Японы Үндсэн Хууль]]д үндэслэн шүүх, гүйцэтгэх, хууль тогтоох эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг [[Үндсэн хуульт хаант засаг]]т улс бөгөөд Үндсэн хуульд нь [[Төрийн тэргүүн]] гэж хэн болохыг заагаагүй боловч Япон Улсын ард түмний эв нэгдлийн бэлгэ тэмдэг болох [[Японы эзэн хаан|эзэн хаан]] нь төрийн тэргүүн гэж хэлж болох юм.
Япон нь эдийн засгийн чадавхаараа дэлхийд [[АНУ]], Хятадын дараа 3-т ордог, [[Их Найм|Их Наймын]] нэг гишүүн улс юм. Азийн цор ганц өндөр хөгжилтэй орон хэдий ч [[түүхий эд]], [[хүнс]], [[Энерги|эрчим хүчний]] 80-аас илүү хувийг [[
Японы [[хүн ам]] нь [[Хоншүү]] арлаар төвлөрөн суудаг [[япон үндэстэн|япон]], [[Окинава]] аралд оршин суух [[Рюүкюү]] болон [[Хоккайдо]], [[Сахалин]]аас гаралтай [[Айнү]], [[Орок]], [[Нивхи]] зэрэг жижиг үндэстнүүдээс бүрдэнэ. Албан ёсны хэл нь япон хэл бөгөөд [[Рюүкюү хэл]], [[Айнү хэл]] зэрэг цөөн ярилцагч бүхий хэлнүүд оршдог.
Мөр 88:
== Нэр ==
Япон хэлэнд 日本 (албан ёсоор Ниппон, аман ярианд Нихон гэж дуудагдана, "Наран үндэст/язгуурт/гарвалт" гэх утгатай) гэж нэрлэгддэг. Энэхүү нэрийг анх 645 оны 7-р сард [[Солонгосын хойг]]т оршин байсан [[Гүгурёо]] болон [[Вэкжэ]] улсын элчид хандсан бичигт "Бурханы сурвалжит Наран үндэст улсын эзэн хаан" хэмээн хэрэглэгдсэн гэж үздэг.
Европод түгсэн нэр нь [[Хятад хэл]]ний У аялгуун дахь ''Жепен'' гэдгээс уламжлагдсан өвөг [[Малай хэл]]ний ''Жипенкүо'' гэдгээс үүссэн байдаг
== Газар зүй ==
Япон орон 377,944 хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай, дэлхийн [[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|60-р том]]
[[Файл:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|200px|thumb|left|Хиймэл дагуулаас]]
[[Зураг:Japan topo en.jpg|thumb|left|200px|thumb|Физик газрын зураг]]
=== Байрлал ===
Япон хойд өргөргийн 24° — 46°, зүүн уртрагийн 122° — 146° дотор багтах ба НҮБ-ийн ангиллаар [[Дорно Ази]]д хамаарна. Хуурай газрын хилгүй, арлын орон. Дорноос [[Номхон далай]], өмнөөс [[Филиппиний тэнгис]], өрнө өмнөдөөс [[Дорнод Хятадын тэнгис]], өрнөдөөс [[Солонгосын хоолой]], [[Япон тэнгис]], умар дорнодоос [[Агнуурын тэнгис]]ээр хүрээлэгдэнэ. [[Орос]], [[Өмнөд Солонгос|өмнө]] [[Умард Солонгос|умар]] [[Солонгос]], [[Хятад]], [[Тайвань]]тай ойр.
