Өмнөд Солонгос: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 69:
}}
'''
Эх газрын болон халуун орны чийглэг уур амьсгалтай, дийлэнхдээ уулархаг тогтоцтой 99,392 ам дөрвөлжин километр газар нутаг, 51 сая хүнтэй. [[Чэжү]] зэрэг аралтай. Нийслэл бөгөөд хамгийн том хот нь [[Сөүл]].
Мөр 75:
[[Солонгос|Солонгос орон]] (умард, өмнөд хамтдаа) эртний иргэншилт нутаг бөгөөд НТӨ 2333 онд анхны төрт [[Кужусонь|улсаа]] үүссэн үздэг. [[Шилла]] улс нь 660-676 онд [[Кугүрё]], [[Пэгжэ]] хоёр хөрш улсын газрыг нэгтгэн Нэгдсэн Шилла улсыг байгуулсан. Улмаар 10-р зуунд [[Гуулин улс]], 14-р зуунд [[Чусонь улс|Чусонь]] улс, 1895 онд [[Солонгосын эзэнт улс]] болон нэр өөрчлөгдсөн солонгос улс оршин тогтнож байв. 1910-1945 онд [[Япон]]ы эзэнт гүрний эзэмшилд орж, 1945 онд [[Дэлхийн 2-р дайн]] дууссаны дараа [[солонгос үндэстэн]] нь [[Зөвлөлт]], [[Америк]] хоёр улсын үзэл бодол, цэргийн хяналтаар хоёр хуваагдсаны тул 1948 онд Америкийн талыг барьсан Бүгд Найрамдах Солонгос Улс нь хойгийн өмнөд хэсэгт тусгаар тогтносон байна. 1950-1953 онд хоёр Солонгосын хооронд [[Солонгосын дайн]] болсон ба цэргийн өндөр хамгаалалт бүхий [[Солонгосын цэрэггүй бүс]]ээр хил тогтоод байгаа.
1960-1987 оныг хүртэл
== Нэр ==
Мөр 85:
== Газар зүй ==
[[Зураг:South Korea Topography.png|thumb|left|200px|Физик газар зүйн зураг]]
Мөр 94:
=== Газрын тогтоц ===
=== Усны зүй ===
Мөр 100:
=== Арал ===
Баруун болон урд эргийн дагуу 3000 гаруй арал, хад байна. Өмнөд эргээс 100 км зайтай [[Чэжү арал]] (1845 км²) хамгийн том нь юм. Тус арал дээр
=== Уур амьсгал ===
[[Зураг:Buddist Temple Seoraksan.JPG|thumb|right|[[
[[Зураг:Korea-Seoul-Cheonggyecheon-2008-01.jpg|thumb|left|Сөүлийн Чонгечонь]]
Дөрвөн улиралтай. Өвөл 1-р сард дунджаар -7°C -аас +1°C хүрч хүйтэрнэ. Зун 7-р сард дунджаар +22°C -аас +29°C байна. Уулархаг газраар өвөл илүү хүйтэн байх ба 6-9-р сарын хооронд бороо их орно. Өмнөд эрэг орчмоор аадар бороо бүхий [[хар салхи]] зуны сүүл саруудад үзэгдэнэ. Жилийн дундаж хур тунадас 1370 мм-1470 мм-т хэлбэлзэнэ.
Мөр 113:
[[Зураг:South_Korea_Age_Pyramid_(English).png|thumb|Нас хүйсийн суварга]]
[[Зураг:Ansan_May_2014_05.JPG|thumb|[[Аньсань|Аньсаний]] буддын, христийн сүм]]
Хүн амын 14 хувь 0–14 насны багачууд, 74% нь 15–64 насны хөдөлмөрийн чадвартан, 12% нь 65-ээс дээш өндөр настан байна. Хүн амын нягт — 198.3 хүн/км², хүйсийн харьцаа - жигд, залуу насныханд эрэгтэй 4% давамгайлна, бичиг үсэг тайлагдалт — 98%, дундаж наслалт — 79 жил.
