Википедиа

Иосиф Сталин: Засвар хоорондын ялгаа

Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлтДараагийн ялгаа →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
[[File:CroppedStalin1943.jpg|thumb|Иосиф Виссарионович Сталин [[Холбоотон гурван гүрний удирдагчдын Тегераны уулзалт|Тегераны уулзалт]] дээр, 1943 он]]
{{Infobox officeholder
| name = <div class="center">Joseph Stalin</div>
<div class="center" style="font-size:smaller"> Иосиф Сталин {{ru icon}} </div>
<div class="center" style="font-size:smaller"> იოსებ სტალინი {{ka icon}}</div>
| birthname= Иосиф Жугашвил
| nickname = Koba
| image =
| imagesize =
| caption = Сталин Тегераны уулзалтын үед 1943.
| office = [[General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union|General secretary]] of the [[Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union|Central Committee]] of the [[Communist Party of the Soviet Union]]
| term_start = 3 April 1922
| term_end = 16 October 1952
| predecessor = [[Vyacheslav Molotov]]<br><small>(as [[General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union|Responsible Secretary]])</small>
| successor = [[Nikita Khrushchev]]<br><small>(office reestablished)</small>
| office2 = [[Premier of the Soviet Union|Chairman]] of the [[Council of Ministers (Soviet Union)|Council of Ministers]]
| 1blankname2 = [[First Deputy Premier of the Soviet Union|First&nbsp;Deputies]]
| 1namedata2 = [[Nikolai Voznesensky]]<br>[[Vyacheslav Molotov]]<br>[[Nikolai Bulganin]]
| term_start2 = 6 May 1941
| term_end2 = 5 March 1953
| predecessor2 = [[Vyacheslav Molotov]]
| successor2 = [[Georgy Malenkov]]
| office3 = [[Minister of Defence (Soviet Union)|People's Commissar for Defense]]
| premier3 = Himself
| term_start3 = 19 July 1941
| term_end3 = 25 February 1946
| predecessor3 = [[Semyon Timoshenko]]
| successor3 = [[Nikolai Bulganin]]<br><small>after vacancy</small>
| office5 = Member of the [[11th Politburo and the 11th Secretariat of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|11th]], [[12th Politburo and the 12th Secretariat of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|12th]], [[13th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|13th]], [[14th Politburo and the 14th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|14th]], [[15th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|15th]], [[16th Politburo and 16th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|16th]], [[17th Politburo and 17th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|17th]], [[18th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]], [[19th Secretariat of the Communist Party of the Soviet Union|19th]] [[Secretariat of the Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union|Secretariat]]
| term_start5 = 3 April 1922
| term_end5 = 5 March 1953
| office4 = Full member of the [[6th Central Committee of the Russian Social Democratic Labour Party (Bolsheviks)|6th]], [[7th Bureau, the 7th Secretariat and the 7th Orgburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|7th]], [[8th Politburo and the 8th Secretariat of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|8th]], [[9th Politburo, the 9th Secretariat and the 9th Orgburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|9th]], [[10th Politburo and the 10th Secretariat of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|10th]], [[11th Politburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|11th]], [[12th Politburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|12th]], [[13th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|13th]], [[14th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|14th]], [[15th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|15th]], [[16th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|16th]], [[17th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|17th]], [[18th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]], [[19th Presidium of the Communist Party of the Soviet Union|19th]] [[Politburo of the Communist Party of the Soviet Union|Presidium]]
| term_start4 = 10 October 1917
| term_end4 = 5 March 1953
