Отгонтэнгэр: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
Tag: 2017 source edit |
No edit summary Tag: 2017 source edit |
||
Мөр 25:
'''Отгонтэнгэр уул''' нь [[Монгол улс|Монгол Улсын]] баруун бүс, [[Завхан аймаг|Завхан аймгийн]] нутагт орших [[Хангайн нуруу]]ны хамгийн өндөр уул юм. Энэхүү уул нь хангайн нурууны тахилгатай, ариун дагшин уул бөгөөд Монголчууд эртнээс нааш тахиж шүтэж ирсэн байна. Далайн түвшнээс дээш өндөрт өргөгдсөн учраас уулын оргил хэсэг нь мөнх цас, мөстэй.
== Нэр ==▼
Отгонтэнгэр хэмээх нэр нь түрэг, монгол хэлний дундынх гэгдэх ''“Отхан”'' буюу ''“Галын хаан, голомт сахигч”'', монгол хэлний эртний үгийн санд ''“Этүгэн”'' буюу ''“Анхны эх газар”'' хэмээсэн унаган монгол үг ажээ.▼
Монголчууд энэ уулыг эртнээс тахиж, ''“Сүмбэр уул”'', ''“Очирваань хайрхан”'', ''“Цаст цагаан уул”'', ''“Отгонтэнгэр”'', ''“Этүгэн уул”'' хэмээн нэрлэж, цай идээний дээжийг өргөж ирсэн түүхтэй. Монголчуудын хувьд хүрээлэн буй нутаг ус, байгалийн нөхцөл нь ихээхэн үүрэгтэй байсны дээр байгалийн хүчин зүйл, хүний хувь тавилан хоёрын харилцан шүтэлцээг далдын холбоогоор тайлбарлан, тахиж шүтсээр иржээ. Буддын шашны ойлголтоор, Хэнтий ханыг “Намсрай бурхны орон”, Отгонтэнгэрийг “Очирвааний орон”, Хөгнө ханыг “Улаан сахиусын орон” гэсэн нь эдүгээ хүртэл уламжлал болон үлдсэн байна. Эртний Монголд бөөгийн шүтлэг зонхилж байснаас улбаалан, Отгонтэнгэр уулыг ер бусын хүчит эзэн савдагтай хэмээн биширч бөөгийн ёсны гол тахилга үйлддэг заншилтай байжээ. Отгонтэнгэр уул нь бөө мөргөлийн ч онгон, бурхан шашны ч шүтээн.▼
== Газар зүйн байршил ==
Line 30 ⟶ 35:
Энэ уул нь эртнээс онголон тахисаар ирсэн Монголын их [[Тахилгат уул|тахилгатай уулын]] нэг бөгөөд тахилгатай уулынх нь хувьд [[ЮНЕСКО]] “Дэлхийн гайхамшигт үнэт зүйл болох нь” зэрэглэлээр [[дэлхийн өв|дэлхийн байгалийн өв]] гэж бүртгэн авах санал гаргажээ. Отгонтэнгэр уул нь [[Улиастай]] хотоос 100 км, амралтын газраас урагш 20 гаруй км зайтай оршино<ref>http://www.medeelel.mn/index.php?page=land&sm=72&s=1217</ref>. Эргэн тойрон битүү ой хөвч, ширүүн урсгалт, нуураар элбэг ойр орчмын уулсууд байгалийн өвөрмөц тогтоц бүхий газрууд, ан амьтан биосфер, экосистемийн бүрдэл маш сайн бүрдсэн, ховор ургамал амьтан элбэг, олонд алдаршсан рашаан сувилал, хойд талаас нь эх авч урсах Богдын голын баруун эрэгт байдаг. Завхан аймгийн Отгон сумын нутагт оршдог, аймгийн төвөөс Отгоны амралт хүртэл 78 км, Отгон сумаас Хайрханы өвөр Бадархундага нуур хүртэл 55 км байдаг байна.