=== Ард түмэн ===
=== Хэл бичиг ===
Мөр 124:
=== Шашин шүтлэг ===
Хүн амын 46 хувь [[атеизм|шашин шүтдэггүй]], 29 хувь [[христийн шашин|христ]], 23% [[буддын шашин|будда]], 2% бусад шашны шүтлэгтэй. Хамгийн эрт үед бөө мөргөл (одоо ч энд байгаа), 372 онд буддын шашин дэлгэрсэн бол Чусонь улсын үед [[күнзийн суртал]] улсын шашин байжээ. 1790 оноос христийн шашин танилцуулагдсан бөгөөд Солонгосын дайны дараа 1970-аад оноос ихээр дэлгэрчээ. Протестант, католик урсгал зонхилно. Гадаад руу номлогч явуулдаг.
[[Зураг:Seoul-01.jpg|thumb|left|180px|Сөүл]]
Мөр 134:
1985 онд улсын хүн амын 65.4% хот газар амьдарч байсан.
{|class="wikitable"
|+ 2014 оны хүн амын тоогоор жагсаасан [[
|- valign="top"
|
Мөр 187:
1960 оны хавар оюутны эсэргүүцлийн жагсаалаар 85 настай И Сынмань огцорч, тэр самуун цагт генерал [[Паг Жонхи]] цэргийн хүчээр төрийн эрхийг авч 1979 онд алагдах хүртлээ ерөнхийлөгч байв. Түүний үед улс төрийн дарангуй дэглэмтэй боловч эдийн засаг экспортод чиглэн үсрэнгүй хөгжсөн. Пак Жонхигийн дараа [[Куанжү]] хотын гэх мэт ардчиллыг хүссэн оюутан, хөдөлмөрчдийн хөдөлгөөнийг нухчан дарж байж бас нэгэн цэргийн эрхтэн [[Чон Дүхуан]] 1987 оны оюутны амь эрсдэлт хүртэл ерөнхийлөгчөөр ажиллажээ. Дараа нь ардчилсан сонгуульт 6-р бүгд найрамдах улсын үе эхэлжээ.<ref>http://www.yolsa.org/sub_plus_1.html Yolsa.org Information on Anti-Yushin protests </ref>
[[Сөүлийн олимп|1988 оны зуны олимпийн наадмыг]] Сөүл гардан авсан. 1996 онд [[ЭЗХАХБ]]-ын гишүүн болсны дараа жил
2002 онд Японтой хамтран [[Хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн|хөлбөмбөгийн ДАШТ]]-ыг хүлээн авсан. 1990 оноос хойш дуу бүжиг, кино их хөгжиж олон улсын үзвэр болсон.
Мөр 202:
Одоогийн үндсэн хууль нь 1987 онд Ну Тэ-вү ерөнхийлөгчийн үеэс тогтсон бөгөөд 6-р бүгд найрамдах засаг гэж нэрийддэг. Ардчилсан дэглэмийн жишгээр төрийн эрх хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх гурван хэсэгт хуваагддаг. Хууль тогтоох, гүйцэтгэх засгийн газар улсын түвшинд ажиллах ба орон нутагт салбар хэсэг нь байна. Орон нутаг нь өөрийн нутгийн засгийн газар ба нутгийн хууль тогтоох хэсэгтэй байна. Шүүх байгууллага мөн улсын болон орон нутгийн түвшинд ажиллана.
Төрийн тэргүүн, гүйцэтгэх эрх мэдлийн тэргүүн, зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч нь «[[Өмнө Солонгос улсын ерөнхийлөгч|Улсын ерөнхийлөгч]]» байна. 1948 оноос ерөнхийлөгч сонгогдсон бөгөөд 1960-1980-аад онд цэргийн дарангуй эрхтнүүд улсын ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байв. 1987 оны үндсэн хуулиар ерөнхийлөгчийн сонгууль 5 жил тутамд ард түмний саналаар сонгогдох ба дахин сонгогдох эрхгүй. Сүүлийн сонгууль 2017 онд болж Ардчилсан намаас нэр дэвшсэн [[Мүнь Жэ-инь]] сонгогдон ажиллаж байна. Ерөнхийлөгч «[[Хөх ордон]]»-д байрладаг. Ерөнхийлөгч нь Ерөнхий сайдыг томилно. Ерөнхий сайд Ерөнхийлөгчид тусалж сайд нарыг удирдана.