=== Арал ===
Номхон далайн өрнөд хэсгийн 6,852 арал Японд харьяалагддаг. [[Хоккайдо]] (22%), [[Хоншүү]] (60.3%), [[Шикокү]] (5%), [[Кюүшүү]] (9.5%) хэмээх дөрвөн том арал бүх нутгийн 97%-ийг
[[Окинава]] арал хамаардаг [[Рюүкюү олтриг]] Кюүшюүгээс өрнө өмнөш нумран тогтсон байдаг. Хамгийн хол буюу Токиогоос өмнөш 1000 км алсад [[Бонин олтриг]] гэж байна. Ийм олон аралтай болохоор монголчууд «Арлын Япон» гэцгээнэ. Хамтад нь [[Японы олтриг]] ({{lang-en|Japanese Archipelago}}) гэж болно.<ref>{{cite book|last=McCargo|first=Duncan|title=Contemporary Japan|year=2000|publisher=Macmillan|isbn=0-333-71002-2 {{Please check ISBN|reason=Check digit (2) does not correspond to calculated figure.}}|pages=8–11}}</ref>
Мөр 136:
"Нарагийн эрин" буюу МЭ VIII зууны үед Японы анхны хүчирхэг улс, одоогийн [[Нара]] орчимд төвлөрөн бий болжээ. Энэ үед хамаарах "Кожики" (''Kojiki'', 712 он), "Нихон Шоки" (''Nihon Shoki'', 720 он) зэрэг судрууд хадгалагдан үлдсэн байдаг
XVI зууны үед [[Португал]]
Ода Нобүнага [[Европ]]оос нэвтэрсэн галт зэвсэг хэрэглэн Японыг нэгтгэж эхэлсэн боловч 1582 онд алуулсан байна. Түүний дараа [[Тоёотоми Хидэёши]] үйл хэргийг нь үргэлжүүлэн 1590 онд бүх Японыг нэгтгэж дуусав.
Мөр 148:
1947 онд Япон нь шинэ [[Үндсэн хууль]] баталж, Үндсэн хуульт, [[хаант засаглал]]тай ардчилсан орон болов. Япон 1956 онд [[НҮБ]]-ын гишүүн орон болсон байна.
== Хүн ам ==
Line 169 ⟶ 167:
== Төр засаг==
[[File:
Өнөөгийн Японы төрийн бүтэц, эрх хувиарилалт [[Японы Үндсэн Хууль|1947 оны үндсэн хуулиар]] тогтжээ. [[Японы эзэн хаан|Эзэн хааны]] эрх мэдэл хумигдмал тул Японыг [[хаант засаг|үндсэн хуульт хаант засагт]] улс гэж ойлгоно. Японы үндсэн хуулинд эзэн хааныгаа "ард түмний эв нэгдэл, төр улсын
Япон [[улсын хурал]] ([[парламент]]) хууль цааз тогтоох үндсэн үүрэгтэй. Япон улсын хурлыг [[Улсын Хурал]] (УХ, японоор 国会 ''коккай'') гэнэ. УХ нь дөрвөн жил тутамд сонгогддог 480 суудалт [[Ардын танхим]] (衆議院 ''шүүги-ин''), зургаан жилийн хугацаат 242 суудалт [[Цэцдийн танхим]] (参議院 ''санги-ин'') гэсэн доод, дээд хоёр танхимаас бүрдэнэ. Японд хүн 20 нас хүрч байж сонгуульд санал өгөх эрх нээгддэг. Японы парламентад [[1955]] оноос хойш ихэнхдээ [[Японы Либерал Ардчилсан Нам]] олонх болж засгийн газраа бүрдүүлж байсан бөгөөд 2009 онд болсон бүх нийтийн сонгуулиар Ардчилсан Нам илт давуу ялалт байгуулан засгийн эрхийг авч, Либерал Ардчилсан Нам 2 дахь удаагаа сөрөг хүчин болсон. Гэсэн ч 2012 оны 12 сард болсон сонгуулиар Либерал Ардчилсан Нам дахин засгийн эрхэнд гарчээ.