== Амьтан, ургамал ==▼
Мөнх цаст Отгонтэнгэр уул, Бадархундага нуур, өвөрмөц тогтоц бүхий гол нуур, халуун хүйтэн рашаан, Отгоны амралт, Даян амралт, биологийн төрөл зүйл, Хангайн нурууны ноён оргил мөнх цаст Отгонтэнгэр уул нь далайн түвшнөөс дээш 4031 м өргөгдсөн, 30 гаруй зүйл хөхтөн, 50 гаруй зүйл шувуу, 2 зүйл мөлхөгч, 5 зүйл загас, 6 зүйл ховор ургамал, 70 гаруй зүйл эмийн ургамал зэрэг нэн ховор, ховор ан амьтад, ургамалтай.▼
== Түүх ==
Line 44 ⟶ 52:
===2017 оны 10-р сарын осол===
2017 оны 10-р сарын 21-нд Отгонтэнгэрийн оргилд гарсан 27 уулчин бууж яваад тавцангийн гулсалтад өртөж, багийн 17 гишүүн нь 700 орчим метрийн өндөртэй хавцал руу унан осолджээ. Үлдсэн 10 гишүүн нь 22-ны өдөр уулнаас бууж ирээд холбогдох газарт мэдэгдсэнээр авран хайх ажиллагааг явуулж 3 хоног ажиллан бүх 17 гишүүний цогцсыг ослын газраас олж илрүүлсэн.
▲== Амьтан, ургамал ==
▲Мөнх цаст Отгонтэнгэр уул, Бадархундага нуур, өвөрмөц тогтоц бүхий гол нуур, халуун хүйтэн рашаан, Отгоны амралт, Даян амралт, биологийн төрөл зүйл, Хангайн нурууны ноён оргил мөнх цаст Отгонтэнгэр уул нь далайн түвшнөөс дээш 4031 м өргөгдсөн, 30 гаруй зүйл хөхтөн, 50 гаруй зүйл шувуу, 2 зүйл мөлхөгч, 5 зүйл загас, 6 зүйл ховор ургамал, 70 гаруй зүйл эмийн ургамал зэрэг нэн ховор, ховор ан амьтад, ургамалтай.
▲== Нэр ==
▲Отгонтэнгэр хэмээх нэр нь түрэг, монгол хэлний дундынх гэгдэх ''“Отхан”'' буюу ''“Галын хаан, голомт сахигч”'', монгол хэлний эртний үгийн санд ''“Этүгэн”'' буюу ''“Анхны эх газар”'' хэмээсэн унаган монгол үг ажээ.
▲Монголчууд энэ уулыг эртнээс тахиж, ''“Сүмбэр уул”'', ''“Очирваань хайрхан”'', ''“Цаст цагаан уул”'', ''“Отгонтэнгэр”'', ''“Этүгэн уул”'' хэмээн нэрлэж, цай идээний дээжийг өргөж ирсэн түүхтэй. Монголчуудын хувьд хүрээлэн буй нутаг ус, байгалийн нөхцөл нь ихээхэн үүрэгтэй байсны дээр байгалийн хүчин зүйл, хүний хувь тавилан хоёрын харилцан шүтэлцээг далдын холбоогоор тайлбарлан, тахиж шүтсээр иржээ. Буддын шашны ойлголтоор, Хэнтий ханыг “Намсрай бурхны орон”, Отгонтэнгэрийг “Очирвааний орон”, Хөгнө ханыг “Улаан сахиусын орон” гэсэн нь эдүгээ хүртэл уламжлал болон үлдсэн байна. Эртний Монголд бөөгийн шүтлэг зонхилж байснаас улбаалан, Отгонтэнгэр уулыг ер бусын хүчит эзэн савдагтай хэмээн биширч бөөгийн ёсны гол тахилга үйлддэг заншилтай байжээ. Отгонтэнгэр уул нь бөө мөргөлийн ч онгон, бурхан шашны ч шүтээн.
== Онгоцны осол ==
| |||