Барон Унгерн фон Штернберг: Засвар хоорондын ялгаа

"Галзуу Барон" хэмээн алдаршсан Балтийн [[герман]] гаралтай [[Орос]]ын армийн [[дэслэгч генерал]] [[Барон]] '''Унгерн фон Штернберг''' ([[1886]]-[[1921]]) нь [[Оросын иргэний дайн]]д оролцож улмаар [[1920]]-оос 1921 онуудад [[Монгол улс|Монголд]] Богд хаант монгол төрийг сэргээх зорилгоор хятадын гамин цэргийн эсрэг цэрэг дайны үйл ажиллагаа явуулж байжээ. [[Азийн морин дивиз]]ийг удирдан тухайн үед Хятадын цэргийн эрхшээлд байсан [[Их Хүрээ|Монгол орныг чөлөөлөхөөр]] хотыг (одоогийн1921 [[Улаанбаатар]])оны 2-р сарын 24-ний өвлийн хүйтэн өдөр өөрийн хүчнээс олон дахин илүү хүчтэй хятадын гамин цэрэгтэй эрэлхэг зоригтой байлдаж хүнд тулаан хийж хятад цэргийг ялж нийслэл Хүрээг эзлэн авч VIII Богд Жавзандамбыг хаан ширээнд нь заланбуцаан залж ард түмний хүсэн хүлээсэн Монгол улсын Монголын тусгаар тогтнолыг сэргээжсэргээсэн байжээгавьяатай. ГэвчБарон түүнийжанжин үйлдсэн1921 аланоны хядлага,4-р дээрэмдэлт,сард [[Хятад]]ынхятадын гамин цэргийг Чойрт бут цохиж Монгол орныг гамин цэргээс бүрэн чөлөөлсөн. Барон жанжин нийслэл Хүрээнд монгол цэргийн хүчнийсургууль эсрэгнээж, байлдааныцахилгаан үйлстанц, ажиллагаабанк явуулахажиллуулж сонирхлоонийслэл орхисонхотыг зэрэгхур хогноос нь Монголынсалгаж феодалууд,байжээ. ардБарон түмнийжанжин дэмжлэгийгОросын эрсэзэн багасгахадхаандаа хүргэжээөргөсөн тангарагтаа үнэнч байсан тул тэр эзэн хаанаасаа урвасан хүмүүсийг үздэггүй байсан. УлмаарТэр бээр Орос оронд эзэн хааныг хөнөөсөн улаантан большевикуудын эсрэг хатуу тэмцэж байсан. Барон жанжин удалгүй нийслэл Хүрээнд байсан цэргээ засаж нийслэл Хүрээнээс хөдөлж [[Зөвлөлт Орос улс]] руу довтлохоор хойд зүг хөдлөж яваад [[Улаан арми]] болон [[Дамдины Сүхбаатар|Д.Сүхбаатарын]] удирдсан [[Ардын цэрэг]]т гол хүчээ бут цохиулан Оросын нутаг руу гарчээ. 1921 онд дотоодхамт тулалдаж явсан монголчуудын урвалтын дүнд баривчлагдан Улаан армид хүргэгдэн улмаар 1921 оны 9-р сарын 15-нд цаазаар авахуулжээ.

1908 оноос Байгаль нуурын чанад дахь казак цэргийн Аргуны 1-р хороонд хорунжий цолтой алба хаасан. 1913 онд [[Ховд хот]]од алба хааж байсан.Барон монголын Ховдод алба хааж байхдаа Богд хаант монгол төрийн цэргийн албанд ямар ч цалингүйгээр зүтгэе хэмээн хүсэлт гаргаж байжээ. Барон 1914 онд [[Дэлхийн нэгдүгээр дайн]] эхлэхэд Донын казакын 34-р хороонд алба хааж эхэлжээ. Эрэлхэг зоригтой байлдсаны төлөө удаа дараа гавьяа байгуулж олон тооны одон медалиар шагнуулж байсан. Сахилга алдсаны улмаас [[буриад]] хольцтой [[Атаман Семёнов|Семёновын]] (сүүлд Байгал нуурын чанад дахь казакуудын атаман) хороонд шилжсэн. Семёновыг дагаж 1917 оны 2-р сарын хувьсгалын дараа Байгал нуурын чанадад очиж ажиллах болжээ.

