Ойрх Дорнод: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
[[Зураг:Middle_east.jpg|thumb|right|200px|Өнөөгийн Ойрхи Дорнодын улс төрийн газрын зураг]]
'''ОйрхОйрхи Дорнод''' ({{lang-en|Middle East}}) гэдэг нь [[Өрнөдийн ертөнц|Өрнөдийн]] хэлээрх [[Африк]] болон [[Ази]]йн Европ тивд ойр орших хэсгийг хамтатган бүсчилсэн уламжлалт нэршил юм. "ОйрхОйрхи Дорнод гэсэн нэр нь 1900-гаад оны үеэс [[Британи]]д өргөнөөр хэрэглэгдэж ирсэн бөгөөд [[Баруун Ази]] болон [[Хойд Африк]]ийн орнуудын хэсгүүдийг оролцуулдаг.
 
ОйрхОйрхи Дорнод нь өөрийн түүхийн явцад дэлхийн үйл явдлуудын төв байжээ. Энэ бүсэд [[Христийн шашин|Христос]], [[Ислам]], [[Иудизм]] гэсэн дэлхийн 3 том шашин үүссэн байна. ОйриОйрхи Дорнод нь халуун, чийг багатай уур амьсгалтай бөгөөд цөөн тооны газруудад л [[гол]] урсаж [[хөдөө аж ахуй]] эрхэлж болдог. [[Персийн булан]]г хүрээлж оршдог олон орнууд [[газрын тос]]оор баялаг. Өнөө үед ОйрхОйрхи Дорнод нь [[стратеги]], [[эдийн засаг]], [[улс төр]], [[соёл урлаг]], [[шашин|шашны]] хувьд эмзэг, тогтворгүй бүс болоод байна.
 
=== Газарзүй ===
ОйрхОйрхи Дорнодын тухай нарийн тодорхойлсон хил хязгаар байдаггүй бөгөөд орчин үед энэ бүс нутагт: [[Бахрейн]], [[Египет]], [[Иран]], [[Ирак]], [[Израйль]], [[Йордан]], [[Кувейт]], [[Ливан]], [[Оман]], [[Палестины нутаг]], [[Катар]], [[Саудын Араб]], [[Сири]], [[Турк]], [[Арабын Нэгдсэн Эмирт Улс]] (АНЭУ), [[Йемен]] гэсэн улсууд багтана. Олон улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сүүлийн үед Азитай холбоогүй, жишээлбэл [[Ливи]], [[Тунис]], [[Алжир]] зэрэг орнуудыг Хойд Африкийнх хэмээн хаяглах болсон.
Ерөнхийдөө ОйрхОйрхи Дорнод нь газар нутгийн хувьд хуурай, хагас хуурай, ногоон, өргөн уудам тал мөн цөл газраас бүрдэнэ. ОйрхОйрхи Дорнодын ихэнх газар нутагт усны хомсдол нь том асуудал бөгөөд үүний зэрэгцээгээр хүн амын огцом өсөлт, давсжилт болон байгалийн бохирдол нь усны нөөцөд аюул учруулж байна. [[Нил мөрөн|Нил]], [[Евфрат мөрөн|Евфрат]] зэрэг үндсэн чухал голууд хөдөө аж ахуй ба газрыг усжуулах гол эх үүсвэр болдог байна.
 
=== Угсаатан ===
ОйрхОйрхи Дорнод нь маш олон үндэстэн, угсаатны өлгий нутаг билээ. Жишээлбэл [[Араб үндэстэн|Араб]], [[Турк үндэстэн|Турк]], [[Перс үндэстэн|Перс]], [[Еврей үндэстэн|Еврей]], [[Армен үндэстэн|Армен]], [[Гүрж үндэстэн|Гүрж]], [[Египет үндэстэн|Египет]], [[Ассир үндэстэн|Ассир]], [[Туркмен үндэстэн|Туркмен]] зэрэг олон угсаатан уг бүс нутагт оршдог.
 