| office6 = Member of the [[9th Politburo, the 9th Secretariat and the 9th Orgburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|9th]], [[10th Orgburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|10th]], [[11th Orgburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|11th]], [[12th Orgburo of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|12th]], [[13th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|13th]], [[14th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|14th]], [[15th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|15th]], [[16th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|16th]], [[17th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|17th]], [[18th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]] [[Orgburo]]
| term_start6 = 5 April 1920
| term_end6 = 16 October 1952
| office7 = Full member of the [[5th Central Committee of the Russian Social Democratic Labour Party|5th]], [[6th Central Committee of the Russian Social Democratic Labour Party (Bolsheviks)|6th]], [[7th Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|7th]], [[8th Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|8th]], [[9th Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|9th]], [[10th Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|10th]], [[11th Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|11th]], [[12th Central Committee of the Russian Communist Party (Bolsheviks)|12th]], [[13th Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|13th]], [[14th Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|14th]], [[15th Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|15th]], [[16th Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|16th]], [[17th Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|17th]], [[18th Central Committee of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]], [[19th Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union|19th]] [[Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union|Central Committee]]
| term_start7 = 17 January 1912
| term_end7 = 5 March 1953
|birth_name=Ioseb Besarionis dze Jugashvili
| birth_date = {{Birth date|1878|12|18|df=y}}
| birth_place = [[Gori, Georgia|Gori]], [[Tiflis Governorate]], [[Russian Empire]]
| death_date = {{Death date and age|1953|3|5|1878|12|18|df=y}}
| death_place = [[Kuntsevo Dacha]], [[Kuntsevo]], [[Russian SFSR]], [[Soviet Union]]
| resting_place = [[Lenin's Mausoleum]], Moscow (9 March 1953&nbsp;– 31 October 1961)<br>[[Kremlin Wall Necropolis]], Moscow (from 31 October 1961)
| party = [[Communist Party of the Soviet Union]]
| nationality = [[Georgians|Georgian]]
| spouse = [[Ekaterina Svanidze]] (1906–1907)<br>[[Nadezhda Alliluyeva]] (1919–1932)
| children = [[Yakov Dzhugashvili]], [[Vasily Dzhugashvili]], [[Svetlana Alliluyeva]]
| parents = [[Besarion Jughashvili]] and [[Ketevan Geladze]]
| allegiance = {{flagu|Soviet Union|1923}}
| branch = [[Soviet Armed Forces]]
| serviceyears = 1943–1953
| rank = [[Marshal of the Soviet Union]] (1943–1945) <br> [[Generalissimus of the Soviet Union]] (1945–1953)
| commands = ''All'' (supreme commander)
| battles = [[World War I]]<br>[[Russian Civil War]]<br>[[Polish–Soviet War]]<br>[[World War II]]
| awards = {{Hero of the Soviet Union}} {{Hero of the Soviet Union}} [[File:Hero of Socialist Labor medal.png|20px]] [[File:Badge Supreme Soviet of the Soviet Union.jpg|70px]]<br>[[File:OrderVictoryRibbon.svg|30px]] [[File:OrderVictoryRibbon.svg|30px]]<br>[[File:Order of Red Banner ribbon bar.png|25px]] [[File:Order of Red Banner ribbon bar.png|25px]] [[File:20 years saf rib.png|25px]] [[File:Order of Lenin ribbon bar.png|25px|link=Order of Lenin]]<br>[[File:Order of Lenin ribbon bar.png|25px|link=Order of Lenin]] [[File:Order suvorov1 rib.png|25px]] [[File:Ribbon bar for the medal for the Defense of Moscow.png|25px]] [[File:Order of Glory Ribbon Bar.png|25px]]<br>[[File:OrdenSuheBator.png|25px]] [[File:OrdenSuheBator.png|25px]] [[File:Victoryjapan rib.png|25px]] [[File:Victoryjapan rib.png|25px]]<br>[[File:800thMoscowRibbon.png|25px]] [[File:Order redstar rib.png|25px]] [[File:Order redstar rib.png|25px]] [[File:Order redstar rib.png|25px]]<br>[[File:Czechoslovak War Cross 1939-1945 Bar.png|25px]] [[File:Czechoslovak War Cross 1939-1945 Bar.png|25px]] [[File:CZE Rad Bileho Lva 5 tridy BAR.svg|25px]] [[File:TCH Rad Bileho Lva 1 tridy (pre1990) BAR.svg|25px]] [[File:Czechoslovak War Cross 1939-1945 Bar.png|25px]]
| signature = Stalin Signature.svg
}}
 
