Монгол морь: Засвар хоорондын ялгаа

Mонгол адуу нь жилийн дөрвөн улирлын турш (зуны улиралд дунджаар 30&nbsp;°С-ээс өвлийн улиралд -40&nbsp;°С хүртэлх гадны температурт) өөрсдөө өвс тэжээлээ олж идэн бэлчээрлэнэ. [[Гүү]]ний сүүгээр монгол үндэстний ундаа болох [[айраг|айргийг]] хийх бол адууны махыг өвлийн идэшинд бас хэрэглэдэг. Сүүлийн жилүүдэд монгол адууны махыг япон, солонгос зэрэг улсуудад гаргаж буйгаас гадна хятад руу удаан хугацаанд нийлүүлэх талаар гэрээ хэлцэл хийж байгаа нь дуулдах болсон.<ref>[http://bloombergtv.mn/%D0%B0%D0%B4%D1%83%D1%83%D0%BD%D1%8B-%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%BD%D1%8B-%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82-40-7-%D1%85%D1%83%D0%B2%D0%B8%D0%B0%D1%80-%D0%BD%D1%8D%D0%BC%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D1%8D/?cid=176 Адууны махны экспорт 40,7 хувиар нэмэгджээ.] нийтлэгдсэн 2016 оны 08 сарын 19, хандсан 2019-02-18</ref><ref>[https://shuurhai.mn/n/4106 shuurhai.mn: ''Адууны махны экспорт нэмэгджээ''], нийтлэгдсэн 2018 оны 11 сарын 28, хандсан 2019-02-18</ref><ref>[http://www.sonin.mn/news/politics-economy/97477 sonin.mn: ''Адууны махны экспорт нэмэгджээ''], нийтлэгдсэн 2018 оны 11 сарын 28, хандсан 2019-02-18</ref> Түүнээс гадна аялал жуулчлалын салбарт оруулж буй адууны нөлөөг тоочилгүй орхиж болохгүй нь мэдээж.

Монгол эмээл нь модон хийц бүхий өндөр суудалтай учраас адууадууны явдалд үзүүлэх хүний нөлөө бараг байхгүй. Тиймээс ямар явдалаарявдлаар явахаа үндсэндээ адуу өөрөө шийднэ гэсэн үг. Энэ нь нөгөө талаас адуучинд адууны нуруун дээрээс бусад ажлаа (жишээлбэл морь уургалах, мал туух, нум харвах гэх мэт) чөлөөтэй гүйцэтгэх боломжийг олгоно. Ихэнх тохиолдолд монгол адуу өөрсдөө [[Морины явдлын төрөл#жороолох|жороолох]] учир [[морины явдал|явдалтай моринд]] ордог.

Монгол адууны гарал үүслийг тодорхойлоход ихээхэн бэрхшээлтэй. Манай эриний өмнөх 2000 жилийн тэртээөмнө буюу одоогоос 4000 жилийн тэртээгээс [[Төв АзийнАзи]]йн [[нүүдэлчид]] адууг уналгад ашиглаж байсан нь баримтаар нотлогдсон. Судалгаагаар монгол морь нь дэлхий дээрх хамгийн олон генетикийн төрөл зүйлтэй болох нь тогтоогдсон ба түүний дараа [[тува|тува морь]] ордог аж. Энэ үүднээс нь харвал монгол морь нь маш эртний угсаа гаралтай, түүний үүлдэрт хүний оруулсан нөлөө хамгийн бага адуу юм. Мөн орчин үеийн судалгааны дүнгээс харахад өнөөдөр дэлхий дээр байх морины олон үүлдэрүүлдэрүүдээс нэлээд нь монгол адуунаас гаралтай болох нь тогтоогджээ.<ref>Udina I.G.: ''Computer Analysis of D-Loop of Mitochondrial DNA Variation in Asian Horse Breeds'' ([http://www.bionet.nsc.ru/meeting/bgrs2002/thesis/BGRS_4Volume.pdf PDF]). In: The Third International Conference on Bioinformatics of Genome Regulation and Structure (BGRS 2002)</ref><ref>Tozaki et al.: ''[http://jhered.oxfordjournals.org/cgi/content/full/94/5/374 Microsatellite Variation in Japanese and Asian Horses and Their Phylogenetic Relationship Using a European Horse Outgroup]''. In: Journal of Heredity 2003:94(5);</ref>