Макро эдийн засаг: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 1:
'''Макро эдийн засаг'''(Грекээр "макро" гэдэг нь
'''Макро эдийн засаг''' нь эдийн засаг хэрхэн ажилладагийг судлахын тулд [[дотоодын нийт бүтээгдэхүүн]], [[инфляци]], [[үндэсний орлого]], [[үнийн индекс]] болон салбаруудын хамаарал зэрэг том үзүүлэлтүүдийг судалдаг. Макро эдийн засагчид [[үндэсний орлого]], [[гарц]], [[хэрэглээ]], [[ажилгүйдэл]], [[инфляци]], [[хадгаламж]], [[хөрөнгө оруулалт]], [[олон улсын худалдаа]], [[олон улсын санхүү]] зэрэг хүчийн зүйлсийн хамаарлыг судлах гэж загваруудыг хөгжүүлдэг.
Макро эдийн засаг нь маш өргөн салбар боловч хоёр сэдвийг энэ салбарт их судалдаг: тухайн орны орлогын богино хугацааны хэлбэлзэлийн([[бизнес цикл]]) учир шалтгааныг ойлгох, урт хугацааны [[эдийн засгийн өсөлт|эдийн засгийн өсөлтийн]]эдийн засгийн өсөлтийн хүчин зүйлсийг ойлгох. Макро эдийн засгийн загварууд болон таамаглалуудыг засгийн газар эдийн засгийн бодлого тодорхойлоход ашигладаг.
== Ерөнхий макро эдийн засгийн ойлголтууд ==
Макро эдийн засагт олон янзийн ойлголтууд байдаг хэдий ч ерөнхийдөө макро эдийн засгийн судалгаанд гурван гол ойлголт байдаг. Макро эдйин засгийн онолуудад ихэвчлэн гарц, ажилгүйдэл болон инфляцыг оруулсан байдаг. Эдгээр ойлголтууд нь макро эдийн засгаас өөр салбарт ч чухал байдаг.
=== Үйлдвэрлэл ба орлого ===
Үндэсний орлого нь улс орон тухайн хугацаанд үйлдвэрлэсэн бүх зүйлийн хэмжээ юм. Үйлдвэрлэгдээд, борлуулагдсан юмс бүр тэнцүү орлогыг бий болгож байдаг. Тийм ч учраас үйлдвэрлэл ба орлогыг адил хэмээн авч үздэг. Нийт гарц гэдгийг нийт орлого гэж үзэж ч болно. Эцсийн бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээний нийт үнэ цэнэ эсвэл эдийн засагт нэмэгдсэн нийт өртөгийн нийлбэр юм.
Макро эдийн засгийн гарц нь ихэвчлэн [[ДНБ|ДНБ-ээр[[ эсвэл бусад үндэсний хэмжээний үзүүлэлтүүдээр хэмжигддэг. Эдийн засагчид урт хугацаанд эдийн засгийн өсөлтийн талаар их сонирхдог. Технологийн шинэчлэл, капиталын хуримтлал, илүү сайн боловсрол болон хүн капитал нь эдийн засгийн гарцыг нэмэгдүүлдэг. Гэсэн хэдий ч гарц нь байнга нэмэгдээд байдаггүй.[[Бизнес цикл]] богино хугацааны бууралтыг үүсгэж болох бөгөөд үүнийг [[эдийн засгийн уналт]] гэдэг. Эдийн засагчид эдийн засгийг уналтад оруулахгүй харин илүү хурдацтай урт хугацааны өсөлтөд хөтлөх макро эдийн засгийн бодлогыг эрэлхийлж байдаг.
=== Ажилгүйдэл ===
{{Main|Ажилгүйдэл}}
Эдийн засгийн ажилгүйдлийн хэмжээг ажилгүйдлийн түвшингээр тогтоодог, ажиллах хүчний хэдэн хувь нь ажилгүй байгааг илэрхийлнэ. Ажиллах хүчний ажилгүйдлийн түвшинд зөвхөн ажил хийж байгаа хүмүүсийг оруулдаг. Тэтгэвэрт гарсан, сурч байгаа эсвэл ажил хайхаа больсон хүмүүсийг оруулдаггүй.
Ажилгүйдлийг учир шалтгааных нь хувьд хэд хэд ангилдаг:
* Ихэнх хүмүүс ажил солих үед үүсэх түр зуурын ажилгүйдлийг завсрын ажилгүйдэл гэх бөгөөд гэхдээ ажилчид шинэ ажилд ороход тодорхой хугацаа шаарддаг тул түр зуурын ажилгүйдэл үүсдэг байна. Ихэнхдээ өөрсдийн хүсэлтээр ажлаа сольж байгаа хүмүүс хамрагдах учир сайн дурын шинжтэй зүй ёсны ажилгүйдэл байна. Түр зуурын ажилгүйдэл, түүний үүсэх нөхцөлүүд:
- Ажлын байр хомсдосноос шинэ ажлын байр хайх үед
- Хүмүүс сонирхолтой ажилд шилжих үед
- Улирлын шинж чанартай ажил гүйцэтгэж байснаас
- Хүмүүс богино хугацааны сургалтад хамрагдах үед
- Зарим пүүс хаагдаж, зарим нь шинээр байгуулагдаж хүмүүс нэгээс нөгөөд шилжих үед шилжилтийн улмаас үүссэн ажилгүйдлийн мэргэжил дадлага нь урьдын адил эрэлт хэрэгцээтэй байгаа учраас ажиллах хүчээ шууд худалдах боломжтой байх ба богино хугацаатай сайн дурын ба түр зуурын шинжтэй байна.
* Нийгмийн хөгжил, шинжлэх ухаан технологийн дэвшлийн үр дүнд хэрэглэгчдийн эрэлт, түүний бүтэц, техник технологи байнга өөрчлөгдөж байдаг. Иймд хуучин мэргэжил шаардлагагүй болж шинэ мэргэжлүүд шаардлагатай болдог учир бүтцийн ажилгүйдэл бий болдог байна. Тухайн хүний ажил мэргэжил, амьдралд эрэлтгүй болох эсвэл дадлага чадвар дутах үед гарч байгаа ажилгүйдлийг бүтцийн ба албадлагын ажилгүйдэл гэнэ. Энэ нь дараах хүчин зүйлээс хамаарна.
- Хэрэглэгчдийн хэрэгцээ, тоо, чанарын хувьд байнга өөрчлөгдөж байдаг учир
- Үйлдвэрлэлийн технологийн шинэчлэлийн улмаас
- Үйлдвэрлэлийн бүтээмжийг дээшлүүлэх шинэ шинэ бүтээлч нээлтүүд бий болсноос үйлдвэрийн технологийг өөрчлөх шаардлагатай учир.
* Үйлдвэрлэлийн уналтын үед буюу нийт гарцын бууралтын үед гарч байгаа ажилгүйдлийг мөчлөгийн ажилгүйдэл гэнэ.
- Улс орны эдийн засаг хямралд орох
- Үйлдвэрлэлийн уналт ба бууралтаас хамаараад
- Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний эрэлт эрс буурсан учир гэх мэт
== Мөн үзэх ==
| |||