Барон жанжин 1920 оны 10 сарын 26-нд Их Хүрээг довтолсон боловч Хятадын гамин цэргийн галын хүч илүүилт давуу байсан тул эхний дайралт амжилтгүй болонболсон, тун удалгүй хоёр дахь дайралтыг 1920 оны 12-р сард харьцангуй амжилттай хийсэн ч эцэстээ сөрөг давшилтанд цохигдон [[Хэрлэн гол]]ын зүг ухаржээ. Монгол, [[буриад]] цэргүүд, түвдийн зуутаар хүчээ дахин зузаатган, дэг журмаа сайжруулсан Барон Унгерн гурав дахь дайралтыг 1920өөрийн онынэг 12-рмянга сардорчин цэргийн хүчээр хийж хэд дахин давуу хүч бүхий (ойролцоогоор 10 мянга) Хятадын цэргийн хамгаалалтыг бут цохиж 1921 оны 2-р сарын 3-нд хотыгнийслэл Хүрээг эзлэн авчээхятадын гамин цэргээс чөлөөлжээ. Дайралтын өмнө Хятадын цэргийн хорионд байсан Богд хааныг хулгайлантусгай цэрэг явуулж хятадын гараас чөлөөлсөн байнаажээ.Барон жанжин Хүрээг довтлохын өмнөх шөнө Богд ууланд байгаа цэрэг бүрийг "нэг цэрэг гурван түүдэг гал түл" хэмээн тушааж Чингис хааны тулааны тактикийг хэрэглэн гамин цэрэгт тэднийг олон цэрэг бүсэлсэн мэт харагдуулж гамин цэргийн санаа сэтгэлийг унагааж сэтгэл зүйн дайн хийж ялж байжээ.

Хотын иргэд Барон Унгернийг чөлөөлөгчөө хэмээн баярлан хүлээн авсанавчээ.Барон боловчжанжин түүнийХүрээний зөвшөөрлөөршоронд цэргүүдбайсан хотыгБогд дээрэмдэнхаант талснытөрийн дарааолон ардзүтгэлтнүүд, олныгамин санаацэргийн бодолэсрэг тэмцэж байсан олон өөрчлөгдөххүмүүсийг боловчөлөөлжээ.Шоронд Гэвчбайсан удалгүйхүмүүсийн өөрөөдотор Хатанбаатар Магсаржав байсан байна. Хүрээ хотын дотор зарим нэг дээрэм тонуулыгтонуул хатуугарсныг гараар зогсоожээ.Баорн Тэрээржанжин монголчуудтайзогсоож өөрийнхэрэг нөхөрлөлөөхийсэн нэмэгдүүлэхийнцэргүүдийг цаазаар авав. Барон жанжин тулд [[буддын шашин|эртнээс буддын шашин]]д оржорохыг хүсдэг байсан тул энэ удаа тэр бээр Бурханы шашинтан болжээ. Барон жанжин Богд хааныг хаан ширээнд нь ёслол хийнхийж залсан байна. Уг ёслолоор Богд хаан түүнд [[чин ван]]гийн хэргэм, улсыгу\Улсыг мандуулагч их баатар жанжин цол олгосонолгожээ.Мөн байнаСэлэнгийн Зэлтэрт эдлэн газар олгожээ. Их хүрээнийХүрээний дарангуйлан захирагчЗахирагч болсон тэрээртэр хатуувээр ширүүнбольшевик еврей оросын эсрэг хатуу бодлого явуулж, ялангуяа хотынЭзэн хаанаа эсэргүүцдэг үзэлтэй хятад иргэд, еврей гаралтай болон зүүний үзэлтэй оросуудыг хоморголон устгажбаривчлан байжээзаримыг нь цаазаар авч байв. Хотыг түүний сөрөг тагнуулын албаны дарга дэд хурандаа Сипайло хатуу гараараа барьж байжээ. 1921 онд иргэний дайнд Зөвлөлт засаг ялах нь тодорхой болсон, Монголчуудынмонголчууд дэмжлэгулаантны эрсталд урвах нь ихэссэн багассан тул Барон Унгерн Оросын ард түмнийг Зөвлөлт засгийн эсрэг босгон ОросОрост хаант засгийг дахин тогтоох, Монголыг нэгтгэсэнБогд Төвхаант ихМонгол гүрнийгулсын байгууланхойд гэсэнхилийг улаантны аюулаас хамгаалах галзуу төлөвлөгөө гарган Их Хүрээг орхин хойд зүгт хөдлөжээцэргээ хөдөлгөжээ. Зөвлөлт Оросын явуулсан шинэ эдийн засгийн бодлого тариачдын дургүйцлийг ихээр төрүүлж, бослого хөдөлгөөн байнга гарч байсан нь энэ шийдвэр гарахад нөлөөлсөн байна.