Мөр 280:
[[Зураг:Hellespont_Alhambra-223713_v2.jpg|thumb|200px|right|Тэүгээс гарсан хөлөг онгоц]]
БНСУ-ын 2015 оны нэрлэсэн [[дотоодын нийт бүтээгдэхүүн]] (ДНБ) 1.393 тэрбум [[америк доллар|ам.доллар]], худалдан авах чадвараар тэгшитгэсэн ДНБ 1.849 тэрбум $-оор хэмжигдсэн ба дэлхийд 13-р байрт байна.
Нарийн технологи хөгжсөн. [[Цахилгаан бараа]] үйлдвэрлэлээр Самсон дэлхийд тэргүүлж, LG бас хувь нэмрээ оруулж байна. Пухангийн ган төмрийн үйлдвэр (''[[POSCO]]'') ажиллаж байна.
1997 оны [[Азийн санхүүгийн хямрал]]д өртсөн. ''[[Daewoo]]'' (Тэү) компанийн дампуурал<ref>[http://www.iie.com/publications/papers/paper.cfm?ResearchID=458] Paper: Economic Reform in South Korea: An Unfinished Legacy</ref> том сургамж болсон.
=== Зам тээвэр ===
[[Зураг:KAL_HL7552.JPG|thumb|200px|Нисэх онгоц]]
=== Эрчим хүч ===
=== Сансрын хөтөлбөр ===
2008 онд
Нару хэмээх сансрын буудлыг ашиглалтанд оруулахаар ажиллаж байгаа.
Мөр 308:
== Өв соёл ==
[[Зураг:Korea-Honrye-The_bride.jpg|thumb|200px|Уламжлалт хурим. Шинэ бэр]]
Орчин үеийн соёлд аж үйлдвэржилт, хотжилт, техник технологийн дэвшил нөлөөлж байна.
Мөр 315:
=== Идээ унд ===
Солонгос хоолонд [[цагаан будаа]], [[гоймон]], [[хүнсний ногоо]], загасны мах, үхрийн мах голлодог. ''[[Кимчи]]'' хэмээх халуун ногоотой онцгой амтлагч байна. Сүмс, саримс зэрэг амтлагч хэрэглэнэ. ''Бүльгуги'', ''[[кимбаб]]'' зэрэг олон төрлийн хоол байна. Жижиг аяганд хольц хачираа тус тусад нь хийж ширээ засдаг. ''Сужү'', ''магголли'' гэх архи байна.
[[Зураг:RAIN_2011_Shankbone.JPG|thumb|130px|Дуучин [[Рэйн]]]]
=== Урлаг ===
Уянгын дуу, зохиолын дуу голлодог байснаа 1990-ээд оноос огцом өөрчлөгдөж рэп, поп, техно, бүжиг хосолсон солонгос дуу бүжгийн урсгал хөгжөөд (''K-pop'') байна. Рэп дуучин [[PSY|Сайн]] 2012 оны «''Gangnam Style''» ([[Каннам дүүрэг|Каннам]] маяг) дууны бүжиг дэлхий дахиныг хуйлруулсан.
Мөр 326:
=== Спорт ===
[[Зураг:KoreaWBC2009.jpg|thumb|180px|left|
[[Тэгвоньду]] Солонгост үүссэн. Хүүхэд залуус [[хөлбөмбөг]], [[бэйсбол]], [[сагсан бөмбөг]] сонирхож тоглодог. Мөн [[байт харваа]], [[буудлага]], [[тэшүүр]], [[шорт трейк]], [[бадминтон]], [[ширээний теннис]], [[бөх барилдаан]], [[жүдо]] сайнаар хөгжсөн.
[[Өмнө Солонгос улсын хөлбөмбөгийн шигшээ баг|
1948 оноос олимпод оролцож, 1976 онд анхны алтан медалиа авсан ([[Ян Жон-му]] бөх). Нийт зуны олимпоос 243 медаль, өвлийн олимпоос 53 медаль хүртээд байгаагийн 81 нь алт байна. Буудлагын тамирчин [[Чинь Жун-у]] дөрвөн олимпын алтан медальтай.
Мөр 344:
{{Ази}}
[[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]]
[[Ангилал:
[[Ангилал:Азийн орон]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]
|