 
 
 
[[File:CroppedStalin1943.jpg|thumb|Иосиф Виссарионович Сталин]]
'''Иосиф Виссарионович Сталин''' (''жинх.'' '''Иосиф Виссарионович Жугашвили''', [[1878]] оны 12 сарын 18-нд төрж - [[1953]] оны 3 сарын 5-нд нас барсан) нь [[Зөвлөлт Холбоот Улс|Зөвлөлт]]ийн улс төрч. [[Гүрж]]ид гуталчны хүү болж төрсөн тэрбээр шашны сургуульд сурч байсан боловч хувьсгалт үйл ажиллагаа явуулсны учир 1899 онд сургуулиасаа хөөгджээ. Тэрбээр нууц хувьсгалт бүлгэмд нэгдэж, 1903 онд [[Оросын Социал Демократ Ажилчны Нам]]ын большевик фракцын талд оржээ. [[Владимир Ильич Ленин]]ий шавь болсон тэрбээр намд доогуур албан тушаал хашиж байгаад 1912 онд анхны Большевик Төв хороонд томилогдсон. 1917 оны Оросын хувьсгалаар большевикууд төрийн эрхэнд гарах хүртэл тайзны ард идэвхтэй ажиллаж байсан бөгөөд 1913-1917 онд цөллөгт байсан. Сталин (Оросын сталь буюу “ган” хэмээх үгнээс гаралтай) хэмээх нэрийг аваад, большевик засгийн газарт үндэстэн ястнууд болон төрийн хяналтыг хариуцсан комиссарын үүрэгт ажлыг гүйцэтгэсэн (1917-1923). 1922 оноос Сталин намын Төв Хорооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга бөгөөд Улс төрийн товчооны гишүүн болсон. Энэхүү ерөнхий нарийн бичгийн даргын албан тушаал нь сүүлд дарангуйлал тогтоох эрх мэдлийнх нь үндэс суурийг бүрдүүлсэн. Ленинийг нас барсны (1924) дараа Сталин [[Лев Троцкий]], [[Григорий Зиновьев]], [[Лев Каменев]], [[Николай Бухарин]], [[Алексей Рыков]] зэрэг өрсөлдөгчдөө ялж, Зөвлөлтийн улс төрийн хяналтыг гартаа авчээ. 1928 онд тэрбээр Зөвлөлтийн эдийн засаг, нийгмийн бүтцийг эрс өөрчилж, олон сая хүний аминд хүрсэн Таван жилийн төлөвлөгөөгөө тунхаглалаа. 1930-аад онд тэрбээр Хядлага хийж, олноор нь цаазаар авах, цээрлүүлэх зэргээр эрх мэдэлд нь учрах аюулыг арилгаж дөнгөжээ. [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ы үеэр тэрбээр баруун хилээ бэхжүүлэхийн тулд Герман-Зөвлөлтийн харилцан үл довтлох гэрээнд (1939) гарын үсэг зурж, [[Финлянд]] руу довтолж ([[Зөвлөлт-Финийн дайн]]ыг үзнэ үү), Зүүн Европын зарим хэсгийг Зөвлөлтөд нэгтгэжээ. Герман Зөвлөлтөд халдан довтлоход (1941) Сталин цэргийн үйл ажиллагааны удирдлагыг гартаа авсан. Тэрбээр Оросыг [[Британи]], [[АНУ]]-ын холбоотон болгож, [[Тегеран]], [[Ялта]], [[Потсдам]]ын бага хурлууд дээр хэлэлцээ хийх чадвараа харуулсан юм. Дайны дараа тэрбээр Зүүн Европ дахь Зөвлөлтийн нөлөөг бэхжүүлж, Зөвлөлт Холбоот Улсыг дэлхийн цэргийн гүрэн болгосон. Сталин дотоодын эсрэг үзэл бодлыг хянах улс төрийн харгис арга хэмжээ авч байсан бөгөөд улам бүр параноид болж байлаа. Тэрбээр нас барах үедээ Эмч нарын хуйвалдаан хэмээх хядлагын дараа дахин нэг хядлага явуулахаар бэлтгэж байжээ. Ард түмэндээ аймшигтай их гарз хохирол учруулан байж Зөвлөлт Холбоот Улсыг дэлхийд нөлөөтэй гүрэн болгосон гэгддэг тэрбээр харгислал, айдас хүйдсийн зэрэгцээ аж үйлдвэржсэн цэргийн гүрэнг үлдээсэн юм. 1956 онд Сталин болон түүнийг тахин шүтэх үзлийг [[Никита Хрущёв]] шүүмжилж буруушаасан юм.
 