=== Шашин шүтлэг ===
Дэлхий дээрх олон янзын шашин шүтлэгийн нэлээд олон нь энэ бүс нутагт үүсч хөгжсөн байдаг. Исламын шашны маш олон хэлбэрүүд ОйрхОйрхи Дорнодоор хамгийн өргөн тархсан байдаг. Гэвч бусад шүтлэгүүд энд бас чухал үүрэг гүйцэтгэнэ, жишээлбэл Иүдаизм (еврей шашин), Христ зэрэг юм.
 
=== Хэл ===
ОйрхОйрхи Дорнод дахь хэлний бүлгүүд маш олон төрлөөс бүрддэг бөгөөд ОйрхОйрхи Дорнодын хүн ам Индо-Европ, Афро-Ази, мөн Алтайн хэлний бүлгийн хэлүүдээр ярилцдаг. Араб болон [[Перс хэл]]ний олон төрөл нь энэ бүс нутагт хамгийн өргөн хэрэглэгддэг хэл юм. Арабын орнуудад [[Араб хэл]] нь илүү зонхилно. Энэ бүс нутагт хэрэглэгддэг бусад хэл гэвэл Армен, Сири хэл, Азери, Берберийн хэл, Гүрж хэл, Турк хэл болон Түрэг хэлний аймаг зэрэг болно.
 
Англи хэл нь Египет, Йордан, Израйль, Ирак, Кувейт зэрэг орны дундаж ба дээд давхаргын хүмүүсийн дунд өргөн хэрэглэгддэг.
 
=== Эдийн засаг ===
ОйрхОйрхи Дорнодын орнуудын эдийн засаг нь нэн ядуугаас туйлын чинээлэг хүртэл янз бүр. АНУ-ын ТТГ-ын Дэлхийн Баримтын Дэвтэрт 2007 оны байдлаар ОйрхОйрхи Дорнод дахь бүх үндэстэн хөгжлийн нааштай чиг хандлагатай байгаа гэжээ. ОйрхОйрхи Дорнод дахь нэг хүнд ноогдох дундаж орлогоороо тэргүүлдэг 3 орон нь АНЭУ – 49,700 ам. доллар, Катар – 29,800 ам. доллар, Кувейт – 23,100 ам. доллар. Харин энэ үзүүлэлтээрээ хамгийн доор ордог 3 орон нь : Афганистан – 800 ам. доллар, Йемен – 1000 ам. доллар, Ирак – 1900 ам. доллар зэрэг орнууд байгаа юм.
 
ОйрхОйрхи Дорнодын улс үндэстнүүдийн эдийн засаг өөр өөрсдийн гэсэн онцлогтой байдаг. Жишээ нь Саудын Араб, АНЭУ, Кувейт зэрэг улсын эдийн засаг экспортын [[газрын тос]], түүнтэй холбоотой бүтээгдэхүүнүүд дээр хүчтэй тулгуурлаж байхад бусад Турк, Египет зэрэг орны эдийн засаг олон талын үндэс суурьтай байдаг. ОйрхОйрхи Дорнод дахь эдийн засгийн салбаруудыг дурьдвал газрын тос түүнтэй холбогдох бүтээгдэхүүн, хөдөө аж ахуй, хөвөн даавуу, үхэр мал, сүү сүүн бүтээгдэхүүнүүд, нэхмэл, савхи арьс шир, мэс заслын багаж, хамгаалалтын хэрэгсэл (буу, сум, танк, байлдааны онгоц, пуужин) гэх мэт. Мөн АНЭУ болон Бахрейнд банк нь эдийн засгийн маш чухал сектор болж өгдөг.
 
Турк, Египетээс бусад оронд нутгийн хуучинсаг шинж чанар, болон зарим бүст улс төрийн үймээнээс болоод аялал жуулчлалын хөгжил их сул байдаг байна. Хэдий тийм боловч сүүлийн жилүүдэд АНЭУ, Бахрейн, Йордан зэрэг орны аялал жуулчлалын бодлого, нөхцөл боломж дээшилсэнтэй холбогдон эдгээр орнуудад ирэх жуулчдын тоо өссөөр байгаа юм.