Line 182 ⟶ 180:
Бүхэл Япон эхлээд, том түвшинд 47 ялгаатай нутаг, засаг захиргааны нэгж болж хуваагдана. Үүнд [[Токио]] гэсэн нэртэй 1 [[өргөн хот]] (都 ''to''), [[Хоккайдо]] гэх 1 [[хязгаар]] (道 ''dō''), [[Оосака]], [[Киото]] гэдэг 2 [[хотжсон аймаг]] (府 ''fu''), бусад нэр бүхий 43 энгийн [[аймаг]] (県 ''ken'') багтана. Энэ түвшнээ японоор ''тодоофүкэн'' (都道府県 ''todōfuken'') гэж бүлэглэнэ. Монголоор зүгээр л «аймаг» гэхэд болно. Доошилбол аймаг дотроо хэд хэдэн [[хот]] (市 ''shi''), [[хошуу]] (郡 ''gun'') болж хуваагдана. Хошууд цаашаа [[балгас]] (町 ''chō''), [[гацаа]] (村 ''son'') гээд дараална. Зарим аймаг дотроо завсрын шат үүсгэдгийг [[тойрог]] (支庁 ''shichō'') гэж бичиж болох юм. Жишээ нь: [[Хоккайдо]] дотроо 14 тойрогт хуваагддаг. Токио бол [[хот аймаг]]. «Токио хот», «Токио аймаг» гэвэл нэг л газар юм.
Газарзүйн байрлалаар нь аймгуудаа
{|
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
Line 263 ⟶ 261:
[[Файл:Tokyo stock exchange.jpg|thumb|upright|Токиогийн хөрөнгийн бирж дэлхийн хоёрдагч том бирж]]
[[
Япон нь өнөө үеийн Азид тэргүүлэх, дэлхийн гурав дахь том хэмжээний дотоодын нийт бүтээгдэхүүн бүхий орон юм. Хоёрдугаар дайны дараа үсрэнгүй өсөлт хэмээгдсэн үе ирсэн ба 1960 болон 1970-аад онуудад эдийн засгийн жилийн дундаж өсөлт 7.5% байв. Харин 1980 болон 1990-ээд онуудад 3.2%-ын жилийн дундаж өсөлттэй байсан.
Line 283 ⟶ 281:
||[[1 сарын 1]]||[[Шинэ жил]]||
|-
||[[1 сар|1 сарын]] 2 дахь Даваа
|-
||[[2 сарын 11]]||[[Тусгаар тогтнолын өдөр]]||
Line 297 ⟶ 295:
||[[5 сарын 5]]||[[Хүүхдийн баяр]]||
|-
||[[7 сар|7 сарын]] 3 дахь Даваа
|-
||[[9 сар|9 сарын]] 3 дахь Даваа
|-
||[[9 сарын 23]] орчим||[[Намрын өдөр шөнө тэнцэх өдөр]]||Хуучнаар Эзэн хааны намрын тайлга
|-
||[[10 сар|10 сарын]] 2 дахь Даваа
|-
||[[11 сарын 3]]||[[Соёлын өдөр]]||Мэйжи эзэн хааны төрсөн өдөр
Line 311 ⟶ 309:
||[[12 сарын 23]]||[[Эзэн хааны төрсөн өдөр]]||
|}
* Баярын өдөр Ням
== Нэмэр ==
Line 319 ⟶ 317:
== Цахим холбоос ==
;
* [http://www.kunaicho.go.jp/eindex.html Kunaicho.go.jp Эзэн хааны гэр бүлийн албан ёсны цахим сүлжээ]
* [http://www.mofa.go.jp/ Ministry of Foreign Affairs Японы гадаад бодлого, боловсролын хөтөлбөр, соёл урлаг, амьдралын тухай]
* [http://www.shugiin.go.jp/index.nsf/html/index_e.htm Shugi-in.go.jp Төлөөлөгчдийн танхимын албан ёсны цахим сүлжээ]
* [http://www.ndl.go.jp/en/index.html
; Албан ёсны хэвлэл мэдээлэл
|