Line 69 ⟶ 6:
 
== Хувьсгалт үйл ажиллагаа ==
[[1899]]1889-1894 оноосонд СталинИосиф хувьсгалынЖугашвили үйлсургуульд хэрэгторж оролцохсурсан болсонбайна. 1894 онд Иосиф шалгалтаа сайн өгч Тифлисийн төвд байрлах Тифлисийн үнэн алдартны шашны семинарт элсэн оржээ. Тэнд тэр анх удаа марксизмтай танилцсан байна. Улмаар [[1902]] онд баривчлагдан [[Сибирь]] лүү 3 жилээр цөлөгдсөн. Гэсэн ч Сталин хуурамч бичиг баримт олж аван [[1904]] оны [[1 сарын 17]]-нд Сибирийн [[цөллөг]]өөс оргосон. 1906 онд Ленин Сталин хоёр анх удаагаа биечлэн уулзаж, танилцсан байдаг. Дараа нь Ленин, Сталин хоёр 1907 онд Лондонд болсон Оросын Социал Демократ Хөдөлмөрийн Намын хуралд оролцсон. 1908 онд Сталин дахин баривчлагдан шоронд хэдэн сар байсны дараа, Сибирь рүү дахин 2 жилээр цөлөгдсөн. Цөлөгдсөнөөс хойш 7 сарын дараа Сталин эмэгтэй хүн болон зүсээ хувирган дахин оргосон. Гэсэн ч хувьсгалт намын дотор хаант засгийн тагнуулууд олноор шургалсан байсныг хожим нь Сталин мэдсэн бөгөөд тэр үед оройтсон байв. [[1910]] оны 4 сард Сталин дахин баривчлагдан, өмнөх цөллөгөө дуусгахаар илгээгдсэн. 1911 оны эхээр тэрээр богино хугацаагаар дахин оргосон. Оргоод явж байх үед нь түүнд мөнгө дамжуулах ёстой өөр нэгэн цөллөгийн хүн мөнгөө аваад оргон зугтсан. Хожим нь үүний нь төлөө, өмнөхөө эргэн санан, Сталин 1937 онд тэр нөхрийг буудуулсан.
 
1912 онд Ленин социал демократ намаас салж Большевик намыг байгуулсан бөгөөд Намын төв хороонд сонгогдсон зарим гишүүд хаант засгийн цагдаа нар, Охрана нарт баригдсаны дараа, хоосон албан тушаалыг нөхөх үүднээс Ленин Сталиныг намын төв хорооны гишүүнээр томилсон.
Line 76 ⟶ 13:
 
1917 оны хувьсгалын эхээр Сталин цөллөгөөс суллагдан хувьсгалын ажилд идэвхийлэн оролцсон. Энэ үймээний үеэр Лениний амь насанд аюул учирч болзошгүй хэмээн Сталин Ленинийг Финлянд руу нууцаар оргон гарах ажлыг зохион байгуулсан. Ленинийг эзгүй үед Сталин Большевик намын удирдлагыг гартаа авсан.
 