1921 оны 5 сарын эцсээр Унгерн болон түүний туслах [[Борис Резухин|генерал Резухин]] хоёр чиглэлээр Оросын хилийн зүг аялжээ. Резухиний удирдсан 2-р бригад амжилттай байлдаж улаан армийн отрядуудыг бут цохисон боловч Унгерний өөрийн шууд удирдсан 1-р бригад [[Константин Рокоссовский|Рокоссовскийн]] (сүүлд [[ЗХУ]]-ын [[маршал]]) удирдсан Улаан армийн морин хороо болон Д.Сүхбаатарын удирдсан Ардын цэрэгт бут цохигдон [[Сэлэнгэ мөрөн|Сэлэнгийн]] хөндийд Резухиний бригадтай нийлжээ. Улаан арми болон Ардын цэрэг нийслэл руу хөдлөн 1921 оны 7 сард Их Хүрээнд орж иржээ. 1921 оны 6-аас 8-р саруудад Зөвлөлт Оросын нутагт Барон Унгерн хэд хэдэн удаа амжилттай байлдааны үйл ажиллагаа явуулж Улаан армийн зарим хүчийг бут цохьжээ. Барон Унгерн олзлогдсон тариачин гаралтай улаан орос цэргүүдийг суллан явуулж байжээ. Барон Унгерн улаан орос цэргийн илт давуу хүчийг сайн тооцоолоогүй байжээ. Хоёр гуравхан мянган цэрэгтэйгээр хорь гучин мянган улаан орос цэргийн эсрэг тулалдана гэдэг өөрөө өөрийгөө алахтай адил байлаа. Барон Унгерний цэрэг эцэстээ улаан орос цэрэгт ялагдав. Үүний дараагаар Барон Унгерн Монгол руу дахин довтлохоор шийдсэн нь [[Манжуур]] луу аялан Атаман Семёновт нийлэхийг илүүд үзэж байсан цэрэг офицерүүдийн эсэргүүцлийг төрүүлэн улмаарэдгээр цэргүүд 8-р сарын 16-нд Резухинийг буудаж алсны дараагаар 6 сарын 18-нд Унгернийг буудаж алахыг оролдсон боловч тэрээр түүнийг дагасан [[Сундуй гүн]]ий Монгол цэргийн хороо руу зугтан зайлж амжсан байнаамжжээ. ГэсэнБарон хэдийжанжин чБишрэлт эхгүн нутагСундуй руугаадээр явахдавхиж хүсэлдочиход автсанхарин монголтэр цэргүүдхоёр тунмонгол удалгүйцэргийн хамт түүнийг гэнэт баривчлан улаан орос цэргийн дарга [[Пётр Щетинкин|Щетинкинд]] хүргэж өгчээ.Саяхан л хамт улаантны эсрэг тулалдаж явсан Богд хаант төрийн монгол цэргүүд ийм амархан улаантны талд урвасанд Барон жанжин итгэж чадахгүй байсан гэдэг. Улаан Орос цэргийн дарга Щетинкин өөрийн талд орсон Сундуй гүнийг цэргийн2 монгол цэргийнх нь хамт энэ урвасан "гавьяа"-ных нь төлөө амьд үлдээж Монгол руу буцахыг зөвшөөрсөн байнаажээ. Харин Барон жанжныг улаан орос цэргүүд Новониколаевскад цаазаар авахаар хүргэжээ.

