Крымын ханлиг: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 10:
 
== Улс байгуулагдсан ба Османы эзэнт гүрэнтэй харилцах харьцаа ==
[[Зураг:Mengli bayezid.jpg|thumb|right|Менли. I. Менли Гирей хан хүү Мухаммедийн хамт I. Гирей Османы эзэнт гүрний [[Баязид  II. Баязид]] султанд айлчилж буй нь]]
[[Зураг:Dawlat berdi coin.jpg|thumb|right|rechts|[[Феодоси|Каффагаас]] олдсон Давлет Бердигийн нэр бүхий мөнгөн зоос]]
[[Зураг:Bakhchisarai Palace2.jpg|thumb|right|[[Бахчисарайн хааны ордон]]]]
Мөр 17:
Ханлигийг байгуулагч нь [[Хажи Гирей]] бөгөөд Бердигийн хүүг унагаан гарч ирсэн. Түүнийг [[Тохтамыш|Тохтамыш хантай]] цусан төрлийн холбоотой гэх ба Тохтамыш хан нь алтан ургийн угсааны хан байсан юм.<ref>Alan W. Fisher: "The Crimean Tatars." Hoover Institution Press 1978, S.&nbsp;3ff.</ref> Хажи 15-р зууны дундуур хэд хэдэн ялалт байгуулсны дараа өөрийн ханлигийг байгуулав.
 
Хажи Гирейн арван хүүгийн хоорондын маргалдаанаас үүдэн [[Менли I. Менли Гирей]] (хан суусан 1466, 1469–1475, 1478–1515 онуудад) ханы хүч ихэд суларч байлаа. [[Ахмед]] (Алтан ордны хан 1465–1481) ханы дайралт нь Менлиг 1475 оноос 1478 он хүртэл Османы эзэнт гүрэнд оргон зайлахад хүргэв. Үр дүнд нь 1478 оноос эхлэн Османы эзэнт гүрнээс хараат өөртөө засах төрт улс бий боллоо. Ар талдаа „[[Өндөр порта|өндөр хаалганы]]“ дэмжлэгтэйгээр Крымийн ханлиг нь тэднийг тойрсон хөрш улсуудыг бодвол илүү тогтвортой ханлиг улс болон хөгжсөн ба Османы эзэнт гүрнээс үндсэндээ хамааралгүйгээр гадаад бодлогоо явуулж байлаа. [[Османы султан]]ууд Крымийн ханлигийн хаадыг харьяат гэхээсээ илүү холбоотонтой адил харьцаатай байсан байна.<ref>[http://www.hansaray.org.ua/e_ist_bgcs.html ''If the Ottoman dynasty is interrupted – a Giray should succeed the throne of Turkey.''] (engl.)</ref>
 
Нэлээд олон түүхчид Гирейн удмын хаадыг [[Османы эзэнт гүрэн]] дэх [[Османы султан|Османы]] удмын султаны дараа орох чухал хаадын удам хэмээн тооцон: „хэрвээ Османы удам тасарсан тохиолдолд Гирейн удмаас буюу өөрөөр хэлбэл [[Чингис хаан|алтан ургийнхан]] тэдний оронд хаан суух ёстой хэмээн тэмдэглэжээ“.<ref>[[Simon Sebag Montefiore|Sebag Montefiore]]. ''Prince of Princes: The Life of Potemkin.'' London, 2000.</ref> Гирей ханыхан эрх мэдлээрээ зөвхөн тухайн үеийн султаны дараа орох ба [[Везир|их везирийн]] дээр байна.