==Улс төрийн амжилт==
 
1917 онд Сталин <<Правда>> сонины редакц большевик намын ТХ-ын Улсын төрийн товчоо Цэргийн хувьсгалт Төвийн гишүүн байжээ. Эхлээд Сталин Түр засгийн газрыг дэмжиж байв. Дараа нь хоёрдугаар сарын "хөрөнгөтний демократ" хувьсгалт пролетарийн социолист хувьсгал болгон өрнүүлэх зорилт тавьсан Ленины талд оржээ. Тэрбээр хувьсгалт бослогод идэвхтэй орлцсон Тэрбээр аравдугаар сарын 25 (арваннэгдүгээр сарын 7)-ын ОСДХН(б)-ын Төв Хорооны хуралд оролцсон бөгөөд энд хурлаар шинэ зөлөлт засгийн газрын бүтэц, нэрийг баталсан байна. Сталин Бүх оросын үүсгэн байгуулах хуралд Петрогарадын депутатаас болж аравдугаар сарын 6-нд Сталин Москвад ирэв. Аравдугаас сарын 8 коммиссаруудын зөвлөлийн тогтоолоор Цэргийн зөвлөлийн гишүүн болов. Аравдугаар сарын 11 нд Сталин Царицынд эргэн иржээ. Удалгүй улаан арми ялалт байгуулж Москвад буцан ирэв. 1919 оны зун Сталин Смоленскт очиж, Баруун фронд дахь польшуудын довтолгоог зогсоосон юм. 1919 оны зургаадугаар сарын 12-18-нд Сталин Петроград дахь “Красная горка” цайзын бослогыг дарах ажиллагааг удирдсан байна. 1919 оны арваннэгдүгээр сарын 27-нд Бүх Оросын гүйцэтгэх төв хорооны тогтоолоор Сталин анхны Улаан тугийн одонгоор шагнагдасан байна. Сталины санаачлагаар байгуулагдсан Нэгдүгээр морьт арми Өмнөд Оросыг цагаантнаас чөлөөлөв. Тус армийг ''С.М.Будённый'', ''К.Е.Ворошилов'', ''Е.А.Щаденко'' нар удирдаж байжээ.
 
==Хөдөлгөөн==
 
1920 оны хавар гуравдугаар сард Сталин Украины хөдөлмөрийн Сталим, Ленин, Калиним нар 1919 онд армийн зөвлөлийг тэргүүлж, нүүрс олборлолтод хүн амыг дайчлах ажлыг гардан удирдаж байжээ. 1920 оны арванхоёрдугаар сарын 22-нд Сталин Бүх Оросын Зөвлөлүүдийн VIII их хуралд оролцжээ. Судлаач А.П.Шикманы тэмдэглэснээр “Сталин эрс ширүүн шийдвэр гаргадаг, ажилч хичээнгүй чанартай, цэргийн болон улс төрийн ажлыг хослуулж чаддаг байсан нь олон хүмүүс түүний талд татагдан орох нөхцөл болжээ.1922 онд Сталин ЗСБНХУ байгуулах ажилд оролцсон юм. Тэрбээр холбооны улс биш, харин үндэстнүүдийн автомит нэгдэл бүхий нэгдсэн улс байгуулах хэрэгтэй гэж үздэг байв. Гэвч энэ төлөвлөгөөг ленин болон түүний талынан няцаасан байна. 1922 он арван хоёрдугаар сарын 30-нд бүх холбооотын зөвлөлтийн анхдугаар хурлаар зөвлөлт бүгд найрамдах улсуудыг нэгтгэж, Зөвлөлт Социолист Бүгд Найрамдах Холбооны Улсыг байгуулсан юм. Эх орны дайн хэлснээс долоон хоногийн дараа (1941 зургаадугаар сарын 30-нд Сталин шинээр байгуулсан Улсын батлан хамгаалах хорооны дарга болсон юм.
Долоодугаар сарын 3-нд сталин зөвлөлтийн ард түмэнд хандаж алдарт үгээ хэлсэн юм. "Нөхдүүд ээ, иргэд ээ, ах дүү нар аа, манай арми, флотын дайчид аа! Би та нарт хандаж байна, найз нар аа! гэж тэр үгээ эхэлсэн байдаг. 1941 оны долоодугаар сарын 19-нд Сталин Тимошенколийн оронд батлан хамгаалахын ардын комисосар болсон юм. 1941 оны наймдугаар сарын 8-наас ЗСБНХУ-ын Дээд зөвлөлийн Тэргүүлэгчдийн зарилгаар Сталин ЗСХУ-ын Зэвсэгт хүчний дээд Ерөний комондлагч болсон юм. 1941 оны долоодугаар сарын 30-нд Сталин = АНУ-ын өрөнхийлөгч Франклин Рузвельтийн бие төлөөлөгч, дотны зөвлөгч Гарри Гопкинсыг хүлээж авсан юм.
 