1921 оны 8 сарын 26-нд [[Владимир Ленин|Ленин]] утсаар Барон Унгернийг яаралтай түргэн цаазлах зааварүүрэг даавлгавар өгчээ. 1921 оны 9-р сарын 15-нд Барон Унгерн фон Штернбергийг нээлттэй шүүх хурлаар шүүншүүж Төвийн азийн их Монгол гүрэн байгуулах төлөвлөгөөтэйгээр [[Япон]]ы талд ажилласан, Орос оронд хаант засгийг сэргээх зорилгоор Зөвлөлт засгийн эсрэг тэмцсэн, алан хядах үйл ажиллагаа явуулсан гэсэн хэргээр цаазаар авах ял оноож, ялыг шуурхай гүйцэтгэсэн байна. ШүүхБольшевикуудын хурлыншүүх үедхурал тэрээргэгч өөрийнжүжгийг буруугБарон үлжанжин хүлээногт зөвшөөрөхгүй гэдгээ мэдэгдэж, Орос орныг сүйрүүлсэн хэрэгт большевикуудыг буруутган эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлж байжээ. ТүүнийТүүнийг үхлийнулаан оросууд цаазаар авсныг тухай сонссон Богд хаангэгээн монголын бүх буддын сүм хийдэд ном хуруулж байжээ. Унгернийг Дилав хутагт Жамсранжавтай уулзахад Дилав хутагт Унгерний амьд явах хоногийнх нь тоог нь далны ясаар урьдчилан мэргэлж хэлсэн байдаг нь нас барсан өдөртэй нь яг таарч байдагбайсан гэдэг.

Барон Унгерн нь нэг удаа хүнтэйгэрлэж суусанбайсан ба энэ нь [[Манжийн эзэн хаан]]ы [[гүнж]] [[Цзи гүнж]] юм.

Барон Унгерн 1919 оны зун [[Бээжин]]д очсоны дараа Цзи гүнжтэй гэрлэсэн бөгөөдгэрлэж [[Орос]]ын [[үнэн алдартны шашны]] дагуу гүнж өөрийн нэрийг слав гаралтай Елена Петровна нэрээр солисонөөрчилсөн байнаажээ. Барон Унгерн нь 1920 онд Монгол руу довлохоосхятад цэргийн эсрэг довтлохоос өмнө Цзи гүнжээс албан ёсоор салсан ба энэ тухайгаа эхнэртээ захиа бичинбичиж мэдээлжмэдэгдэж, богинохон хугацаанд эхнэр нь байсан хүнийхээ цаашдын амьдралд нь зориулж үлэмж ихээхэн хэмжээний мөнгө дагалдуулан илгээсэнилгээж байнабайжээ.

Энэ гүнжийн цаашдын амьдралын тухай мэдээлэл хомс байдаг юм.

Барон Унгерн эмэгтэй хүнд сэтгэл алддаггүйалдардаггүй байсан. байх ба энэхүүЭнэхүү ганц удаагийн гэрлэлт ньхайрнь хайр сэтгэлийн гэхээс илүү улс төрийн хонжоо харсан үйлдэлзорилготой байсан гэжхэмээн зарим судлаачид үздэг.Үнэхээр Барон Унгерн манж, монгол хоёр үндэстнийг дахин сэргээж дорно дахины хүчирхэг Их Монгол улс дахин сэргээн байгуулахыг мөрөөддөг байсан гэдэг.

Барон Унгерн, Цзи хоёрнар үр хүүхэдгүй байсан. Барон жанжинд хувийн амьдрал гэж үздэгбайгаагүй.Барон жанжин хамаг амьдрал, өмч хөрөнгөө цэргүүддээ зориулсан байдаг.