==Гадаад харилцаа==
 
Арванхоёрдугаар сарын 16-20-нд Сталин . Москва хотноо Их Британий гадаад хэргийн сайд Э.Идентэй Германы эсрэг дайнд холбоотон болох болон дайны дараа хамтран ажиллах тухай ЗСБНХУ, Их Британийн хооронд гэрээ байгуулах талаар хэлэлцсэн байна. 1943 оны хоёрдугаар сарын 11-нд Сталин атомын бөмбөг хийх ажлыг эхлүүлэх тухай Улсын батлах хамгаалах хорооны тогтоолд гарын үсэг зуржээ. Арваннэгдүгээр сарын 25-нд Сталин ЗСБНХУ-ын гадаад хэргийн ардын комиссар В.М.Молотов, УБХХ-ны гишүүн, ЗСБНХУ-ын Ардын комиссарын зөвлөлийндаргынорлогчК.Е.Ворошилов нартай хамт Сталинград, Баку орж, тэндээс онгоцоор Тегеран (Иран) оржээ. Тэнд 1943 оны арваннэгдүгээр сарын 28-аас арванхоёрдугаар сарын 1-нд Сталин [[ЗСБНХУ]], [[АНУ]], [[Их Британ]]-ий тэргүүнүүд оролцсон “Их гуравын” Тегераны бага хуралд оролцсон юм. 1945 оны хоёрдугаар сарын 4-11-нд Сталин холбоотон гурнүүдийн Ялтын бага хуралд оролцсон байна. 1943 оны гуравдугаар сарын 6-нд Сталин ЗХУ-ын Маршал цол хүртэв.1945 оны зургаадугаар сарын 26-нд Сталинд [[ЗХУ]]-ын Баатар цол олгов. 1945 оны долоодугаар сарын 27-ид шинээр бий болгосон ЗХУ-ын Генералиссимус цол олгожээ.
Дайны дараа Сталингаар удирдуулсаи [[ЗСБНХУ]]-ын Сайд нарыи Зөвлөл, БОКН(б) дайнд сүйдсэн улс орны эдийн засгийг яаравчлан сэргээн босгох ажилд орсон юм.1945оны аравдугаар сарын 10-15-ны хооронд Сталинд анх удаа жижиг хэмжээний цус харвалт болжээ,
1951 оны наймдугаар сарын 9 инд Сталин Эрүүл мэндийн шалтгаанаар удаан хугацааны амралт авчээ. Тэр 1952 оны хоёрдугаар сарын 12-нд л ажилдаа орсон байна. 1952 оны аравдугаар сард [[ЗХУКН]]-ын XIX их хурал дээр Сталин ‘хөгширч, ядарсан" тул "түүний хусэлтийг хүндэтгэж” БОКН(б)~ын ТХ -ны нарийн бичгийн даргын ажлаас чөлөөлж өгөхийг хүссэн байна [[3ХУКН]]-ын IX ны Бүгд хурал тууний хусэлтийг хулээж аваагүй бөгөөд намын шинэ дүрмийн дагуу туүнийг ЗХУКН-ын ТX-ны Нарийн бичгийн даргаар сонгожээ.
 
== Сталинизм ба хэлмэгдүүлэлт ==
Line 87 ⟶ 39:
 
Дэлхийн хоёрдугаар дайнд Зөвлөлт эхний үед маш ноцтой хохирол амсаж, бууж өгөх тухай асуудал ч яригдаж байсан гэдэг. Гэсэн ч дайны явцад өөрчлөлт гарч улмаар дайныг Зөвлөлтийг ялалтаар дуусгах боломжтой болсон. Ийнхүү ганцаараа засагласаар 1953 оны 3 сарын 1-нд тархинд нь цус харваж Сталин нас нөгчсөн.
 
==Таалал төгссөн нь ==
Хоёрдугаар сарын 26 -нд Сталин "Ближняя дача" зуслан дээр 3ХУКНын Төю Хорооны Товчоог хуралдуулжээ хуралд Сталин, Мяленков, Бария, Булганин, Хрущёв оролцсон байна, 1953 оны гуравдугаар сарын 1-нд "Ближняя Дача" Зуслангийн гал тогооны өрөөнд хэвтэж байгаа хамгаалалтын албаны ажилтан П.В.Лозгачёв олж харсан байна. Гуравдугаар сарын 2-ны өглөө эмч нар ирж, биеийн баруун тал мэдээгүй болсоныг тогтоосон байна. Сталин гуравдугаар сарын 5-ны орой 21 цаг 50 минутад нас баржээ. Тархинд нь цус харвасан тул нас барсан гэсэн эмнэлгийн дүгнэлт гарчээ. Зандалшуулсан цогцосыг нь Лениний бунханд тавьсан байна. 1953-оос 1961 он хүртэл бунханыг '''В.И.Ленин''', ''И.В.Сталины'' мавзолей гэж нэрлэж байв. 1961 оны аравдугаар сарын 30 -н д [[ЗХУКН]]-ын XXII их хурал "Сталин Лениний гэрээслийг ноцтой зөрчиж байсайн тул түүний цогцосыг бунханд байлгах боломжгүй гэж тогтоожээ. 1961 оны аравдугаар сарын 31-ээс арваннэгдүгээр сарын 1-нд шилжих шөнө Сталины цогцосыг Бунханаас гарагаж Кремлийн хананы ханаа нэгтээ оршуулжээ.
 
{{s-start}}
Line 102 ⟶ 57:
}}
{{end}}
 
 
 
Line 109 ⟶ 63:
 
[[Ангилал:Иосиф Сталин| ]]
[[Ангилал:Псевдоним]]
[[Ангилал:Сталинизм]]
[[Ангилал:Антисемитизмын хүн]]
[[Ангилал:Антисионизмын хүн]]
[[Ангилал:Катыний хядлага]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын засгийн газрын тэргүүн]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын намын дарга]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын Коммунист намын улс төрийн товчооны гишүүн]]
[[Ангилал:20-р зууны улс төрч]]
[[Ангилал:Большевикийн гишүүн]]
[[Ангилал:1917 оны Оросын хувьсгалын хүн]]
[[Ангилал:Оросын иргэний дайны хүн]]
[[Ангилал:Зөвлөлт-Польшийн дайны хүн]]
[[Ангилал:Ардын комиссар]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын батлан хамгаалахын сайд]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын дэлхийн хоёрдугаар дайны хүн]]
[[Ангилал:Mарксизм-Ленинизмийн төлөөлөгч]]
[[Ангилал:Лениний одон шагналтан]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын баатар]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын маршал]]
[[Ангилал:Зөвлөлтийн социалист хөдөлмөрийн баатар]]
[[Ангилал:Зөвлөлтийн ялалтын одон шагналтан]]
[[Ангилал:ЗХУ-ын их хядлагын гэмт хэрэгтэн]]
[[Ангилал:Будапештын хүндэт иргэн]]
[[Ангилал:Гүржүүд]]
[[Ангилал:Зөвлөлтийн иргэн]]
[[Ангилал:Оросын хүн]]
[[Ангилал:1878 онд төрсөн]]
[[Ангилал:1953 онд өнгөрсөн]]
"https://mn.wikipedia.org/wiki/Иосиф_Сталин"-с авсан